Kotor, Crkva Sv. Marije Koleđate, arhitektura, anonim (VI, IX, XIII, XV, XVII, XVIII, XX v.), slikarstvo (XIV v.). Nalazi se uz sjeverne bedeme Kotora, koji prate tok rijeke Škurde. Zbog ovakvog položaja, crkva se naziva Sveta Marija od Rijeke (Sancta Maria de Flumine). Najstariji nalaz kultnog objekta na ovom prostoru jeste ranohrišćanska trobrodna bazilika sa tri polukružne apside, izgrađena u periodu od kraja V do kraja VI v. U apsidalnom dijelu sjevernog broda bazilike otkrivena je ranohrišćanska krstionica. Smatra se da je u pitanju prvobitna katedralna crkva Kotora. Druga etapa pripada ranoromaničkom periodu posljednjih godina VIII ili početka IX v., kada je na postojećoj trobrodnoj bazilici pregrađen sjeverni brod i tada je crkva dobila i preromanički kameni namještaj. Treću etapu u istoriji ovog kultnog prostora predstavlja postojeća romanička crkva, osvećena 1221. U pitanju je novoizgrađena jednobrodna građevina na prostoru srednjeg broda prethodne bazilike i sa sakristijom sa sjeverne strane. Glavni brod je izdijeljen dvostepenim pilastrima na tri traveja. Nad srednjim travejom uzdiže se osmostrana kupola. Istočni travej je zasveden poluobličastim svodom i završava se poluobličastom apsidom, dok je nad zapadnim travejom krstasti svod ojačan rebrima. Duži zapadni travej odgovara potrebama gradske crkve sa mnogobrojnim vjernicima. Fasada je izvedena naizmjeničnim ređanjem sivog i ružičastog kamena. Prve intervencije izvršene su u XIII v., kada je zazidana bifora u središtu apside da bi se obezbijedila potrebna zidna površina za zamišljeni program slikane dekoracije. U sljedećim etapama radova veće izmjene su se dogodile na sjevernoj odaji, koja je produžena prema zapadu i 1434. obrazovana je kapela Sv. Ivana. Nakon razornog zemljotresa 1667, sjeverni brod je spojen prostranim lukovima sa glavnim dijelom crkve u jedinstven prostor. Osnova građevine je pojednostavljena ispunjavanjem polukružne apside zidanom ispunom. Godine 1781, uz sjeveroistočni ugao crkve, izgrađen je zvonik, a cjelokupni prostor je barokizovan. Prilikom restauracije crkve 1930. uklonjen je originalni pod koji su sačinjavale nadgrobne ploče kotorskih plemića, među kojima i ploča renesansnog pjesnika Bernarda Pime. U crkvi se čuvaju mošti kotorske Blažene Ozane u sarkofagu koji je izradio → Antun Augustinčić. Ulazna vrata na crkvi sa bronzanim reljefima koji prikazuju scene iz žitija Blažene Ozane rad su → Vasilija Vaska Lipovca. Freske u Crkvi Sv. Marije Koleđate pripadaju kotorskoj pictura graeca i datuju se u početak XIV v. Scene u apsidi iz ciklusa Stradanja i Hristovih posmrtnih javljanja raspoređene su u tri zone oko središnje predstave Raspeća većih dimenzija. U najvišoj zoni sačuvane su: Hrist pred Pilatom, Ruganje Hristu, ostatak gornjeg dijela nekadašnjeg Raspeća, Skidanje sa krsta, Mironosice na Hristovom grobu. U središnjoj zoni su: Put na Golgotu i Oplakivanje Hrista. U najnižoj zoni su: Mironosice javljaju apostolima da su našle prazan Hristov grob i Apostoli nalaze Hristov grob prazan, Opšti Vaskrs i Dijeljenje haljina, kao djelovi nekadašnje scene Raspeća, potom Mironosice na grobu i Polaganje u grob, koje sa Oplakivanjem čini jednu kompoziciju. Scenama u ovoj zoni sažeto su predstavljeni događaji koji se simbolički ponavljaju u bogosluženju prilikom konsekracije hostije. U tjemenu kupole je Hrist Pantokrator. U zapadnom traveju na južnom zidu su dvije epizode Svadbe u Kani iz ciklusa Hristovih čuda, kao i fragment scene za koju se pretpostavlja da je Čudo Sv. Franja sa izvorom. U zoni stojećih figura na južnom zidu je Sv. Franjo, dok su na zapadnom zidu u paru predstavljeni po dvojica apostola i arhanđela. U višoj zoni su fragmentarno sačuvane donje polovine dva arhanđela u carskim ornatima, koje flankiraju dvije figure apostola. Pod svodom sjevernog broda na južnom zidu zapadnog traveja je fragment Sv. Ilije. Na freskama su prisutni latinski, ćirilički i grčki natpisi. Po ikonografskim i stilskim osobenostima pripadaju, u glavnim crtama, vizantijskom živopisu iz doba Paleologa.