Istoriografija i diplomatija Crne Gore. Najstarije istoriografsko djelo koje se, između ostalog, bavi spoljnom politikom dukljanske države je Ljetopis Popa Dukljanina, koji je nastao u drugoj polovini XII vijeka. Rukopis je nezaobilazan i najznačajniji izvor za proučavanje međunarodnog položaja dukljanske države, ali i šireg regionalnog prostora, posebno u odnosu na vizantijsku carevinu. U XVII vijeku, Budvanin Krsto Ivanović je jednu od svoje tri knjige posvetio istoriji rata Svete lige protiv Osmanlija. Mavro Orbini, u poznatom djelu Kraljevstvo Slavena, opisao je prošlost Zete u vrijeme dinastije Balšića. → Andrija Zmajević, iz Perasta, objavio je 1675. knjigu Država sveta, slavna i kreposna ljetopisa crkovnoga, koja predstavlja pregled opšte istorije svijeta, ali sadrži i djelove o istoriji Crne Gore, pri čemu je koristio Ljetopis Popa Dukljanina, opisujući pad dukljanske države i sudbinu kneza → Vladimira Dukljanskog, a Orbinijevo djelo je koristio za djelove koji se odnose na dinastije Balšića i Crnojevića. Prva istorija Crne Gore djelo je vladike → Vasilija Petrovića Njegoša, objavljeno 1754. godine. Osim opšteg prikaza stanja u Crnoj Gori, vladika Vasilije dao je i prikaz spoljnih odnosa Crne Gore. Usljed uobičajene neumjerenosti i preuveličavanja određenih činjenica iz istorije Crne Gore, vladika Vasilije je, zbog političkih potreba koje je želio ovim djelom da zadovolji, prećutao i činjenicu da je Crna Gora potpala pod osmansku vlast krajem XV i početkom XVI vijeka. Sedamdesetih godina XVIII vijeka nastalo je djelo Kratki opis o Zeti i Crnoj Gori, u kome je dat i opis crnogorsko-osmanskih odnosa u XVIII vijeku. Mitropolit → Petar I Petrović Njegoš se u svojoj Kratkoj istoriji Crne Gore u manjoj mjeri bavio međunarodnim odnosima i položajem crnogorske države. U istom periodu, Milorad Medaković je objavio knjigu Povjestnica Crne Gore: od najstarijeg vremena do 1830, pisanu crkvenoslovenskim pismom. Sima Milutinović Sarajlija je u svojoj Istoriji Crne Gore iz 1835. pisao o crnogorsko-ruskim odnosima. Spoljna politika Crne Gore u vrijeme vladike → Danila Petrovića Njegoša predmet je djela Vladika Danilo Milorada Medakovića (1896). Jedno od djela nastalih u drugoj polovini XIX vijeka je i Crnogorsko-turski rat 1876–1878. od Spiridona Gopčevića. Važna studija koja se tiče i Boke Kotorske u periodu Napoleonovih ratova je djelo Storia della Dalmazia dal 1797 al 1814 (1886) autora Tulija Erbera. Odnosima Crne Gore i Austrije bavio se Vladan Đorđević u djelima Crna Gora i Austrija u XVIII veku (1912) i Crna Gora i Austrija 1814–1894. godine (1924). Đorđević je pisao i o odnosima Crne Gore i Rusije krajem XVIII i početkom XIX vijeka u studiji Crna Gora i Rusija (1784–1814) (1914), dok je odnose Rusije i Crne Gore od osamdesetih godina XVIII vijeka do prve decenije XIX vijeka predstavio u djelu Rusija i Crna Gora 1784–1814. godine (1914). U periodu do kraja XIX vijeka, Marko Dragović svojim studijama doprinosi boljem poznavanju opštih prilika u Crnoj Gori, uključujući i njenu spoljnu politiku kroz brojna djela kao što su: Materijali za istoriju Crne Gore vladike Petra I 1804–1815 (1884), Mitropolit Vasilije Petrović-Njegoš ili Istorija Crne Gore od 1750. do 1766. godine (1884), Borba Crnogoraca sa Turcima oko prevlasti nad Grahovom (1837–1852) (1888), Rusija i Crna Gora od 1780. do 1790. (1891), kao i u priređenim materijalima za istoriju Crne Gore u vrijeme vladikâ Danila, → Save Petrovića Njegoša, Vasilija Petrovića Njegoša i → Petra II Petrovića Njegoša. Jedna od rijetkih knjiga koja nastaje početkom XX vijeka a koja za predmet studije ima najraniji period crnogorske istorije je djelo Dukljanska kraljevina (1900), koja sadrži elemente spoljne politike Duklje, autora Frana Milobara. U periodu između Prvog (→ Crna Gora u Prvom svjetskom ratu) i Drugog svjetskog rata (→ Crna Gora u Drugom svjetskom ratu), diplomatija Crne Gore bila je predmet brojnih studija. U ovom periodu afirmisale su se i studije o Boki Kotorskoj. Brojne prikaze i opise stanja u Boki i odnos Crne Gore za vrijeme Petra I Petrovića Njegoša prema toj oblasti sadrži studija Boka Kotorska nakon pada Mletačke republike do Bečkog kongresa (1797–1815) (1938), čiji je autor Pavao Butorac. Doprinos izučavanju međunarodnog položaja Crne Gore i odnosa Saveznika iz Prvog svjetskog rata prema Crnoj Gori na Pariskoj mirovnoj konferenciji (→ Pariska mirovna konferencija 1919–1920. i Crna Gora) predstavlja i knjiga → Vitnija Vorena Crna Gora – Zločin Mirovne konferencije (1922). Mađarski slavista → Jožef Bajza je 1928. u Budimpešti izdao knjigu Crnogorsko pitanje, koja je iznova afirmisala ovu temu u međunarodnim odnosima. O odnosima Crne Gore i Dubrovnika pisao je Vladimir Ćorović u djelu Odnošaji Crne Gore sa Dubrovnikom od Karlovačkog do Požarevačkog mira (1941), a o odnosima sa Austrijom pisao je → Lazar Tomanović u knjizi Austrija i Crna Gora (1925). Značajan doprinos istoriografiji spoljne politike Crne Gore dao je Dušan Vuksan, koji je u većem broju istorijskih djela i članaka obrađivao teme iz istorije Crne Gore. Period vladavine Petra I Petrovića Njegoša, uređenja crnogorske države i njene spoljne politike dao je u djelu Petar I Petrović Njegoš i njegovo doba. Dušan Vuksan je dao i doprinos izučavanju Crne Gore u vrijeme knjaza → Danila I Petrovića Njegoša, objavljivanjem istraženog u Zapisima, na → Cetinju, u nizu članaka. Posebnu istoriografsku cjelinu za proučavanje spoljne politike Crne Gore predstavlja časopis Zapisi, odnosno Istorijski zapisi, koji od 1927. izdaje Istorijski institut Crne Gore na Cetinju, a potom u Titogradu/Podgorici. U tom časopisu se nalaze članci od značaja za spoljnu politiku Crne Gore, autorâ Antonela Bjađinija, Henrika Batovskog, Jova Vukića, Andrije Lainovića, → Dimitrija Dima Vujovića, Jovana Bojovića, Rista Dragićevića, Nikole Škerovića, Danila Lekića, Luke Vukčeviča, Sava Vuletića, Alekse K. Matanovića, Danila Tunguza-Perovića, Jovana Radonjića i drugih. Memoaristika predstavlja značajan istoriografski izvor za proučavanje spoljne politike Crne Gore. Neki od najznačajnijih memoara, kada je riječ o spoljnoj politici Crne Gore, njenoj diplomatiji i položaju u međunarodnim odnosima, jesu memoari → Gavra Vukovića, Sava Matova Martinovića, → Sima Popovića, → Rada Turova Plamenca, Lazara Tomanovića, → Nikole I Petrovića Njegoša, → Ilije Plamenca, Martina Đurđevića, → Mitra Martinovića, → Vilijema Hosta, → Ogista Marmona. Istaknuti Crnogorci u diplomatskoj službi SFRJ, → Veljko Mićunović i → Marko Orlandić, osvjedočili su kroz memoare svoju djelatnost u diplomatiji tog vremena. Najplodniji period u izučavanju spoljne politike Crne Gore nastupa istovremeno sa širim nastupom kritičke istoriografije i arhivskim istraživanjima u domaćim i međunarodnim centrima nakon Drugog svjetskog rata. Objavljivana istraživanja su bila posvećena dominantno odnosima Crne Gore sa velikim silama ili susjednim državama, tokom vladavine dinastije Petrović Njegoš, i proučavanju Crne Gore za vrijeme pojedinih vladara iz dinastije Petrović Njegoš, uključujući i spoljnu politiku Crne Gore. Takođe, u ovom periodu predmet interesovanja istoriografije će postati i najraniji periodi crnogorske državnosti.

Spoljnu politiku Crne Gore u vrijeme vladike Danila Petrovića obradili su → Gligor Stanojević u knjizi Crna Gora u doba vladike Danila (1955), kao i → Branko Pavićević, pišući o posjeti Danila Petrovića Sankt Peterburgu 1715. godine. Takođe, spoljna politika Crne Gore, između ostalog, u vrijeme Vasilija Petrovića bila je predmet interesovanja Gligora Stanojevića u knjizi Mitropolit Vasilije Petrović i njegovo doba 1740–1766 (1957) i Rastislava Petrovića u djelu Odnosi između Rusije i Crne Gore u doba Vasilija Petrovića i Šćepana Malog. O Crnoj Gori u doba → Šćepana Malog pisao je i Gligor Stanojević u knjizi Šćepan Mali (1957). Spoljna politika od kraja vladavine Šćepana Malog do stvaranja faktičke državnosti Crne Gore u vrijeme Petra I Petrovića Njegoša dobila je svoje obrise u djelu Gligora Stanojevića Crna Gora pred stvaranje države 1773–1796 (1962). Veliki doprinos istraživanju spoljne politike Crne Gore za vrijeme vladavine Petra I Petrovića Njegoša dao je Dušan Lekić u knjizi Spoljna politika Petra I Petrovića Njegoša (1784–1830) (1950). O spoljnopolitičkim pozicijama Crne Gore i → ujedinjenju Crne Gore i Boke Kotorske 1813. relevantna su dokumenta koja je priredila Redakcija pod rukovodstvom Miloša Miloševića u opusu Ujedinjenje Crne Gore i Boke 1813–1814, zbirka dokumenata I–III (1998). Značajan izvor za spoljnu politiku Crne Gore Petra I Petrovića Njegoša prema Jadranu je djelo Nikole Safonova Ratovi na Jadranu 1797–1815 (1988). O periodu vladavine Petra I i Petra II Petrovića Njegoša značajan izvor predstavlja i djelo Crna Gora u dobra Petra I i Petra II autora Petra Popovića. O spoljnoj politici Crne Gore u vrijeme Petra II Petrovića Njegoša pisao je → Jevto Milović u knjizi Petar II Petrović Njegoš (1984). Đoko Pejović je takođe pisao o periodu vladavine Petra I i Petra II Petrovića Njegoša, uključujući i obrise spoljne politike, u knjizi Crna Gora u doba Petra I i Petra II (1981). Kada je riječ o, između ostalog, spoljnoj politici Crne Gore za vrijeme knjaza Danila, nezaobilazna je knjiga Branka Pavićevića Knjaz Danilo (1990), kao i Knjaz Danilo – Politički spisi (2013) autora → Živka Andrijaševića. Odnose Crne Gore sa velikim silama u dijelu vladavine knjaza Danila predstavio je → Radoman Jovanović u knjizi Crna Gora i velike sile 1856–1860 (1983). Prva međunarodna misija na koju je upućena crnogorska vojska (→ Crnogorska misija na Kritu) bila je predmet istraživanja Branka Babića u knjizi Kritski odred: Međunarodna misija Crnogoraca na Kritu 1879–1899. godine (2006). Branko Pavićević je dao veliki doprinos istoriografiji u nizu radova o odnosima Crne Gore i Osmanskog carstva, a autor je i knjige Crna Gora u ratu 1862 (1963). Ilija Radosavović je 1960. u Beogradu izdao knjigu Međunarodni položaj Crne Gore u XIX vijeku, koja, iako nepotpuna u faktografskom smislu, predstavlja doprinos izučavanju spoljne politike Crne Gore. Studija koja je obradila i političku aktivnost knjeginje → Darinke Petrović Njegoš, supruge knjaza Danila, jeste knjiga Dimitrija Dima Vujovića Knjeginja Darinka – Politička aktivnost – Prilog istoriji Crne Gore 1855–1867 (1968). Vrijeme vladavine knjaza i kasnije kralja Nikole i spoljna politika Crne Gore u tom periodu predmet je većeg broja studija o odnosima Crne Gore sa velikim silama. U prvom redu, Dimitrije Dimo Vujović je napisao obimnu studiju o odnosima Crne Gore i Francuske za vrijeme vladavine Nikole Petrovića – Crna Gora i Francuska 1860–1914 (1971). Prikaz odnosa Crne Gore i Austrougarske na početku XX vijeka daje → Novica Rakočević u knjizi Crna Gora i Austrougarska 1903–1914. godine (1983), kao i Džon D. Tredvej u knjizi Soko i orao. Crna Gora i Austro-Ugarska 1908–1914 (2005). O odnosima Crne Gore i Srbije tokom XIX vijeka pisano je u posebnom izdanju, koje je priredio Petar Popović, naslovljenom Odnosi Srbije i Crne Gore u XIX veku 1804–1903. Odnosi dviju zemalja od dolaska na vlast Nikole Petrovića do Berlinskog kongresa (→ Berlinski kongres i Crna Gora) izloženi su u knjizi Radomana Jovanovića Politički odnosi Crne Gore i Srbije 1860–1878 (1977), dok su odnosi ove dvije države, u periodu nakon 1903, detaljno predstavljeni u knjizi Novice Rakočevića Politički odnosi Crne Gore i Srbije 1903–1918 (1981). Od značaja za proučavanje spoljne politike Crne Gore u periodu vladavine knjaza, a kasnije i kralja Nikole, jeste i knjiga Živka Andrijaševića Crnogorska ideologija: 1860–1918 (2017). Crna Gora i njena spoljna politika tokom Bosansko-hercegovačkog ustanka, ali i odnosi sa Rusijom, predmet su studije Rusija i aneksiona kriza, Rusija i Bosansko-hercegovački ustanak 1875–1878 (1985), koju je priredio Branko Pavićević. O spoljnoj politici Crne Gore, njenom učešću i međunarodnom položaju na Berlinskom kongresu iscrpno je pisao → Novak Ražnatović u knjizi Crna Gora i Berlinski kongres (1979). O spoljnoj politici Crne Gore tokom → Aneksione krize u Bosni i Hercegovini pisao je Luka Vukčević u knjizi Crna Gora u bosansko-hercegovačkoj krizi 1909–1909 (1985). O položaju i spoljnoj politici Crne Gore u međunarodnim odnosima, u periodu druge polovine XIX i početka XX vijeka, značajan izvor je i zbornik radova Crna Gora u međunarodnim odnosima (1984). Opširna studija o školstvu, gusarstvu, pomorskoj trgovini, istoriji Boke Kotorske i gradova Bara i Ulcinja, a najprije o borbi Crne Gore protiv Osmanlija, jeste knjiga Miloša Miloševića Boka Kotorska, Bar i Ulcinj od XV do XVIII vijeka (1973). Kada je riječ o odnosima Crne Gore i Italije, njima su se u više članaka bavili Ljiljana Aleksić-Pejković i → Slavko Burzanović. Slavko Burzanović je svoja istraživanja objedinio u studiji objavljenoj 2019. pod naslovom Crna Gora u italijanskoj spoljnoj politici 1861–1923. Odnosima Crne Gore i Velike Britanije i britanskom politikom na Balkanu (→ Balkan – političke granice) bavio se → Saša Knežević u knjigama Crna Gora i Velika Britanija (2001) i Velika Britanija i aneksiona kriza (2005). Pojedinim segmentima tih odnosa, posebno percepcijom Crne Gore u britanskom javnom mnjenju, kao i prevođenjem spisa britanskih autora bavila se Bojka Đukanović. Ulogom britanske politike u rješavanju „crnogorskog pitanja” nakon 1916. bavio se → Dragoljub Živojinović. Do sada najobuhvatniji prikaz crnogorske spoljne politike i diplomatije dao je → Radoslav Raspopović u knjizi Istorija diplomatije Crne Gore 1711–1918 (2009), koja obuhvata period od uspostavljanja političkih odnosa između Ruskog carstva i Crne Gore do prestanka njenog postojanja kao države, 1918. godine. Radoslav Raspopović je dao doprinos i izučavanju crnogorsko-ruskih odnosa u knjizi Ruski konzulat u Kotoru i Crna Gora 1804–1806 (2005) i knjizi Crna Gora i Rusija: ogledi i eseji (2005). Od značaja je i zbornik međunarodnih ugovora Crne Gore od 1878. do 1918. (1992), koji su priredili → Gavrilo Gavro Perazić i Radoslav Raspopović. → Đorđe N. Lopičić priredio je knjigu o konzularnim odnosima Crne Gore: Studije i ogledi, dokumenti i spisi o konzularnim odnosima Crne Gore 1611–1918. godine (2007), kao i knjigu Studije i ogledi o diplomatiji Crne Gore (2006). Lopičić je jedan dio bibliografskih jedinica o diplomatiji Crne Gore objedinio u knjizi Diplomatija Crne Gore: Bibliografija (2008). O politici Crne Gore prema Sjevernoj Albaniji i tamošnjim plemenima pisao je → Đorđe Borozan u nizu članaka. Značajno djelo o problematici „skadarskog pitanja” u Prvom balkanskom ratu (→ Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13), diplomatiji velikih sila, kao i politici Crne Gore u → Skadarskoj krizi 1913. je knjiga Skadarska kriza 1913. godine (1970) autora → Mihaila Vojvodića, dok je o spoljnoj politici Crne Gore u oba balkanska rata pisano u knjizi Srbija i Crna Gora u balkanskim ratovima 1912–1913. godine (1972), koju je pisala grupa autora: Savo Skoko, Mitar Đurišić i Borislav Ratković. Borislav Ratković je o Prvom balkanskom ratu pisao u knjizi Prvi balkanski rat 1912–1913 (1975), razmatrajući i položaj i politiku Crne Gore u tom ratu. Kada je riječ o spoljnoj politici Crne Gore neposredno prije i tokom Prvog svjetskog rata, vrijedan doprinos toj temi dao je Novica Rakočević u knjizi Crna Gora u Prvom svjetskom ratu 1914–1918 (1997), kao i Dragoljub Živojinović u nizu članaka koji se tiču položaja Crne Gore u međunarodnim odnosima tokom rata i nakon rata, na mirovnoj konferenciji u Versaju, kao i u knjigama Kraj Kraljevine Crne Gore: mirovna konferencija i posle 1918–1921 (2002), Italija i Crna Gora 1914–1925: studija o iznevjerenom savezništvu (1998) i Crna Gora u borbi za opstanak 1914–1922 (1996). Publikacija vezana za spoljnu politiku Crne Gore i njen odnos sa SAD je i knjiga Milana Bulajića Odnosi između Crne Gore i SAD i crnogorsko iseljeništvo (1988). Međunarodni kontekst i izvještaje savezničkih misija u Crnoj Gori za vrijeme Prvog svjetskog rata prikazuje Dimitrije Dimo Vujović u knjizi Ujedinjenje Crne Gore i Srbije (1962). Sveobuhvatan prikaz spoljnopolitičkog djelovanja crnogorske države tokom egzila dao je → Šerbo Rastoder u studiji Crna Gora u egzilu (2004). Živko Andrijašević i Šerbo Rastoder su napisali knjigu Crna Gora i velike sile (2006). O misiji američkog Crvenog krsta u Crnoj Gori po prvi put su pisali Nebojša Čagorović i Slavko Burzanović u knjizi SAD i Crna Gora: misija američkog Crvenog krsta u Crnoj Gori (1919–1922), koja je objavljena u Podgorici 2019. godine. Knjigu Uloga Francuske u nasilnoj aneksiji Crne Gore (2000), o spoljnoj politici Francuske neposredno i nakon aneksije Crne Gore 1918, priredio je Šerbo Rastoder. Relevantne za pitanje spoljne politike Crne Gore su i opšte istorije Crne Gore, kakva je Istorija Crne Gore od najranijih vremena do 2003. godine, objavljena 2006. u Podgorici, a koju su napisali Živko Andrijašević i Šerbo Rastoder. Od značaja je i knjiga Jagoša Jovanovića Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti, izdata 1947. na Cetinju. Redakcija za istoriju Crne Gore je objavila Istoriju Crne Gore, i to: I tom 1967, II tom 1970, a treći tom 1975. godine. U ovoj Istoriji Crne Gore obuhvaćen je period od najstarijih vremena do kraja XVIII vijeka. Branko Pavićević je samostalno nastavio rad na Istoriji Crne Gore od kraja XVIII vijeka do Berlinskog kongresa. Istorijski institut Crne Gore, u saradnji sa srodnim stranim partnerima, priredio je i izdao više obimnih zbirki dokumenata arhivske građe o odnosima Crne Gore sa Njemačkim rajhom 1906–1914. (2018), o odnosima Crne Gore i Rusije u periodu vladavine crnogorskih mitropolita Save Petrovića Njegoša i Vasilija Petrovića 1742–1766, Crne Gore i SAD od 1905. do 1918, odnosima Crne Gore i Bugarske u periodu 1878–1918, kao i odnosima Crne Gore i Francuske, odnosno diplomatije crnogorskih vlada u izbjeglištvu 1916–1920. godine. Nada Tomović bavila se radom → Crnogorskog konzulata u Skadru u članku Crnogorski konzulat u Skadru 1863–1915. godine (2013). Crnogorska istoriografija početkom XXI vijeka za predmet proučavanja ima i obnovljeno interesovanje za najranije periode crnogorske državnosti. Brojne studije o najranijim počecima crnogorske države i spoljne politike nalaze se u člancima Vojislava D. Nikčevića. On je od 2001. do 2007. priredio ediciju Monumenta Montenegrina, zbornik svjedočanstava o Duklji i Zeti u srednjem vijeku, u kojoj su predstavljeni, pored opisa društvenog života i istorije religije na prostoru današnje Crne Gore, i drugi važni međunarodni momenti. Spoljna politika Duklje, Zete i Crne Gore tretirana je i u knjizi Đorđa Borozana i Živka Andrijaševića Crnogorske dinastije (2015). Božidar Šekularac autor je studije Crna Gora u doba Balšića (2011). CANU (→ Crnogorska akademija nauka i umjetnosti) je 2019. organizovala naučni skup i objavila zbornik radova Spoljna politika Crne Gore – istorija i savremenost, u kojem se nalazi preko 20 članaka koji se sa različitih vremenskih i tematskih aspekata bave naznačenom problematikom. O spoljnoj politici Crne Gore, nakon obnove nezavisnosti 2006, pisano je dominantno u naučnim člancima u okviru posebnih ili periodičnih publikacija, ali i u knjigama i stručnim i naučnim monografijama. O Crnoj Gori i inicijativama o regionalnoj saradnji pisao je Saša Knežević u članku Crna Gora i regionalne inicijative (2018). Odnosima Crne Gore i EU temeljno se bavila → Gordana Đurović u knjizi Crna Gora: od spoljnotrgovinske ka evropskoj orijentaciji (2006), stručnim monografijama: Agenda ekonomskih reformi kao 'Evropska agenda' – institucionalizacija procesa evropskih integracija u Crnoj Gori (2004), Evropska unija i Crna Gora: ciljevi ekonomske, socijalne i teritorijalne kohezije (2012), Evropska unija i Crna Gora: proces pristupanja (2017) i naučnoj monografiji Evropska unija i Crna Gora (2016). O temi evropskih integracija Crne Gore pisao je i Saša Knežević u članku Montenegro’s position and EU enlargement (2013). Dragan Đukanović se u nizu članaka bavio spoljnom politikom Crne Gore, i to: Republika Srbija i Crna Gora – analiza bilateralnih odnosa i problema nakon 2006. godine (2015), Zapadni Balkan – od sukoba do evrointegracija (2009), Spoljnopolitičke orijentacije država Zapadnog Balkana: uporedna analiza (2010), Definisanje spoljnopolitičkih prioriteta: slučaj Crne Gore (2008). → Boris Vukićević je pisao o spoljnoj politici Crne Gore nakon obnove nezavisnosti u članku Foreign Relations of Post-Independence Montenegro: A Change of Direction (2017). Odnosima Crne Gore i NATO-a bavio se Mehmedin Tahirović u knjizi Crna Gora na putu u NATO (2010). Šerbo Rastoder i Novak Adžić su se u knjizi Moderna istorija Crne Gore 1988–2017. djelimično bavili i spoljnom politikom Crne Gore u periodu nakon obnove nezavisnosti.