Međunarodni ugovori Crne Gore 1800–1918. Ugovorno regulisanje međusobnih odnosa predstavlja najznačajniju aktivnost država na međunarodnom planu, a u slučaju Crne Gore karakteristično je da je takva ugovorna aktivnost postojala i prije formalnog međunarodnog priznanja nezavisnosti. Jedan od prvih ugovora koje je Crna Gora potpisala bio je Ugovor o miru između vladike crnogorskog i paše od Skadra u Kupi Duhu kod Žabljaka, 21. juna 1808. godine. Njime su se uređivali pogranični odnosi. U Mainama je 12. avgusta 1809. potpisan Ugovor o miru između vladike → Petra I Petrovića Njegoša i francuskog generala Bertrana, koji je bio na snazi do 3. oktobra 1810. godine. Na → Cetinju je 23. juna 1812. potpisan mir između Crnogoraca i Primoraca. U Prčanju je 1814. potpisan Crnogorsko-austrijski sporazum o evakuaciji Boke Kotorske. Iz ugla savremene Crne Gore, veliki značaj je imao i Ugovor o → ujedinjenju Crne Gore i Boke Kotorske, potpisan 29. oktobra 1813. godine. Ujedinjenje nije dalo trenutni rezultat zbog odluke velikih sila, ali je važno zbog istorijskog procesa zaokruženja crnogorske državnosti. Odnosi sa Austrijskim carstvom u Boki Kotorskoj regulisani su Ugovorom o razgraničenju između Crne Gore i Austrije od 23. novembra 1820. godine. Tim ugovorom su Lozice ustupljene Austriji. U Kotoru je 1. februara 1822. potpisan Ugovor o miru između Podgorana u Crmnici i Paštrovića, dok je 6. februara iste godine u Budvi potpisana Pogodba između Paštrovića i Cetinjana o pograničnom miru. U Kotoru su 1823. potpisana dva ugovora. Prvim (24. jun) su regulisani pogranični odnosi između Njeguša i Kotorana, a drugim (10. oktobar) je potpisan mir između Paštrovića i Crmničana. Ugovor o pograničnom miru između Crne Gore i Hercegovačkog pašaluka potpisan je 10. februara 1834. godine. Crna Gora i Austrija su 1837. potpisale Ugovor o kupoprodaji Manastira Maine. Usljed sukoba na crnogorsko-osmanskoj granici ka Grahovu 1837, 20. oktobra 1838. na Cetinju je potpisan Ugovor o pograničnom miru između vladike crnogorskog i vezira Bosne i Hercegovine, a 18. decembra regulisani su pogranični odnosi Ugovorom o pograničnim odnosima između Crne Gore i Osmanskog carstva. Ovaj ugovor je dopunjen 6. jula 1841. godine. Između Crne Gore i Austrije je 6. maja 1839, u Kotoru, potpisan Ugovor o kupoprodaji Manastira Stanjevići. Važan događaj za afirmaciju državnopravne sposobnosti Crne Gore bio je Ugovor o razgraničenju Crne Gore i Austrije, potpisan 18. jula 1841. godine. Ovim ugovorom, koji je potpisan u vidu protokola o razgraničenju, utvrđena je granica između austrijske opštine Dobrota i crnogorskih plemena Veliki i Mali Zalazi. Usljed nastavka sukoba na Grahovu, 1843. vladika → Petar II Petrović Njegoš i → Ali-paša Rizvanbegović-Stočević sastali su se u Dubrovniku 12. septembra i potpisali Ugovor o miru i razgraničenju. Aneks ovog ugovora potpisan je 9. novembra 1843. u Kotoru. Ugovorom je definisana granica Crne Gore i Hercegovačkog pašaluka. Nakon prvog Omer-pašinog napada na Crnu Goru (1852), potpisan je Ugovor o miru između Knjaževine Crne Gore i Osmanskog carstva. Poslije Bitke na Grahovcu (1858), došlo je do zvaničnog razgraničenja između Crne Gore i Osmanskog carstva, izvršenog od strane međunarodne komisije. Tada je, 8. novembra 1858. u Carigradu, zaključen Protokol (→ Carigradska konferencija 1858) između predstavnika Osmanskog carstva i Austrije, Francuske, Velike Britanije, Pruske i Rusije o određivanju granica Albanije, Hercegovine i Crne Gore. Nakon rata i pograničnih sukoba (1862–1868) sastavljeni su posebni protokoli o pojedinim graničnim sporovima između Crne Gore i Osmanskog carstva. Na Cetinju je između Crne Gore i Srbije, 5. oktobra 1866, potpisan Ugovor o savezu (→ Balkanski savezi 1866–1912). Iste godine, 26. oktobra, potpisan je Protokol između Knjaževine Crne Gore i Osmanskog carstva o graničnim i drugim pitanjima. U oblasti telegrafije, Crna Gora je prvu konvenciju zaključila 18. februara 1869. sa Austrougarskom monarhijom u Beču. Naredne godine, stupio je na snagu i sporazum postignut pismima između Srbije i Crne Gore o uspostavljanju telefonske i telegrafske službe u Crnoj Gori. U oblasti poštanskog saobraćaja, Crna Gora 25. maja 1871. potpisuje Poštansku konvenciju sa Austrougarskom, u Zadru, koja je stupila na snagu 29. januara 1873. godine. U Zadru je 23. septembra 1872. potpisana Konvencija između Crne Gore i Austrougarske monarhije o izdavanju zločinaca. Crna Gora je 28. jula 1875. pristupila Opštem međunarodnom poštanskom savezu, potpisavši ugovor o njegovom ustanovljenju, koji je donesen 9. oktobra 1874. godine. Međunarodnoj telegrafskoj konvenciji, usvojenoj 22. jula 1875. u Sankt Peterburgu, Crna Gora je pristupila 1880. godine. Između Austrougarske i Crne Gore, 25. februara 1876, potpisana je Telegrafska konvencija. Na Cetinju su, između Crne Gore i Srbije, 28. maja 1876. potpisani Tajni ugovor o savezu i Vojna konvencija. U Veneciji su 15. juna 1876. predstavnici Crne Gore i Srbije potpisali sporazum o zajedničkom stupanju u rat protiv Osmanskog carstva. Između Crne Gore i Osmanskog carstva je 7. februara 1877, na Cetinju, potpisana Konvencija o snabdijevanju Nikšića. U San Stefanu je 3. marta 1878. potpisan Sanstefanski ugovor o miru (→ Sanstefanski mir i Crna Gora), a iste godine, 13. jula, potpisan je kolektivni Berlinski ugovor o miru (→ Berlinski kongres i Crna Gora). Između crnogorskih i osmanskih komesara je januara 1879. potpisan sporazum koji je predviđao način napuštanja i zauzimanja teritorija u Skadarskom vilajetu u Albaniji, koje se ustupaju Crnoj Gori shodno odredbama Berlinskog ugovora, kao i vraćanje osmanskim vlastima teritorija koje zaposijeda crnogorska vojska. Između Crne Gore i Austrougarske je 17. maja 1879. potpisan Protokol o predaji Spiča Austrougarskoj. Dalje razgraničenje Crne Gore i Osmanskog carstva nakon Berlinskog kongresa biće uređeno ugovorima 1880. godine. Najprije je 6. aprila postignuta Pogodba između Crne Gore i Osmanskog carstva o razgraničenju i graničnoj liniji od Plava i Gusinja do Ulcinja, zatim je 12. aprila u Carigradu potpisana Konvencija između Crne Gore i Porte, kojom se reguliše crnogorsko granično pitanje. Crna Gora je 3. novembra 1880. potpisala i Konvenciju o razmjeni poštanskih paketa bez ograničene vrijednosti. U Kunji su 25. novembra predstavnici Crne Gore i Osmanskog carstva potpisali Konvenciju o predaji Crnoj Gori grada i područja Ulcinja. Između Crne Gore i Osmanskog carstva je 24. marta 1881, u Carigradu, potpisan Sporazum o izgradnji i usavršavanju telegrafskih linija na granici između Ulcinja i Skadra. Pitanje telegrafskog i telefonskog saobraćaja i povezivanje telegrafskih linija između Sutomora i Bara regulisano je posebnim sporazumom Crne Gore i Austrougarske, 20. avgusta 1881. na Cetinju. Crna Gora je sa Velikom Britanijom, 12. januara 1882, potpisala Ugovor o uvozu manufakturnih proizvoda iz Velike Britanije u Crnu Goru. Prvi ugovor o trgovini i plovidbi Crna Gora je zaključila sa Velikom Britanijom, 21. januara 1882, a 28. marta naredne godine Crna Gora je sa Italijom potpisala i Ugovor o trgovini i plovidbi sa protokolom. Ugovor o trgovini i plovidbi sa Italijom prestao je da važi 1. januara 1904, kada ga je otkazala Crna Gora. Između Crne Gore i Osmanskog carstva, 14. jula 1884, zaključen je Aranžman o emigrantskim pitanjima. Poštanska konvencija između Crne Gore i Osmanskog carstva potpisana je na Cetinju, 20. marta 1886. godine. Pravne odnose sa Svetom Stolicom Crna Gora je regulisala Konkordatom (→ Konkordat Knjaževine Crne Gore i Svete Stolice), kojim se utvrđuje obnova Rimokatoličke biskupije u Baru i ravnopravnost rimokatoličke vjere sa drugim vjeroispovijestima u Crnoj Gori. Konkordat je zaključen 18. avgusta 1886, a ratifikovan 7. oktobra iste godine. Izuzimajući ugovore Svete Stolice sklopljene sa Rusijom 1847. i 1882, Crna Gora je prva slovenska država koja je zaključila konkordat sa Svetom Stolicom. Telefonski ugovor između Austrougarske, Bosne i Hercegovine i Crne Gore potpisan je na Cetinju, 11. juna 1886. godine. Na Cetinju je 7. novembra 1887. donesen akt o razgraničenju između Osmanskog carstva i Crne Gore, pri čemu je usvojen i opis crnogorsko-osmanske granice. Godine 1889. u Beču je zaključen Ugovor o zajmu između Vlade Knjaževine Crne Gore i Državne banke Rusije. U Beogradu je 6. decembra 1889. zaključena Ugodba između Srbije i Crne Gore o primanju pretplate na novine. Između Vlade Osmanskog carstva i crnogorske vlade, 10. maja 1890, zaključena je Pogodba o regulisanju voda u skadarskoj oblasti. Već 20. juna, na Cetinju, takođe između Crne Gore i Osmanskog carstva, potpisana je Konvencija o uređenju pitanja rijeke Bojane. Između Crne Gore i Italije, 24. novembra 1890. na Cetinju, zaključena je Konvencija o zaštiti autorskih prava. Naredne godine, 1. maja, na Cetinju je zaključena Privremena trgovinska konvencija između Knjaževine Crne Gore i Kraljevine Srbije. Iste godine, 4. jula u Beču, potpisana je Konvencija o svjetskom poštanskom savezu sa zaključnim protokolom i pravilnikom, a 22. juna, takođe u Beču, Konvencija o razmjeni poštanskih paketa sa zaključnim protokolom i pravilnikom. Crna Gora je sa Francuskom, 20. juna 1892. na Cetinju, zaključila Konvenciju o trgovini i plovidbi. Iste godine (29. avgusta), Crna Gora je sa Italijom zaključila Konvenciju o ekstradiciji krivaca. Crna Gora je 1. jula 1893. pristupila Međunarodnoj konvenciji za zaštitu industrijske svojine sa zaključnim protokolom, koja je usvojena 20. marta 1883. u Parizu, i Konvenciji o stvaranju međunarodne unije za zaštitu književnih i umjetničkih djela, koja je usvojena u Bernu, 9. septembra 1886. godine. Crna Gora je 15. aprila 1893. bila potpisnica Međunarodne sanitarne konvencije o zaštiti protiv kolere. Crna Gora je sa Srbijom 1896. zaključila Konvenciju o trgovini, a sljedeće godine, 16. februara, pridružila se Ugodbi, sklopljenoj između Srbije i Bugarske. Crna Gora je 19. marta iste godine, u Veneciji, potpisala Međunarodnu sanitarnu konvenciju o mjerama za sprečavanje pojave i širenja kuge. Između Crne Gore i Grčke, na Cetinju, 11. decembra 1896, potpisana je Trgovinska i pomorska konvencija. Između Crne Gore i Osmanskog carstva je 11. avgusta 1898. zaključen Ugovor o zajmu, a 18. oktobra iste godine Administrativni ugovor između Crne Gore i Italije o poštanskoj službi. Crna Gora je 29. jula 1899. potpisala niz konvencija i deklaracija u Hagu, i to: Konvenciju o primjeni na pomorski rat načela Ženevske konvencije (od 22. avgusta 1864), Konvenciju o mirnom rješavanju međunarodnih sporova, Konvenciju o zakonima i običajima suvozemnog rata sa Pravilnikom, Deklaraciju o zabrani bacanja projektila i eksploziva iz balona ili drugim sličnim načinima, Deklaraciju o zabrani upotrebe zrna koja se lako rasprskavaju ili šire u ljudskom tijelu, Deklaraciju o zabrani upotrebe zrna koja imaju jedino za cilj širenje zagušljivih ili otrovnih gasova, kao i Završni akt Haške konvencije mira. Sve navedene konvencije i deklaracije ratifikovane su 16. oktobra 1900. godine. Na Cetinju je, 27. novembra 1900, između Crne Gore i Italije potpisana Konvencija o zaštiti autorskih prava, koja je ratifikovana 12. februara sljedeće godine. Između Mješovite komisije Osmanskog carstva i Crne Gore, u Pepićima je, 12. oktobra 1901, zaključen Ugovor za uređenje stanja i pograničnih odnosa u plavsko-gusinjskom okrugu, Polimlju i Veliki. Ugovor je sklopljen zbog učestalih pograničnih nereda i pljački. Između Crne Gore i Francuske je na Cetinju, 19. juna 1903, razmjenom nota potpisana Konvencija o zaštiti književnih i umjetničkih djela. Iste godine, 7. marta, sa Vatikanom je potpisan Sporazum o Svetojeronimskom zavodu u Rimu. Crna Gora je sa Italijom, 23. maja 1902, sačinila i potpisala Dopunsku deklaraciju za ugovor o ekstradiciji. Iste godine, 22. decembra, Crna Gora je zaključila dva odvojena protokola između uprava pošta Crne Gore i Austrije i Crne Gore i Ugarske. Na Cetinju je 18. maja 1903. potpisan ugovor između Crne Gore i Italije o monopolu duvana i osnivanju italijanskog društva pod nazivom ,,Društvo zadružne režije crnogorskog duvana’’, sa sjedištem u Veneciji. Iste godine, 3. decembra u Parizu, Crna Gora je potpisala Međunarodnu sanitarnu konvenciju. Sa Italijom je 24. decembra 1903. zaključen i Dopunski administrativni sporazum uz poštansku konvenciju. Na Cetinju je 17. decembra 1903. zaključen Trgovinski sporazum između Crne Gore i Francuske. Crna Gora je 1904. ugovorno regulisala trgovinske odnose sa Belgijom, potpisujući 9. decembra Trgovinsku nagodbu sa tom zemljom. Iste godine, 21. decembra, u Hagu je potpisana Međunarodna konvencija o sanitetskim brodovima, kojoj je Crna Gora pristupila 25. marta 1907. godine. Crna Gora i Srbija potpisale su 1. januara 1905. na Cetinju Trgovinski sporazum. Između Crne Gore i Velike Britanije, 14. januara 1905, zaključen je Privremeni trgovinski ugovor. Iste godine, 20. marta, Crna Gora je regulisala trgovinske odnose i sa Egiptom, zaključivši Trgovinski sporazum razmjenom nota. Sa Belgijom je Crna Gora 3. decembra 1905. potpisala Ugovor o izdavanju zločinaca, čime je uređeno pitanje ekstradicije krivaca između ove dvije zemlje. Crna Gora je 1905. bila i potpisnica Konvencije za osnivanje stalnog međunarodnog poljoprivrednog instituta u Rimu, a u Rimu je, 26. maja, pristupila i nizu sporazuma, i to: Opštoj poštanskoj konvenciji, Konvenciji o razmjeni poštanskih paketa, Ugodbi o posredovanju pošte u pretplati na novine i povremene spise, Ugodbi o razmjeni pisama i kutija sa označenom vrijednošću i Sporazumu o razmjeni poštanskih uputnica. Svi navedeni sporazumi su potpisani sa zaključnim protokolima i pravilnikom za izvršenje u slučaju ugodbi. U Ženevi, 6. jula 1906, Crna Gora je potpisala i Konvenciju o poboljšanju sudbine ranjenika i bolesnika u vojci za vrijeme rata, sa završnim protokolom za reviziju Ženevske konvencije. U Polju, 15. juna 1906, mješovita komisija Crne Gore i Osmanskog carstva potpisala je Konvenciju radi uspostavljanja sigurnosti i reda duž zajedničke granice ove dvije zemlje, od Rikavca do Bosne i Hercegovine. Crna Gora i Njemačka su 18. juna 1907, na Cetinju, potpisale Ugovor o trgovini i plovidbi. U Hagu, 18. oktobra iste godine, Crna Gora je potpisala niz konvencija, i to: Konvenciju o mirnom rješavanju međunarodnih sporova, Konvenciju o ograničenju upotrebe sile za naplatu ugovornih dugova, Konvenciju o otvaranju neprijateljstva i Konvenciju o zakonima i običajima suvozemnog rata sa pravilnikom kao dodatkom, Konvenciju o pravima i dužnostima neutralnih država i lica u slučaju suvozemnog rata, Konvenciju o položaju neprijateljskih trgovačkih brodova u početku neprijateljstava, Konvenciju o pretvaranju trgovačkih brodova u ratne, Konvenciju o bombardovanju od strane pomorskih snaga u toku rata, Konvenciju o prilagođavanju na pomorski rat načela Ženevske konvencije i Završni akt Druge međunarodne konvencije mira. Crna Gora i Grčka su 12. maja 1908. na Cetinju potpisale Konvenciju o trgovini i plovidbi, dok je istu vrstu ugovora sa Holandijom Crna Gora potpisala 8. decembra iste godine. U Carigradu je 3. decembra 1908, između Crne Gore i Osmanskog carstva, potpisana i Konvencija o ispravci granice između Vasojevića i Gusinja. Crna Gora je 19. februara 1909. sa Osmanskim carstvom zaključila Ugovor o trgovini, dok je sa Bugarskom pitanje trgovine i plovidbe regulisala Ugovorom 9. maja 1909, a sa Rusijom 15. decembra iste godine. Crna Gora je 1909. i sa Velikom Britanijom zaključila Ugovor o trgovini i plovidbi, 29. decembra. Međunarodnoj konvenciji o automobilskom saobraćaju Crna Gora je pristupila 11. oktobra 1909. u Parizu. Specijalni ugovor između Crnogorske telegrafske uprave i Austrougarsko-bosansko-hercegovačke telegrafske uprave sklopljen je 20. novembra iste godine. Između Crne Gore i Rusije je 1910. potpisana Vojna konvencija, dok je iste godine, 31. decembra, sa Švajcarskom potpisan Sporazum o trgovini. Crna Gora je sa Austrougarskom, 6. februara 1911, potpisala Ugovor o trgovini i plovidbi, a istu vrstu ugovora potpisala je sa Rumunijom 11. septembra 1911. godine. Na Cetinju je iste godine potpisana Monetarna konvencija između Crne Gore i Austrougarske. Crna Gora je 17. januara 1912, u Parizu, potpisala Međunarodnu sanitarnu konvenciju. Između Crne Gore i SAD, 1. marta 1912, potpisan je Ugovor o ekstradiciji krivaca. Crna Gora je 23. jula iste godine, u Hagu, potpisala Konvenciju u pogledu unifikacije prava odnosno mjenice i čeka. Između Crne Gore i Srbije su 23. septembra 1912. potpisane Vojna i Politička konvencija. Crna Gora je 30. maja 1913. bila potpisnica Ugovora o miru, kojim je okončan Prvi balkanski rat (→ Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13). Iste godine, 10. avgusta, Crna Gora je potpisala Ugovor o miru između balkanskih država. Ugovor o razgraničenju između Crne Gore i Srbije sklopljen je u Beogradu, 30. oktobra 1913. godine. Pitanje predaje tvrđave Brdice i Skadarske tvrđave riješeno je sporazumima koje su potpisali prijestolonasljednik → Danilo Petrović Njegoš i → Esad-paša Toptani, 9. aprila 1913. godine. Iste godine, 9. maja, potpisana je i Konvencija koja reguliše predaju grada Skadra. Crna Gora je pristupila Međunarodnoj konvenciji o opijumu 25. juna 1914. godine. U toj godini zaključen je u Atini Poštansko-telegrafski ugovor između Crne Gore i Grčke.