Stijović, Risto, vajar (Podgorica, 20. X 1894 – Titograd, sada Podgorica, 20. XII 1974). Akademsko obrazovanje sticao je od 1912. u Beogradu, na Umetničkoj školi kod Đorđa Jovanovića, u Marselju – u koji je interniran 1916, nakon vojevanja i prelaska Albanije sa srpskom vojskom – u Školi lijepih umjetnosti, kod E. Aldebera, i od 1917. do 1923. u Parizu, u L’École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, kod Ž. Anžalbera. Više od profesorâ, akademskih realista s kojima se nije razumio, na njega su uticali J. A. Bernar i A. Majol, kao i skulptori-animalisti F. Pompon i Branko Dešković. Formira ga i boemska kosmopolitska umjetnička zajednica na Monparnasu, gdje je imao atelje, i kolekcija staroegipatske i asirske umjetnosti u Luvru. Od prve izložbe na Jesenjem salonu (1919) i potom, svake godine, na Salonu nezavisnih i Salonu Tiljeri, umjetnička kritika hvali njegov rad i naziva ga „nadom mlade francuske skulpture”, te dobija porudžbine vodećih kolekcionara i galerista. U Beograd se preselio 1928. i izlagao na kolektivnim i samostalnim izložbama (1928, 1930, 1936). Bio je član grupa „Oblik”, „Lada” i „Dvanaestorica”. Radio je kao profesor crtanja u III muškoj gimnaziji i kao restaurator u Narodnom muzeju. Njegovu umjetnost cijenili su vodeći kritičari, a 1933. posvećena mu je prva monografija objavljena o likovnom umjetniku u Srbiji. Tokom 1941. proveo je 40 dana u logoru na Banjici, otpušten je s posla, a u savezničkom bombardovanju 1944. izgorio je njegov atelje sa većinom skulptura i dokumentacijom. Poslije II svj. rata, izlagao je na Bijenalu u Veneciji 1952, na samostalnim izložbama u Beogradu (1951, 1957, 1959, 1969, 1973) i Titogradu/Podgorici. Uticaje drevne umjetnosti Afrike, Bliskog i Dalekog istoka (naročito Kambodže), klasičnog evropskog nasljeđa, secesije, avangardnih tokova četvrte decenije i tendencija iz šezdesetih godina XX v., Stijović je podredio vlastitom stvaralačkom poretku. Njegova umjetnost se tokom 50 godina malo mijenjala, ali se produbljivala u misaonom i emocionalnom izrazu. Konceptualnu i tehnološku autonomnost našao je najprije u plemenitom drvetu (orah, limun, kruška, abonos, amarant, eukaliptus). Poštujući strukturu drveta, tragajući za životom forme predestinirane u materiji, uspostavio je novi princip u kojem materijal određuje ideju i time postao inspiracija generacijama umjetnika. Njegove skulpture su svedene zatvorene forme, oblikovane mekom linijom melodičnog ritma, uglačane fakture u kojoj se ogleda svjetlost, kamerne, intimističke atmosfere, stvarane mahom za privatne prostore. Uticaj drevnih i orijentalnih skulptura ogleda se na ženskim bistama i figurama – jednoj od tri dominantne teme njegovog opusa. Figure od drveta (Indijska igračica, Karijatida, Žena pod velom, Napuštena karijatida), bronze (Sjedeći akt, Kupačica) ili mermera (Zlata), sa poluotvorenim očima, tajanstvenim osmijehom, čedne i čulne istovremeno, sintetizovanim volumenom i glatkom formom, iskazuju arhaičnu jednostavnost i suzdržanu, ali vitalnu energiju. Druga velika i kontinuirana tema Stijovićevog opusa su životinje. Slijedi tradiciju francuskih majstora, ali u figure ptica i zvijeri od bronze, mermera, granita i drveta (Orao, Orlić, Sova, Lasica) unosi emocionalnu produbljenost (Materinstvo – mečka), kojom se iskazuje kao jedan od najizrazitijih evropskih animalista. Treća tema su portreti u kojima je prisutan trag klasične evropske tradicije. Na bistama junaka Gorskog vijenca napušta svedenu modelaciju i lirsko raspoloženje. Izražajnim licima i snažnijom modelacijom dočarava univerzalne temperamente, ali i osobenosti stvarnih Crnogoraca, koji su mu, prema vlastitom iskazu, stalno „lebdjeli pred očima” i koje je uvijek „imao u podsvijesti” (Iguman Stefan, Mustaj-kadija, Pop Mićo, Vuk Mićunović, Sestra Batrićeva, Tužbalica, Vuk Mandušić, Knez Rogan, Knez Bajko). Stijović je stvarao i javne statue: Spomenik komediografu Jovanu Steriji Popoviću u Vršcu (1933); spomen-bista maršalu Depreu u Beogradu (1935) i štamparu → Božidaru Vukoviću Podgoričaninu u Podgorici (1939). Reljefe u bioskopu „Beograd” (Palata Penzionog fonda, sada Pozorište na Terazijama) izveo je 1939. prema nacrtima ruskog arhitekte Grigorija Samojlova, na kojima je primjetan uticaj pravca art nouveau. Uticaj secesije ogleda se i na Spomeniku ’Vila’ (Lovćenska vila) na Cetinju, podignutom u slavu crnogorskih dobrovoljaca koji su krajem 1915. krenuli iz kanadske luke Halifaks, nakon 25 dana plovidbe stigli u Napulj, pa iz Brindizija istoimenim brodom, u pratnji misije Crvenog krsta i savezničke flote, krenuli ka albanskoj obali, gdje su nadomak luke Medova 6. I 1916. stradali od podvodne mine (384 od 540 ljudi). Na inicijativu crnogorskih iseljenika 1930. formirano je Bratsko dobrovoljačko udruženje za podizanje spomenika potopljenim dobrovoljcima, a 1933. i banovinski Odbor koji je prikupljao priloge, objavio konkurs i obratio se Stijoviću i Marijanu Matijeviću. Pošto je izrada povjerena njemu, Stijović je 1937. na Cetinju ispitao predviđenu lokaciju – plato ispred Vlaške crkve. Spomenik, svečano otkriven 6. VI 1940, visok oko 10 m, sastoji se od stepenastog postolja, visokog postamenta od kamena i figure žene, izlivene u bronzi 1939. u Beogradu. Urezani su datum tragedije – 24. XII 1915. i na poleđini: Potopljenim dobrovoljcima pod Medovom podigoše Jugosloveni iz Amerike i Kanade 1939. Na postamentu su bronzani plitki reljefi, koji svedeno, bez naracije, predstavljaju događaj: polazak broda iz luke, sa pramcem koji stremi upolje, na lijevoj strani, i frontalno predstavljene ratnike u crnogorskom odijelu, sa puškama, na desnoj; na prednjoj strani je brod koji se gotovo uspravno utapa u guste talase, a ta vertikala se nastavlja figurom na postamentu. Bez partikularnih osobenosti, statua je alegorijska figura slobode, sa mačem u podignutoj desnici i lovorovim vijencem u lijevoj ruci. U stilizovanoj formi i linearizmu haljine i kose vidi se uticaj beogradskih spomenika → Ivana Meštrovića. Ali, Vila nema Meštrovićev ekspresionizam i titansku snagu: bez unutarnje drame, pomalo bezlična ali skladna, izrasta u univerzalni amblem slave. Okrenuta je ka Lovćenu, zbog čije je duboke nacionalne simbolike stekla svoje ime i upotpunila smisao. Spomenik je 2010. restaurirao Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Stijović je 1962. stvorio dvije Njegoševe bronzane biste: veću, frontalno postavljenu, svedene modelacije, i manju, sa glavom pomjerenom u stranu (→ Narodni muzej Crne Gore). Izveo je i Njegoševu bistu, koja je 1974, povodom 140 godina od osnivanja prve škole u Crnoj Gori, postavljena u dvorištu osnovne škole, koja nosi Njegoševo ime. Od početka cijenjen kao umjetnik, dobio je mnoge nagrade. Kao student, nagrađen je u Školi lijepih umjetnosti u Marselju (1916). Na Internacionalnoj izložbi u Parizu, na kojoj je predstavljao jugoslovensku skulpturu, dobio je zlatnu medalju. Na prvom Oktobarskom salonu dobio je Oktobarsku nagradu grada Beograda (1960). Dobitnik je i: Nagrade „19. decembar”, Titograd (1960); Sedmojulske nagrade (1962); Nagrade AVNOJ-a (1970); Trinaestojulske nagrade (1972). Orden zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom SFRJ dobio je 1965. Pošto je veliki broj djela poklonio rodnom gradu, 1969. je osnovana, a 1970. otvorena Galerija „Risto Stijović” (1974. integrisana u Muzeje i galerije Titograda, od 2018. u rekonstruisanoj rodnoj kući umjetnika u Staroj varoši). Nakon smrti supruge Žane (Dišan), 1973. zavještao je kuću sa ateljeom, djelima i dokumentacijom Beogradu (Legat Rista Stijovića). → Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore (ULUCG), u čijem je osnivanju 1946. učestvovao i na čijim je godišnjim izložbama često izlagao, dodjeljuje Nagradu „Risto Stijović” za najbolju skulpturu. Bio je redovni član SANU od 1965.