Lubarda, Petar, slikar (Ljubotinj, Cetinje, 27. VII 1907 – Beograd, 13. II 1974). Osnovno i srednje obrazovanje stekao je u Ljubotinju, Cetinju, Herceg Novom, Šibeniku, Sinju i Nikšiću. Kao đak završnog razreda gimnazije u Nikšiću (1924), imao je prvu samostalnu izložbu (Portret starca, 1924). Upisao se 1925. na Umetničku školu u Beogradu, kod profesorâ → Ilije Šobajića, Lj. Ivanovića, B. Vukanović. Iduće 1926. odlazi u Pariz. Kratko pohađa Académie des Beaux-Arts. Samostalno je učio slikarstvo, obilazeći pariske muzeje i galerije. Radio je u raznim ateljeima. Povremeno izlaže na grupnim izložbama („Salon nezavisnih”, „Izložba grupe jugoslovenskih slikara”...). Njegova slika Tvrđava Žabljak na Skadarskom jezeru (po preporuci kustosa Luvra) nalazi se u likovnom fondu Luvra. Prvu samostalnu izložbu otvara u Rimu 1929. Vraća se u Jugoslaviju 1932. Nakon kraćeg boravka u Crnoj Gori, odlazi za Beograd, gdje izlaže na tradicionalnim proljećnim i jesenjim izložbama. Bio je član udruženja „Lada” (1938). U periodu 1938–1940. ponovo je u Parizu. Njegov slikarski opus nastao u periodu dvadesetih i tridesetih godina XX v. obuhvata pejzaže sa motivima iz Crne Gore, Dubrovnika i Pariza; portrete koji imaju socijalnu notu (Nosač, Invalid, Glava starca), cvijeće, mrtve prirode (Mrtva priroda sa fazanom, 1940). Lubardino slikarstvo karakterišu stilske odrednice poetskog realizma i intimizma sa premisama ekspresionizma i nadrealizma (Zaklano jagnje, 1940). Taj period može se pratiti kroz nekoliko faza, koje se odnose na promjene u plastično-strukturalnom sloju slike. Rani radovi urađeni su u tamnoj gami sa naglašenom linearnom arabeskom; u drugoj fazi pojačani su kontrasti svijetlo-tamnog, što stvara dramatične efekte; u trećoj preovladava čista boja. Ratne godine (1941–1944) provodi u zarobljeništvu u Njemačkoj (Krems, Stalag) i Italiji (Bari). Njegov „dnevnik” (slike i crteži), nastao u ratnim danima, predstavlja jedno od najautentičnijih likovnih svjedočanstava o logorskom životu. Neposredno poslije rata, u Beogradu radi kao prof. na LA (1944–1945). Povratak u Crnu Goru (1946–1949) predstavlja prekretnicu u njegovom slikarstvu. Na Cetinju učestvuje u osnivanju → Ateljea Ministarstva prosvjete NRCG, Umjetničke škole (→ Umjetnička škola u Herceg Novom), na kojoj je bio prvi direktor, i → Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (ULUCG) (1946). Radi pejzaže (Porušeno selo Čekanje, Brda, Stijenje, Vrtijeljka) i slike sa socrealističkom tematikom, u kojima najavljuje buduća likovna traženja (Vagonet, Vršidba, Sutjeska, Borba). Pojačava dramatiku koju postiže plastičnim sredstvima: gustom fakturom, bogatom slikarskom materijom, kontrastima svijetlo-tamnog, jakim kolorističkim akcentima, zgusnutim prostorom. Tokom 1949. obilazi manastire Srbije i Makedonije. Od 1950. živi i stvara u Beogradu. Učestvuje na XXV (1950) i na XXX Venecijanskom bijenalu (1960). Bio je član likovne grupe „Samostalni” (1951). U Beogradu 1951. otvara antologijsku izložbu, koja se smatra prekretnicom u razvoju jugoslovenske umjetnosti. Njegovo slikarstvo, kao personalni doživljaj i kreativni izraz, polazi od principa slobode umjetničkog izražavanja: „Ja sam ja i svijet slikam po svojoj volji. Uzburkam more, da se zapjeni kao šampanjac. Rasklapam bregove. Crvene stijene kršnih predjela, plave sjenke u podne, žuti strah smrti, bijeli krik galebova, sve su to boje moje palete”; i magije genius loci, koju je umjetnik nalazio u rodnoj zemlji, njenoj nacionalnoj istoriji, vjerovanjima, mitološkim sadržajima, a prije svega u njenoj čudesnoj, grandioznoj prirodi. Tu na izvorištu svog postanja, kroz vječitu borbu kosmičkih sila svjetlosti i tame, dobra i zla, u spoju tradicije i modernog, nacionalnog i univerzalnog, transcendentalnog, simboličkog i znakovnog – ideogramskog, Lubarda, antejski gigant svoje zemlje, stvorio je originalno djelo. Ovaj period smatra se „zlatnim dobom” njegovog slikarstva (1950–1956). Tada su nastala remek-djela Noć u Crnoj Gori (1951), Između dana i noći (1955) i grandiozne slike sa temom bitaka (Bitka na Vučjem Dolu). Njegovo slikarstvo transponovano je u jezik boje, linije i ritma. Crtež – arabeska ne stvara figuraciju, već ritam, transkripciju duševnog; linija hitra, spora, uznemirena, teška, prati tok misli; oslobođen kolorit sveden je na oporu svjetlost bijelog krša, sipke fakture i jake sudare skoro čistih boja crvene, zelene, plave, ljubičaste. Početkom sedme decenije strukturu slike gradi na apstraktnim principima (Morsko dno, 1961; Struktura stijena, 1962). Promjene u slikarstvu, već ranije nagoviještene u nadrealnom/spiritualnom sloju njegovih radova, nastale su 1963. nakon boravka u Indiji. U ovom egzotičnom svijetu, pored ikonografskih motiva, otkriva tajne filozofije zen-budizma. Na slikama Zodijaka, na pozadini tonski definisanoj geometrijskim površinama hitrom „reljefnom” linijom, uokviruje i „oblikuje forme, vodeći računa o tajanstvenosti i simbolici motiva”. Kao eksplicitan hromatski elemenat javlja se crvena boja, simbol vatre, kao metafizička nadgradnja njegovih djela: Prometej, Vatreni/crveni/plameni: zid, grifon, horizont, ptica, žar-ptica… i više varijanti Vatrenog zmaja. Vremenom, ideja prostora se mijenja. Velika crvena i crna platna, sa ritmički raspoređenim geometrijskim površinama (sivim, ljubičastim), anticipiraju prirodne oblike koji se naziru kao siluete (Sunce, 1965; Bik, 1966; Prometej, 1967). Lubarda se bavio i publicističkim radom: „Dvanaesta jesenja izložba”, Pravda, Beograd, 30. sept. 1939; „O mladim umjetnicima”, Omladinski pokret, br. 42, Cetinje, septembar 1950; „Veliko delo – stvar je kreativno-inventivne slobode”, Književne novine, IV, br. 3, Beograd, 16. jan. 1951; „U jezgru života vreme je nemerljivo”, Borba, Beograd, 10. maj 1965; „O umjetnosti”, Spone, VI 13/14, Nikšić, 1974, 9–18. Samostalne izložbe: Nikšić (1925, 1986, 2000); Rim (1929, 1962); Beograd (1933, 1934, 1961, 1962, 1964, 1967, 1968, 1969, 1971, 1974, 1977, 1984, 2007, 2014); Pariz (1952, 1954); London (1955); Titograd (1958, 1968, 1985); Nju Delhi, Azad Bhavan, Bombaj, Indija (1963); Niš (1963); Skoplje (1963, 1967, 1974, 1998); Herceg Novi (1967, 1989); Cetinje (1968, 1994, 2007); Kragujevac (1968, 1969); Opovo, Vojvodina (1969); Sombor, Vrbas (1970); Sarajevo (1978); Budva (1978, 1985); Ljubljana (1978); Bar (2000); Ramat Gan, Izrael (2004); Novi Sad (2004). Kolektivno je izlagao u zemlji i inostranstvu: Francuska, Italija, Holandija, SSSR, Čehoslovačka, Poljska, Mađarska, Engleska, Indija, Brazil, Grčka, Turska, Sirija, Liban, Egipat, Njemačka, Japan, Norveška, Belgija, Švedska, Austrija, Jermenija, Rumunija, Kuba, Finska, Danska, Norveška, Meksiko, Estonija, Litvanija, Letonija, Bugarska, Tunis, Kipar, Etiopija, Zambija, Tanzanija, Rusija, Španija. Nagrade i priznanja: Grand Prix, Svjetska izložba, Pariz (1937); I nagrada na Međunarodnoj izložbi u Hagu (1939); I Savezna nagrada FNRJ (1948); I Republička nagrada NRCG (1948, 1949); Internacionalna otkupna nagrada na II Bijenalu, Sao Paolo (1953); Nagrada na III bijenalu, Tokio (1955); Oktobarska nagrada grada Beograda (1955); Nacionalna nagrada Guggenheim, Njujork (1956); Sedmojulska nagrada SR Srbije (1964); Orden bratstva i jedinstva, Beograd (1965); Orden zasluga za narod sa zlatnim vijencem, Beograd (1965); Nagrada AVNOJ-a (1966); I nagrada Cetinjskog likovnog salona „13. novembar”, Cetinje (1967); Spomen-plaketa grada Beograda (1969); Umjetnička povelja „Rabindranat Tagora”, Kalkuta (1970); Herderova međunarodna nagrada, Beč (1973). Bio je počasni građanin Slovenj Gradeca i Kragujevca. Bio je redovni član SANU (1961) i JAZU. Godine 1997. ustanovljeno je najveće crnogorsko državno priznanje iz oblasti likovnih umjetnosti – „Petar Lubarda”. Na Cetinju se 1998. osniva SLŠ „Petar Lubarda”. U cilju očuvanja njegovog imena i djela, osnovana je 2010. Fondacija „Petar Lubarda”. U Beogradu je 2014. otvoren za javnost „Legat Petra Lubarde”.