Banka biljnih gena za rod Vitis, očuvanje genetičkih resursa vinove loze i njihove genetičke raznolikosti. Razlozi za formiranje i obogaćivanje Banke biljnih gena su: zaštita starih i autohtonih sorti, sprečavanje „genetičke erozije”, korišćenje genetičkih resursa u oplemenjivanju vinove loze, razmjeni informacija i samog biljnog materijala. U tom cilju, neophodno je organizovati pronalaženje sorti vinove loze, njihovo kolekcionisanje, čuvanje, karakterizaciju i evaluaciju. Genofond roda Vitis čuva se ex situ in vivo u poljskim uslovima u ampelografskim kolekcijama vinove loze. Ove funkcije Banke biljnih gena doprinose dugoročnoj održivosti, čuvajući i unapređujući genetičke resurse vinove loze za buduće generacije. Na međunarodnom nivou, rad Banke biljnih gena koordinisan je od strane FAO-a, odnosno Savjeta za biljne genetičke izvore (IBPGR − International Board for Plant Genetic Resources).

Prvi kolekcioni zasad domaćih i odomaćenih sorti vinove loze podignut je u periodu 1956−1960, na Oglednom imanju u Lješkopolju, u → Zavodu za poljoprivredna istraživanja, kasnije → Poljoprivrednom institutu, koji se u kontinuitetu dopunjava (→ Ampelografska kolekcija vinove loze). U kolekciju su uključene sve sačuvane sorte vinove loze iz starih kolekcija, sve sorte pronađene na području Crne Gore i veći broj sorti kojima su raspolagale druge kolekcije u SFRJ (Poreč, Split, Jastrebarsko, Ljubuški, Skoplje i dr.). Bilo je sakupljeno 350 sorti i 16 vrsta loznih podloga. Inventarizacijom i proučavanjem genofonda → autohtonih sorti vinove loze omogućeno je da se jedan broj domaćih i → odomaćenih sorti vinove loze u Crnoj Gori sačuva u kolekcionim zasadima kao genetski materijal za Banku biljnih gena za rod Vitis, kao i da se autentičnim domaćim materijalom proširi genetička raznolikost u cilju izdvajanja pojedinih dobrih osobina i stvaranja novih sorti. Sakupljeni sortiment domaćih i odomaćenih sorti poslužio je kao bogati genetički potencijal u stvaranju novih sorti vinove loze polnom hibridizacijom, u kojima je jedan od roditelja bila autohtona sorta (→ Sorte vinove loze stvorene u Crnoj Gori). Sortno proučavanje kolekcionisanih → introdukovanih sorti vinove loze radilo se u cilju utvrđivanja koje sorte u agroekološkim uslovima Podgorice postižu najbolje rezultate (prinos, kvalitet grožđa, vina), na osnovu kojih bi se dala preporuka za njihovo širenje i uvođenje u proizvodnju. Prilikom formiranja Banke biljnih gena Jugoslavije (BBGJ) za rod Vitis, u periodu 1989–1991, analizirano je stanje genetičkih resursa vinove loze u postojećim kolekcijama na prostoru SFRJ, sa ciljem da se organizuje dalji rad sa njima, uz uvažavanje principâ i metodologije međunarodnih institucija koje se bave ovom problematikom. Ustanovljeno je da se u okviru ampelografskih kolekcija na prostoru SFRJ čuva bogat genofond roda Vitis, što je rezultat kolekcionarske tradicije mnogih naučnih institucija. Prikupljeni su i obrađeni podaci za deset najboljih kolekcija (Radmilovac, Sremski Karlovci, Titograd, Niš, Skoplje, Svetozarevo, Split, Vipava, Krško, Nova Gorica, Mostar, Zadar, Zagreb). Imajući u vidu ciljeve i zadatke Banke biljnih gena, kao najpogodnije za čuvanje i dalji rad na genofondu Vitis odabrane su tri najveće kolekcije: kolekcija YUG-03 na Oglednom imanju u Lješkopolju – Titograd, sa 381 uzorkom, koja se nalazi na području pod uticajem mediteranske klime, kolekcija u Sremskim Karlovcima (YUG-01), sa 405 uzoraka, u uslovima kontinentalne klime, i kolekcija u Radmilovcu (YUG-02), sa 376 uzoraka, koja je služila kao rezerva za prve dvije kolekcije. Sve tri kolekcije bile su u sastavu naučnih ustanova. U ovim kolekcijama nalazile su se stare autohtone sorte Balkanskog poluostrva i Panonske nizije, kao i brojne introdukovane sorte porijeklom iz drugih krajeva Evrope i kontinenata, zatim novostvorene domaće i strane sorte i brojni klonovi starih sorti. Na svim uzorcima izvršena je karakterizacija i primarna evaluacija za 21 svojstvo, po međunarodno priznatim i uniformnim metodama, a podaci su unijeti u informacioni sistem BBGJ-a, koji se nalazio u okviru Instituta za kukuruz u Zemun polju. Održavanje kolekcije uzoraka vinove loze za potrebe BBGJ-a nastavljeno je u periodu 1997–1999, zahvaljujući ugovoru Saveznog ministarstva za razvoj, nauku i životnu sredinu sa sjedištem u Beogradu i → Biotehničkog instituta u Podgorici, radom na projektu „Održavanje kolekcije uzoraka suptropskih kultura, voća i vinove loze za potrebe Banke biljnih gena Jugoslavije” i 1999–2001. na projektu „Održavanje kolekcije uzoraka vinove loze i voćnih vrsta in situ za potrebe Banke biljnih gena Jugoslavije”, a sve na osnovu zaključenog ugovora između Saveznog sekretarijata za razvoj, nauku i životnu sredinu u Beogradu i Biotehničkog instituta u Podgorici. Koordinator projekta bio je → Ljubomir Pejović , a odgovorno lice za kolekciju vinove loze → Vesna Maraš. Stara kolekcija imala je preko 500 sorti, ali je značajan broj izgubljen prilikom preseljenja kolekcije 2002, kada je utvrđeno 408 akcesija (Petar Cindrić i sar., 2003). U ovoj kolekciji nalazile su se 203 stare sorte, 20 novostvorenih i 185 introdukovanih sorti Vitis (Lj. Pejović i sar., 1997). Prenošenje kolekcije na drugu lokaciju na Oglednom imanju u Lješkopolju urađeno je i 2004. i 2005. godine. Podignuta je kolekcija domaćih, odomaćenih i introdukovanih sorti, koja je 2022. imala 443 genotipa i koja predstavlja jednu od bogatijih kolekcija u regionu. Svaka sorta je kao genotip zastupljena sa po najmanje sedam čokota i kao takva predstavlja kvalitetan resurs biljnih gena roda Vitis. Odgovorno lice za kolekciju je → Tatjana Popović. Crnogorska banka gena posjeduje i vrijednu kolekciju populacije sorte kratošija. Ovu kolekciju čini 17 varijeteta – biotipova sorte kratošija (kratošija velja, kratošija mala, kratošija, kratošija srednja, crni krstač, ljutica, vrančina, vran, vranac, vrančić, kratošija sa dubokim urezima, velji vranac, srednji vranac, vran, bikača, čestozglavica, rehuljača), sakupljenih iz različitih vinogradarskih krajeva Crne Gore. Pored redovnog održavanja, rad na očuvanju i poboljšanju postojeće kolekcije vinove loze obuhvatao je dalju → introdukciju novih značajnih sorti, klonova i njihovo sakupljanje, proučavanje, razmnožavanje i kolekcionisanje u cilju očuvanja → genetičkih resursa vinove loze, njihove genetičke raznolikosti, kao i korišćenje genetičkih izvora u oplemenjivačkom radu. U tom pravcu, realizovani su međunarodni projekti sa ciljem identifikacije postojećeg domaćeg sortimenta i obogaćivanja kolekcije novim potvrđenim genotipovima, kao i podizanjem Nacionalne kolekcije autohtonih i odomaćenih sorti na Ćemovskom polju.