Dopis generalnog konzula Crne Gore u Parizu crnogorskom ministru inostranih djela, DACG

Konzulati Crne Gore 1878–1918. Važnu ulogu u komunikaciji Crne Gore sa inostranstvom imala su njena konzularna predstavništva. Crna Gora je do sticanja međunarodnog priznanja (1878) imala konzulat u Skadru (→ Crnogorski konzulat u Skadru) i konzularnu agenciju u Kotoru (→ Crnogorska trgovačka agencija u Kotoru), a poslije Berlinskog kongresa (→ Berlinski kongres i Crna Gora) dobila je pravo slanja i primanja diplomatskih predstavnika. U periodu od 1878. do 1918. Crna Gora je, osim poslanstava, imala i konzule. Krajem decembra 1889. crnogorska vlada (→ Crnogorska vlada / Ministarski savjet Knjaževine/Kraljevine Crne Gore (1879–1916)) odlučila je da ustanovi konzulat u Trstu. Za konzula je postavljen Dušan Ristić, stanovnik Trsta. Najvjerovatnije je da je ovu dužnost obavljao do 1895. godine. Crnogorski konzulat otvoren je ponovo deset godina kasnije. Tada je za konzula imenovan austrijski državljanin Kornelije Gorup. Ubrzo je umjesto njega došao → Svetislav Savo Ramadanović, raniji crnogorski konzul u Skadru. On je dužnost konzula obavljao do marta 1906, kada je povučen. Godine 1893. obnovljen je rad Crnogorskog konzulata u Skadru. Prvi konzul je bio → Lazar Mijušković, koji je primljen u audijenciju kod skadarskog paše. On je obavljao konzularne poslove do 1902, kada ga je zamijenio Slavo Ramadanović. Poslije imenovanja Slava Ramadanovića za konzula u Trstu, konzulski poslovi su povjereni → Dušanu Gregoviću. Poslije njega dolazi → Petar Plamenac, da bi početkom 1910. ponovo bio imenovan Dušan Gregović. Kada je Gregović postao ministar inostranih djela, ponovo dolazi Petar Plamenac, a u martu 1912. na to mjesto imenovan je → Ivo Jovićević. Poslije Prvog balkanskog rata (→ Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13), započinje treći period u istoriji Crnogorskog konzulata u Skadru, ali se ovog puta uspostavljaju diplomatsko-konzularni odnosi sa Albanijom. → Aleksa Martinović imenovan je za konzula januara 1914. godine. Rad konzulata se završava dolaskom → Boža Petrovića Njegoša za guvernera grada 1915, poslije zauzimanja Skadra od strane crnogorske vojske u Prvom svjetskom ratu (→ Crna Gora u Prvom svjetskom ratu). Nakon Skadra, četvrto konzularno predstavništvo Crne Gore bio je konzulat u Rimu. → Evgenije Popović je imenovan na dužnost počasnog generalnog konzula 1896. godine. Osim osnovnih funkcija oko izdavanja pasoša, zastupanja crnogorskih podanika pred lokalnim vlastima, generalni konzul se bavio i obavještajnim radom. Popović je dužnost konzula obavljao do postavljenja na funkciju predsjednika vlade (→ Crnogorske vlade u egzilu (1916–1922) ). Na njegovo mjesto imenovan je → Veljko Ramadanović, a poslije njega → Filip Dobrečić. Crna Gora je imala veliki broj počasnih konzularnih predstavništava. Od evropskih zemalja imala je počasne konzule na Malti, u Belgiji, Holandiji, Norveškoj, Španiji, Švajcarskoj, Velikoj Britaniji, Francuskoj, Italiji, itd. Izvan Evrope, imala je diplomatske predstavnike, između ostalog, u Brazilu, Argentini, Kanadi. Crnogorski konzulat na Malti vezuje se za ime → Gustava Golšera, a u Belgiji za ime Teodora Hoena i njegovog nasljednika Fransoa Remekera. Poslove u konzulatu u Holandiji obavljao je Mendes de Kosta, dok je poslove vicekonzula 1916–1918. obavljao J. J. Remer. Crnogorski konzulat u Norveškoj vezuje se za ime Huga Movinkela od 1913, a konzulat u Španiji za E. Grenera i njegovog sina Gabrijela Grenera. Crnogorski konzulat u Švajcarskoj vezuje se za Šarla Pigea krajem Prvog svjetskog rata, da bi početkom 1919. kratko vrijeme konzul bio Ivo Jovićević. Njega nasljeđuju dr Jovo Vukić i Andrija Prlja. U Velikoj Britaniji bilo je šest počasnih crnogorskih konzulata: Bristol, Glazgov, Edinburg, Lit, Liverpul, London. U Bristolu je bio E. Džordž Mardon; u Glazgovu David Mazon; u Edinburgu i Litu Robert Vilson; u Liverpulu Henri A. Kole. Svi su bili počasni konzuli od 1918. godine. U Londonu je prve poslove konzularnog agenta obavljao Ferle (1883), a zatim dr Jovan Jovanović (1908–1910). Generalni konzul od 1910. bio je Dž. Roper Parkington, koji je ostavku crnogorskoj vladi podnio 1921. godine. U Francuskoj su konzulati bili u Parizu, Avru, Marselju, Nici, Alžiru i Bordou. Poslove generalnog konzula u Parizu obavljali su Pol Melon (1891–1897) i → Luj Brine (1904–1915), a od 1917. do 1920. konzularne poslove obavljali su Dragutin Matanović i Rene Leturner. U Avru konzul je bio Šarl Žakman, u Marselju Anri Lukati i generalni konzul Moris Lukati. U Nici je bio generalni konzul Karlo Grimaldi i počasni konzul Sergije Kanšin, u Alžiru konzul Luj Rej i u Bordou konzul Šarl Dipi. Najveću mrežu konzulata Crna Gora je imala u Italiji. Pored konzulata u Rimu, prema nekim podacima 1907/08. u Italiji su bili počasni konzulati u: Napulju, Kataniji, Bariju, Đenovi, Bolonji, Brindiziju, Masa Karari, Palermu, Bordigeri, Milanu i Veneciji. Prvi konzul u Rimu bio je Evgenije Popović, koji je poslove konzula obavljao 1897–1900, a generalnog konzula 1900–1902. godine. Veljko Ramadanović je bio konzul 1917–1922, dok je poslove vicekonzula od 1898. obavljao Karlo Skoti. U Napulju su poslove konzula obavljali Sebastijan Karamijelo, Đovani Karamijelo, Đuzepe Kerkija. U Kataniji konzularne poslove obavljali su Marko Petrijarka i Frančesko Vakaro. U Bariju su poslove konzula obavljali Đuzepe Skorcija i Karmine Galo, dok je u Đenovi konzul bio Markiz Ferari, a u Bolonji Atilio Skoti. U Brindiziju konzuli su bili Evgenije d'Ipolito i Teodor d'Ipolito, počasni konzul 1908. bio je Đino Salvini, dok je poslove generalnog konzula 1917. obavljao dr Filip Dobrečić. Poslove vicekonzula u Masa Karari obavljao je Gvalter Trede, a u Palermu Vičenco Arigo. Poslove generalnog konzula u Bordigeri obavljao je Anđelo Karminati. U Milanu vicekonzul je bio Julio Olijeti, a konzul Đovani Gorini. Đuzepe Fađoni je obavljao poslove konzula u Veneciji 1918–1920. i počasnog opunomoćenog ministra (1920–1922). Crnogorski konzulat u Brazilu vezuje se za ime Antona Janucija. Drugi crnogorski konzulat u Južnoj Americi bio je konzulat u Argentini, koji je otvoren 1908, kada je za generalnog konzula postavljen Miloš Vukasović, koji je te poslove obavljao do 1918. godine. Poslije njega, konzul je Žerve Kazo (1918–1922). U Kanadi su crnogorski konzuli bili u gradovima: Kvebek, Montreal, Toronto, Halifaks. U Kvebeku je poslove konzula obavljao Evgenio Korivo, u Montrealu Henri Daglas Herd, u Torontu pukovnik Noel G. L. Maršal, predsjednik Izvršnog komiteta Crvenog krsta Kanade, a Fred Pirson je konzularne poslove obavljao u Halifaksu.

Literatura: Istorijski leksikon Crne Gore, knj. 3, Podgorica, 2006; T. Jović, Diplomatska predstavništva u Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori, Cetinje, 2010; R. M. Raspopović, Diplomatija Crne Gore 1711–1918, Podgorica – Beograd, 1996; M. Špadijer, S. Roganović, Diplomatska poslanstva u Kraljevini Crnoj Gori, Zagreb, 2004.

I. Tepavčević