Ratac kod Bara, Opatija Bogorodice Ratačke, arhitektura, anonim (XI–XIV v.). Opatija se nalazi u Spiču, između Sutomora i Bara, na stjenovitom poluostrvu koje duboko zalazi u more. Nije poznato kada je osnovana, vjerovatno u XI v., u vrijeme širenja benediktinskog reda na istočnoj obali Jadrana. Prvi sačuvani dokument o opatiji je iz 1247. U njemu se, kao titular opatije, navodi Sv. Mihailo. Bogorodica se kao titular prvi put u izvorima pominje 1306, u povelji kojom je kralj Milutin Nemanjić potvrdio opatiji raniju darovnicu kraljice Jelene Anžujske. Pored vjerskog i kulturnog, opatija je imala i politički značaj. U njoj su boravili Balša II, Sandalj Hranić, Stefan Vukčić Kosača i Đurađ Crnojević. Život u opatiji zamro je nakon osmanskog osvajanja Bara 1571. Opatijski kompleks čine crkva (C), kapela (A) sa kriptom, bazilika (B) i klaustar (D), kao i prateći ekonomsko-stambeni objekti (E i H), kula (G) i odbrambeni zidovi (I, J, K, L, M i N). Crkva C je najstarija građevina ratačkog kompleksa. Jednobrodna je, sa osnovom u vidu pravougaonika. Kroz njenu apsidu, kada je već bila u ruševinama, napravljen je prolaz za kriptu bazilike B. Ima tri pravougaona traveja približno istih dimenzija i četvrti travej kvadratne osnove, nad kojim je bila podignuta kupola. Sa južne strane crkve C, prizidana je sakristija C1. Datuje se u XI v. Kapela A je jednobrodna građevina u čijem donjem dijelu je kripta. Svod kojim je crkva bila zasvedena je podužni, poluobličasti. Između crkve i kripte je postojao vertikalni kanal, ugrađen u apsidu. Na unutrašnjim zidovima crkve bilo je ostataka fresko-slikarstva, koje nije očuvano. Kapela A mogla je biti memorija nekog crkvenog velikodostojnika Barske arhiepiskopije ili benediktinske zajednice. Datuje se u XII i početak XIII v. Bazilika B sagrađena je u obliku pravougaonika, na terenu koji se spušta u pravcu zapad – istok. Na zapadnom dijelu je velika pravougaona centralna apsida i dvije male, bočne – polukružne iznutra i spolja. Ispod glavne apside je kripta. Tri para dvostepenih pilastara raščlanjuju unutrašnje zidove. Gornje strukture bazilike B nijesu sagrađene. Arhitektonsko-stilske odlike crkve ukazuju na XIV v. Na spoljnoj strani sjevernog zida sačuvan je sekundarno upotrijebljen natpis, koji govori da su temelji crkve započeti 1347, u vrijeme opata Pavla Ruđerija. Ratac je predstavljao važno kultno središte i hodočasničko odredište. Glavna relikvija u opatiji bila je ikona Bogorodice Ratačke. Stanovnici istočne jadranske obale ostavljali su, svojim testamentima, brojna zavještanja opatiji. Ekonomski život i manastirska svakodnevica poznati su samo fragmentarno. Arhivski izvori svjedoče da je opatija bila bogata. Posjedovala je čitava sela, sa pašnjacima, maslinjacima, vinogradima, mlinovima, kamenolom. Postojanje vodovoda i česme u manastiru, velikog prostora stambeno-ekonomskog karaktera, kao i nalazi trpezne keramike, govore o visokoj kulturi življenja u opatiji.