Gotička umjetnost, arhitektura, skulptura, slikarstvo (kraj XIII – XV v.). Pojava elemenata karakterističnih za zapadnoevropsku epohu gotike na prostoru Crne Gore sporadično se može identifikovati još u posljednje tri decenije XIII v. Za razliku od romanike, gotičke koncepcije se neće utemeljiti kao potpuno samostalne, o čemu svjedoči izostanak likovnih djela sa karakteristikama reprezentativnih odlika nalik zapadnoevropskim. Kada je u pitanju crnogorski prostor, na polju sakralne arhitekture prije se može odrediti romano-gotički nego čisto gotički stil s obzirom na činjenicu da se romanički koncepti i dalje razvijaju paralelno sa novopridošlim. U izvjesnom smislu, riječ je o zidanju romaničkih zdanja, koja dobijaju pojedina gotička obilježja – prije svega, to se odnosi na novine u koncepciji prostora, oblike kapitela stubova i otvora, te načine konstruisanja svodnih površina. Nosioci usvajanja gotičkih elemenata u korpus sakralne arhitekture srednjovjekovne Zete – Crne Gore bili su katolički redovi franjevaca i dominikanaca, mada se ne može zaključiti da su bili i jedini. U tom kontekstu važno je pomenuti ktitorske aktivnosti srpske kraljice Jelene Anžujske, koja je, uz angažman domaćih i majstora iz Južne Italije, inicirala u posljednjim decenijama XIII v. izgradnju franjevačkih samostana u Skadru, Ulcinju, Baru i Kotoru. U tipološkom pogledu, identifikovane građevine sa romano-gotičkim obilježjima mogu se analizirati preko trobrodnih bazilika i jednobrodnih crkava sa polukružnom ili kvadratnom apsidom. Među trobrodnim bazilikama gotičke elemente uočavamo u arhitekturi crkve → Manastira Sv. Srđa i Vakha na Bojani, koju je sa sinovima, na mjestu starijeg zdanja, podigla kraljica Jelena Anžujska 1290, a dodatno obnovio srpski kralj Milutin 1318, gdje se u konstrukciji lukova uočavaju gotičke karakteristike. Iste se mogu konstatovati i na primjeru takozvane crkve B Manastira Ratca kod Bara (→ Ratac kod Bara, Opatija Bogorodice Ratačke), za koju se smatra da je izgrađena 1347. U romano-gotičkom stilu podignute su na Crnogorskom primorju brojne jednobrodne – gradske, prigradske, seoske – crkve, o čemu svjedoče karakteristični primjeri. Krajem XIII ili početkom XIV v. izgrađena je franjevačka → Crkva Sv. Nikole (Marka) u Starom Baru, gdje se u dijelu kvadratnog apsidalnog prostora može identifikovati gotički prelomljen svod. → Katedrala Sv. Marije u Starom Ulcinju, izgrađena na mjestu nekadašnje manje preromaničke crkve, posjeduje dio portala sa romano-gotičkom profilacijom. Srušena u XVII v., crkva franjevačkog samostana u kotorskom predgrađu Gurdić, koju je izgradila Jelena Anžujska 1288, imala je u kvadratnom apsidalnom prostoru gotički prelomljen svod. Franjevački red egzistirao je i u najvećoj crkvi srednjovjekovnog grada Svača, posvećenoj Sv. Mariji (→ Svač, Crkva Sv. Marije), datiranoj u drugu polovinu XIII v., gdje se i danas mogu sagledati monumentalni gotički prozor iznad romaničkog portala glavne fasade, kao i svod gotičke profilacije u prostoru kvadratne apside. U sklopu identifikovane romano-gotičke arhitekture, među objektima manjih dimenzija posebnu pažnju privlači i starobarska Crkva Sv. Katarine (→ Bar, Crkva Sv. Katarine), moguće zidana krajem XIII ili početkom XIV v. Podignuta nad jednim uličnim prolazom, tipičan je primjer stila, u kome se smjenjuju romanički i gotički svodovi i lukovi. I u drugoj polovini XIV kao i u XV v. mogu se odrediti na pojedinim sakralnim objektima elementi gotičke arhitekture, naročito povodom korišćenja visokoprelomljenog svoda: trikonhalne zadužbine Balšića u manastirima → Starčeva gorica, → Moračnik, → Beška, Prečista Krajinska ( → Ostros, Manastir Prečista Krajinska), crkva Manastira Podlastva (→ Podlastva u Grblju, manastir) i dr. Kao i na polju arhitekture, tako se i u domenu skulpture i slikarstva ne mogu identifikovati apsolutno stilski kreirana gotička ostvarenja. Pored nekoliko kipova iz Kotora – Raspelo iz → Katedrale Sv. Tripuna, oko 1380; Žalobna Gospa sa mrtvim Isusom, oko sredine XV v., pripadala je → Crkvi Sv. Marije Koleđate i dr. – za koje se pretpostvalja da su radovi italijanskih skulptora, kao i nešto kapitela, gotički skulptorski uplivi mogu se konstatovati u više primjera, poput: ciborijuma i zlatne pale Katedrale Sv. Tripuna – XIV i XV v. i dr. Što se tiče slikarske djelatnosti, uz izostanak tipično gotičkih djela, elementi stila, u većoj ili manjoj mjeri, mogu se identifikovati preko fresaka Crkve Sv. Stefana Manastira Duljevo (→ Duljevo kod Svetog Stefana, Crkva Sv. Stefana), te u XV v. u okvirima stvaralaštva kotorskog gotičko-renesansnog slikara → Lovra Dobričevića i njegovih učenika, sinova → Vicka i → Marina i Pavla Bazilja (→ Bazilj, Pavle i Đurađ).