Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13. Nakon što je sklopila savez sa Bugarskom, Grčkom i Srbijom (→ Balkanski savezi 1866–1912), Crna Gora je 8. oktobra 1912. objavila rat Osmanskom carstvu, a već narednog dana otpočele su ratne operacije. Crnogorska vojska jačine 35.600 vojnika bila je podijeljena u tri operativna odreda: Zetski (15.000), Primorski (8.000) i Istočni (12.600). Osmanska vojska je na početku rata na granici sa Crnom Gorom raspolagala sa 28.450 vojnika. Zetski odred bio je koncentrisan u okolini Podgorice, a njime je komandovao prijestolonasljednik → Danilo Petrović Njegoš. Primorski odred (komandovao brigadir → Mitar Martinović) nalazio se na području Bara i Ulcinja, a Istočnim odredom koji je bio stacioniran na području Kolašina, Žabljaka i Andrijevice komandovao je brigadir → Janko Vukotić. Zetski i Primorski odred imali su zadatak da zauzmu Skadar, koji je predstavljao glavni ratni cilj Crne Gore u ovom ratu, dok je Istočni odred nastupao u pravcu Sandžaka i Metohije. Nakon početnih uspjeha koje je postigla na sektoru prema Skadru, crnogorska vojska je usporila operacije na ovom frontu, omogućivši neprijatelju da u međuvremenu dovede pojačanje, čime je već na samom početku rata propustila mogućnost da zauzme Skadar. S druge strane, Istočni odred je za manje od mjesec zauzeo: Mojkovac, Bijelo Polje, Berane, Plav, Gusinje, Rožaje, Pljevlja, Peć i Đakovicu. U Pljevlja i Đakovicu crnogorska vojska ušla je zajedno sa srpskom vojskom. Nakon što je za kratko vrijeme pretrpjela teške poraze na svim frontovima, Porta je početkom novembra 1912. tražila od velikih sila da posreduju u sklapanju primirja. Primirje između zaraćenih strana stupilo je na snagu 4. decembra, a 12 dana kasnije otpočela je sa radom Mirovna konferencija u Londonu (→ Londonska konferencija 1912–1913. i Crna Gora). U isto vrijeme, u britanskoj prijestonici održavala se i Konferencija ambasadora velikih sila. Na prvoj sjednici ove konferencije, održanoj 17. decembra, donijeta je odluka o stvaranju autonomne države Albanije, koja bi se na sjeveru graničila sa Crnom Gorom, a na jugu sa Grčkom. Ovakvom odlukom osujećen je izlazak Srbije na Jadransko more, a do prvog spora na Konferenciji došlo je zbog insistiranja austrougarskog poslanika da se Crnoj Gori ne smije ustupiti ni najmanji dio teritorije na kojoj su živjeli Albanci. Uprkos ovakvim odlukama, crnogorski kralj je sve do kraja decembra vjerovao da će velike sile dodijeliti Skadar Crnoj Gori. No, ispostavilo se da njegov optimizam nije imao realnog pokrića. Od 20. decembra 1912. do 2. januara 1913. nastupila je pauza u radu Konferencije, a nakon što je Porta 22. januara prihvatila savjete velikih sila da zaključi mir sa balkanskim saveznicima, u Carigradu je 23. januara izvršen državni udar. Preokret do koga je došlo u Carigradu natjerao je balkanske saveznike da 29. januara prekinu pregovore o miru, a 3. februara nastave ratne operacije. Uvidjevši da sopstvenim snagama ne može lako osvojiti Skadar, kralj → Nikola I Petrović Njegoš bio je prinuđen da traži pomoć od Srbije, a kako još uvijek nijesu bile određene sjeverne granice Albanije, od svojih delegata u Londonu tražio je da utiču kod ruskog i francuskog ambasadora u Londonu da ,,odugovlače pregovore o razgraničenju” dok se ne zauzme Skadar. No, kako je krajem marta već bila donijeta odluka da Skadar pripadne Albaniji, velike sile su bile prinuđene da 28–29. marta upute demarš Srbiji i Crnoj Gori, tražeći od njih da prekinu opsadu Skadra. Zbog odbijanja Srbije i Crne Gore da napuste opsadu Skadra, velike sile su 31. marta donijele odluku da započnu demonstraciju flote u crnogorskim vodama, a 10. aprila zavedena je potpuna blokada obale od Bara do ušća Drima. Suočena sa pritiskom velikih sila i sve većom koncentracijom austrougarskih snaga na njenim granicama, Srbija je 11. aprila prekinula opsadu Skadra, dok je crnogorska vojska samostalno produžila opsadu sve dok 23. aprila nije zauzela Skadar. Nakon zauzimanja Skadra, velike sile su 27. aprila uputile pisani demarš crnogorskoj vladi, tražeći od nje da što prije povuče svoju vojsku iz grada i preda ga njima. Iako je crnogorska vlada 30. aprila negativno odgovorila na ovaj zahtjev, kralj Nikola je 3. maja sazvao Krunski savjet, a već sjutradan je donesena odluka da se Skadar preda velikim silama. Nezadovoljna kraljevom odlukom, vlada Mitra Martinovića (→ Crnogorska vlada / Ministarski savjet Knjaževine/Kraljevine Crne Gore (1879–1916)) podnijela je ostavku. Pet dana kasnije potpisana je konvencija o predaji grada, a 14. maja međunarodne snage ušle su u Skadar. Time je konačno bila okončana → Skadarska kriza 1913. godine. Mjesec kasnije, napadom koji je Bugarska izvršila na Srbiju u noći između 29. i 30. juna 1913, započeo je Drugi balkanski rat. Iako nije imala nikakvih teritorijalnih pretenzija, Crna Gora se u ovom ratu svrstala na stranu Srbije, kojoj je poslala u pomoć Dečanski odred jačine oko 13.000 vojnika. Proklamaciju o ulasku Crne Gore u rat sa Bugarskom kralj Nikola je objavio 10. jula, a tri dana ranije bugarski poslanik Kolušev napustio je → Cetinje. Pored Srbije, Grčke i Crne Gore, u rat su se ubrzo uključile Rumunija i Osmansko carstvo, zbog čega je bugarski kralj → Ferdinand I Saks-Koburg-Gota bio primoran da se sredinom jula obrati rumunskoj kraljevskoj porodici da posreduje u sklapanju mira. Posljednjeg dana jula u 12 časova stupilo je na snagu petodnevno primirje između zaraćenih strana, a 10. avgusta započela je sa radom Bukureška mirovna konferencija (→ Bukureški mir 1913. i Crna Gora).