Ampelografska proučavanja sorti, proučavanja vrsta i sorti vinove loze u okviru naučne oblasti ampelografija (grč. αμπελος – ampelos: „loza, čokot” i γραθη, γράφω – grafein: „pisati, opisivati”). Obuhvataju → botanički opis sorti, → agrobiološke karakteristike sorti i → privredno-tehnološke karakteristike sorti. Proučavanja omogućavaju: identifikaciju vrsta, sorti i njihovih sinonima; izbor sorti sa najpovoljnijim biološkim i tehnološkim osobinama; → introdukciju sorti u cilju proučavanja njihovih osobina i uvođenja u proizvodnju; ispitivanje sorti u raznim ekološkim uslovima u cilju pravilne rejonizacije, specijalizacije proizvodnje i razrade sortne agrotehnike. Začeci ampelografskih ispitivanja nalaze se još u djelima starih grčkih i rimskih pisaca (Teofrasta, Vergilija, Gaja Plinija i Lucija Junije Moderat Kolumela), u kojima je opisan veliki broj sorti. Razvojem ampelografske nauke nastala su značajna djela, u kojima je dat opis velikog broja sorti vinove loze: Priručnik za ampelografiju Hermana Getea (1887), Ampelografija Pjera Viale i Viktora Vermorela (1901−1910), u kojoj su predstavljene i crnogorske sorte, Ampelografija SSSR-a (1954), Cépages et vignobles de France Pjera Galeta (1964), Variaties de raisins de table Žana Brana i Pola Truela (1965/66), Ampelografski album Nemeta Martona (1975) i dr. Na području SFRJ ističe se djelo ampelografa Stjepana Bulića Dalmatinska ampelografija (1949), u kojem su sistematski izučavani nazivi, rasprostranjenost i porijeklo ispitivanih sorti. U djelu je predstavljen i značajan broj crnogorskih sorti. Na području Crne Gore detaljan opis crnogorskih sorti izvršio je → Marko Ulićević, u djelu Prilog proučavanju osobina najvažnijih sorta vinove loze gajenih u SR Crnoj Gori (1966). Crnogorske sorte opisivali su brojni jugoslovenski autori: Milutin Stojanović (1929), Marcel Jelaska (1954), Lazar Avramov (1962, 1986, 1987, 1988. i 1991), Dragutin Zirojević (1974, 1979), Petar Cindrić (1990), → Dušan Burić (1995), Miroslav Milosavljević (1998), Dragoljub Žunić, Mlađan Garić (1999, 2017).

Ampelografska proučavanja sorti vinove loze u Crnoj Gori. Prikaz crnogorskih sorti koje su se gajile u → Crmnici dao je Mitar Plamenac, 1891. godine. Opisao je sortu → kratošija i njen varijetet/biotip reavicu. Sortu → vranac opisao je kao crno grožđe s ovalnim → bobicama, dok se vranac sa velikim bobicama zvao krstač. Opisao je sortu sjerovinu i lisičinu (→ lisicu), bijelu lozu, sortu → muškaćela (muškaćelica, muškat), stonu sortu čauš i sortu razaglija (razaklija). Milo Vujović je, 1905, opisao domaće loze – sorte krstač (vranac), kratošiju I i kratošiju II, → zadrimku, đedovicu, crnu sjerovinu, bijelu sjerovinu, lisičinu, → bijeli krstač i čauš. Podaci su prikupljeni na zahtjev ampelografa Viale tadašnjoj crnogorskoj vladi i poslužili su kao osnova za prikaz u njegovom djelu. Opis crnogorskih sorti nalazi se i u djelu Ampelografija (1909) Pjera Viale i Viktora Vermorela, u kojem Petar Plamenac daje opis vranca, kratošije i bijelog krstača. Sava Nakićenović je 1913. opisao sorte koje su se gajile u Boki: kratošiju, surac, plavku, kadarun, kalavriju, muskatio, ružu, bioku, bratkovinu i krivalju (→ Boka: antropogeografska studija). Jevrem Jovović je, 1956, opisao → stone sorte vinove loze koje se gaje u Crnoj Gori: razagliju, →  bijeli čauš, crni čauš i → điritkinju. Ulićević je 1956, pored razaklije, opisao sorte bijeli i crveni čauš, điritkinju, bijelu razakliju, muškaćelu pečuricu, krivaju (crvena i bijela) i fraskanjelsku lozu (ruži bard – bijelo grožđe). Dao je kratak opis → vinskih sorti: vranac (crmnički), velji vranac (krstač), čubrice i bijele sorte gogolj (vinska i stona sorta). Od introdukovanih sorti, opisao je → julski muskat, bijelu ranu, madlen anževin, → šasle, crvenu mirisavu, muskat matijas jovanu, → kraljicu vinograda, → ribijer, muskat hamburg, afus ali, aleksandrijski muskat i smederevku. Ulićević je 1966. opisao 23 ranosazrijevajuće stone sorte, koje su gajene i ispitivane, 1963–1966, u kolekcionim i sortimentskim vinogradima na Oglednom imanju u Lješkopolju, u Titogradu, i u sortimentskom vinogradu u Kodrama, kod Ulcinja. Iste godine izvršio je detaljan opis crnogorskih sorti: vranac, kratošija, bijeli krstač i crvena razaklija. Opis stonih sorti: kraljica vinograda, kardinal, alfons lavale (ribijer) i afus ali, gajenih u Lješkopolju, izvršio je → Ljubomir Pejović, 1972. godine. Ampelografska proučavanja sorti u → Poljoprivrednom institutu i → Biotehničkom institutu nastavljena su u kolekcionom zasadu (→ Ampelografska kolekcija vinove loze) i kroz → projekte u vinogradarstvu i vinarstvu. Sortna proučavanja obuhvatila su proučavanja stonih sorti, → besjemenih sorti vinove loze, bijelih i crnih vinskih sorti, kao i proučavanja za potrebe → Banke biljnih gena za rod Vitis (→ Naučnoistraživački rad u vinogradarstvu i vinarstvu Crne Gore). Pejović, Ulićević i → Slavko Mijović su 1987. opisali 19 najranijih i ranih stonih sorti. Ulićević je 1990. opisao 11 besjemenih sorti vinove loze, koje su se gajile u kolecionom zasadu na Oglednom imanju Poljoprivrednog instituta. Pejović i Ulićević su 1991. objavili rezultate ampelografskih proučavanja bijelih vinskih sorti: → muškaćela, → žižak, → župljanka, neoplanta, sirmijum, grenaš bijeli, → šardone, → rkaciteli, koje su gajene na Oglednom imanju u Lješkopolju. Usvajanjem unificirane međunarodne metodologije (1984), ampelografski opis sorti vrši se prema metodici → Međunarodne organizacije za vinovu lozu i vino (OIV) i sistemu ocjene „kodova”. Ampelografski opis novih stonih sorti vinove loze PIT 13, PIT 18, PIT 19 i PIT 20 dali su Pejović, Ulićević, Mijović i → Vesna Maraš, 1995. godine. Po metodici OIV-a, Maraš je, 2000, opisala sortu kratošija i njene biotipove, dok je → Svetozar Savić, 2001, opisao sorte vranac, kratošija, krstač, žižak i muškaćela. Vesna Maraš i sar. su 2014. i 2019. opisali i druge autohtone i odomaćene sorte u Crnoj Gori: čubrica, japudžak, kovačka bijela, lisica, sijer, zadrimka, bioka, crna loza, razaklija, kadarun, plavina, razaklija crna (→ Ampelografski opisi sorti).