Muzeji i galerije u Crnoj Gori, institucije rasprostranjene širom države, posvećene očuvanju i prezentaciji kulturno-umjetničkog blaga vezanog za prostor današnje Crne Gore. „Počeci prikupljanja i bilježenja nacionalnog kulturnog blaga javljaju se još za vrijeme dinastije Crnojevića. Testament Đurđa Crnojevića, s kraja XV vijeka, jedan je od prvih svjedočanstava o sadržaju i bogatstvu riznica Cetinjskog manastira, podignutog 1484. godine. Dolaskom na vlast mitropolita iz dinastije Petrović Njegoš, značajno se unapređuje čuvanje kulturnih dobara. Mitropoliti, kao duhovni i svjetovni poglavari, nastavljaju da sakupljaju raznovrsne dragocjenosti: rukopisne knjige, dokumenta, raskošne primjerke trofejnog oružja, vladičanske odore. Stvaranje bogatih riznica će kasnije predstavljati osnovu za formiranje muzeja.” Današnja muzejska djelatnost funkcioniše u okviru samostalnih lokalnih javnih ustanova u opštinama: Herceg Novi, Kotor, Tivat, Budva, Podgorica, Nikšić, Bijelo Polje, Berane, Rožaje i Pljevlja. U Kotoru, Tivtu, Danilovgradu, Kolašinu, Mojkovcu, Bijelom Polju, Plavu, Beranama, Žabljaku, Šavniku, Andrijevici, Plužinama, Petnjici i Gusinju postoje javne ustanove u vidu centara za kulturu, u sklopu kojih postoje muzejski i bibliotečki sadržaji. U opštinama Ulcinj i Bar egzistiraju javna preduzeća koja, između ostalog, vrše muzejske djelatnosti. Osim prostorâ primarno namijenjenih muzejskim postavkama, nemjerljivo blago nalazi se u riznicama sakralnih objekata širom Crne Gore, kao što su: → Crkva Gospe od Škrpjela, → Crkva Sv. Nikole u Perastu, → Manastir Savina, Manastir Piva (→ Piva, manastir, Crkva Uspenja), Manastir Sv. Trojice u Pljevljima i → Husein-pašina džamija. Najznačajnijim institucijama iz muzejske oblasti pripadaju: → Narodni muzej Crne Gore, → Muzeji i galerije Podgorice, → Pomorski muzej, Kotor i → Muzej grada Perasta. Umjetnički muzej oformljen je u okviru Državnog muzeja 1950. Od 1963. dio je Opšteg muzeja, a zatim je postao samostalna jedinica Narodnog muzeja Crne Gore. Smješten je u zgradi Vladinog doma. Istorijski muzej Crne Gore osnovan je 1989. Smješten je u Vladinom domu izgrađenom 1910. Sadrži sljedeće zbirke: Praistorija i antika; Srednji vijek; XVI, XVII i XVIII vijek; Stvaranje crnogorske države (1796–1878); Moderna crnogorska država (1878–1918); Crna Gora (1918–1941); Drugi svjetski rat i revolucija i Poslijeratni razvoj Crne Gore. Njegošev muzej smješten je u Biljardi – zdanju iz 1838, koje je urađeno po planu → Jakova Nikolajeviča Ozereckovskog. U tom prostoru nalaze se djela Petra II Petrovića Njegoša, kao i djela inspirisana njegovim likom. Među autorima tih djela su: → Jozef Tominc, → Johan Bes, → Pero Poček, → Ivan Meštrović i → Risto Stijović. Etnografski muzej je uspostavljen 1951. Nalazio se u zgradi Biljarde, uz Njegošev muzej i Muzej NOB-a. U tom prostoru bio je do zemljotresa 1979. Zgrada Srpskog poslanstva je 2002. postala dom ove institucije. Njegoševa rodna kuća u Njegušima iz 1780. adaptirana je 1973. kao etnografsko-memorijalni objekat. Muzej kralja Nikole osnovan je 1926. i nalazi se u objektu cetinjske rezidencije, koji je građen od 1863. do 1867. → Centar savremene umjetnosti Crne Gore osnovan je 1995. od Republičkog kulturnog centra i → Galerije umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito”. Smješten je na Kruševcu u Podgorici, u objektima s kraja XIX v. Centralni objekat je Dvorac Petrovića (→ Podgorica, Dvorac na Kruševcu). Uz njega se nalazi i Perjanički dom. Galerija „Centar” takođe je prostor koji služi za realizaciju umjetničkih projekata u Podgorici. U podnožju medunske akropole nalazi se kuća Marka Miljanova, koja je 1971. pretvorena u memorijalni muzej. Objekat je adaptiran 1979. Postavka sadrži istorijski, etnografski i književnoistorijski segment. Zavičajni muzej u Danilovgradu osnovan je 1960. Do 1965. služio je kao depo. Nalazi se u ljetnjikovcu knjaza Nikole, sagrađenom između 1873. i 1893. Zavičajni muzej u Nikšiću uspostavljen je 1951. i smješten je u Dvorcu knjaza Nikole, koji je izgrađen 1900. prema planu → Josipa Sladea-Šilovića. Muzej sadrži tematske zbirke: Arheološka zbirka Crvena stijena; Praistorija; Antika; Srednji vijek; Etnografska zbirka; Oslobodilačke borbe druge polovine XIX v.; Oslobodilački ratovi prvih decenija XX v. i Razvoj radničkog pokreta i NOB 1941–1944. U Herceg Novom postoje JU Zavičajni muzej i Umjetnička galerija „Josip Bepo Benković”. Muzej je osnovan 1950, sa namjerom da bude muzej za cijelu Boku Kotorsku. Arhiv i biblioteka su izdvojeni 1956. Muzejska djelatnost u Budvi postoji od 1962. kroz Arheološku zbirku. Nakon 1979. stvorili su se uslovi za osnivanje muzeja. Danas JU Muzeji, galerija i biblioteka Budva sadrži arheološki i etnografski muzej. Dio sa arheološkim i etnografskim artefaktima otvoren je 2003. Moderna galerija u Budvi osnovana je 1972. U ovom prostoru su izlagali: → Petar Lubarda, → Milo Milunović, R. Stijović, → Vlaho Bukovac, Sava Šumanović, → Edo Murtić, Ljuba Popović i dr. Zavičajni muzej Bar osnovan je 1959. Smješten je u Dvorcu knjaza Nikole iz 1885, koji je prvobitno bio namijenjen za rezidenciju vladarske dinastije, izgrađenu prema projektu J. Sladea-Šilovića. Centar za kulturu Ulcinj formiran je 1994. Nastao je integracijom ustanovâ kulture. Muzej sadrži Arheološku, Etnološku i Umjetničku zbirku. U Tivtu je početkom XXI v. napravljen pomak izlaganjem Etnografske zbirke. Polimski muzej osnovan je 1953. kao regionalni muzej Gornjeg Polimlja za Berane, Plav, Andrijevicu, Rožaje i Bijelo Polje. Sadrži preko 4.500 predmeta i oko 3.000 naslova stručne literature. Pohranjuje Arheološku, Etnografsku, Umjetničku, Numizmatičku, Heraldičku, Prirodnjačku zbirku, kao i Zbirku fotografija. Muzej u Pljevljima otvoren je 1953. Nalazi se u novoj zgradi Doma kulture od 2019. Zavičajni muzej u Bijelom Polju postoji od 1957. Nalazi se u zgradi građenoj od 1889. do 1905, koja je kroz istoriju imala različite namjene. Zavičajni muzej u Kolašinu formiran je 1982. Nalazi se u objektu iz 1903. Sadrži zbirke koje se tiču starije istorije Kolašina, etnografije i Kolašina u ratu i socijalističkoj revoluciji. Zavičajni muzej u Rožajama osnovan je 1991, a deceniju kasnije započeta je izgradnja novog objekta. Zavičajni muzej danas je smješten u Ganića kuli. Pored navedenih insititucija, treba navesti i galerijske prostore koji se bave prezentacijom kulturno-umjetničkog stvaralaštva. Neke od njih su vezane za veće javne ustanove, dok postoje i one koje su privatnog karaktera. U sklopu djelatnosti Moderne galerije u Podgorici nalazi se prezentacija razvojnog puta crnogorske moderne i umjetnosti druge polovine XX v. Taj pregled podrazumijeva i djela velikana poput P. Lubarde, M. Milunovića, → Branka Fila Filipovića i → Miodraga Dada Đurića. Među izložbenim prostorima su: galerije „Josip Bepo Benković”, „Luča”, „Aleksandar Prijić”, „Katurić”, „Kosić”, „Sue Ryder” (Herceg Novi); „Art galerija” Sveti Stefan, Galerija „Marko K. Gregović”, Moderna galerija (Budva); galerije „Velimir A. Leković” i „Art Stojanović” (Bar); galerije „Artus” i „Passia”, i Galerija Ljetnjikovca „Buća” (Tivat); Gradska galerija, Galerija „Old Town” i Galerija „Ticijan” (Kotor); Galerija „Centar”, Moderna galerija, Galerija „Risto Stijović” i Kuslevova kuća, zatim galerije „Pizana”, „Most”, „Venera art”, Galerija → Fakulteta umjetnosti Univerziteta Donja Gorica (Podgorica); Crnogorska galerija umjetnosti „Miodrag Dado Đurić” i Galerija „Atelje DADO” (Cetinje) i galerije „Nikola I” i „Ilija Šobajić” (Nikšić).