Manastir Prečista Krajinska, XV v., Ostros, Bar
Ostros, Manastir Prečista Krajinska, arhitektura, anonim (početak XV v.). Prema legendi, Manastir Prečista Krajinska, u blizini krajinskog naselja Ostros u opštini Bar, osnovao je početkom XI v. dukljanski knez Vladimir. Dosadašnja arheološka i arhitektonska istraživanja urušenog kompleksa nijesu identifikovala građevine starije od XV v., iako neki rijetki pokretni nalazi upućuju na doba XI–XII v. Istorijski izvori svjedoče da je sjedište Zetske mitropolije sa Miholjske prevlake premješteno u XV v. u krajinsko svetilište. Ktitorom Manastira Prečista Krajinska smatra se Balša III, koji je njegovu izgradnju naložio početkom XV v. Patronalna crkva posvećena Uspenju Bogorodice koncipirana je u obliku trikonhosa sa pripratom na koju se nadovezivao niz zgrada: uz pripratu pravougaona zgrada konaka, sa njene južne strane objekat ekonomske namjene, a sa sjeverne otvoreni trijem. Najveće dimenzije posjeduje građevina uz pripratu koja je nekada imala sprat – smatra se da je u prošlosti imala funkciju spoljašnje priprate u kojoj su se održavali crkveni sabori, dok je na spratu egzistirao prostor katihumene namijenjen višem sveštenstvu tokom izvođenja crkvenih rituala. U okviru krajinskog kompleksa izgrađena je i visoka kula sa pet spratova. Na najvišem, sa lođom za smještaj zvona, nalaze se gotički prozori, dok je na četvrtom spratu formirana kapela sa poluobličastim svodom i polukružnom apsidom. Trikonhalna Crkva Uspenja Bogorodice, sa kupolom oslonjenom na lukove i pilastre, bila je zidana pritesanim kamenom slaganim u horizontalne redove – identičan građevinski tretman može se uočiti i kod ostalih objekata krajinskog svetilišta.
Literatura: R. Vujičić, Srednjovjekovna arhitektura i slikarstvo Crne Gore, Podgorica, 2007; T. Pejović, A. Čilikov, Pravoslavni manastiri u Crnoj Gori, Podgorica, 2011; A. Čilikov, Crkve i manastiri basena Skadarskog jezera, Podgorica, 2012.
A. Čilikov