Istoriografija i izvori o dinastiji Crnojević. Brojne povelje, akti, prepiske, hronike, anali i ljetopisi čine istorijske izvore o dinastiji Crnojević (→ Crnojevići). Povelje Crnojevića čuvaju se u Arhivsko-bibliotečkom odjeljenju Narodnog muzeja Crne Gore u → Cetinju u Fondu „Epoha Crnojevića“. U Istorijskom arhivu Kotor nalaze se izvori koji svjedoče o odnosima Crnojevića sa mletačkim vlastima u → Kotoru. Podaci o dinastiji Crnojević i povelje → Ivana Crnojevića nalaze se u Cetinjskom ljetopisu (Krusovol, Crnogorski ljetopis). Ovaj ljetopis je najvećim dijelom sastavio mitropolit → Vasilije Petrović Njegoš sredinom XVIII vijeka. Cetinjski ljetopis ima više izdanja. Objavio ga je crnogorski istoričar Marko Dragović u knjizi Krusovolj knjaza i gospodara crnogorskoga Ivana Crnojevića (Cetinje, 1885). Dragović je jedan dio Cetinjskog ljetopisa objavio i u Ljetopisu Matice srpske (knjiga 167, sveska III; Novi Sad, 1891). Kritičko izdanje Cetinjskog ljetopisa priredio je i objavio crnogorski istoričar Niko Martinović na Cetinju 1962. godine. Cetinjski ljetopis priredio je i istoričar Božidar Šekularac 1996. godine. Povelje Crnojevića publikovao je slovenački filolog i lingvista Fran Miklošič u ediciji Monumenta Serbica spectantia historiam Serbiae, Bosniae, Ragusii, koja je objavljena u Beču 1858. godine. Izvore o Crnojevićima objavio je srpski istoričar Ljubomir Kovačević u ediciji Nekoliko srpskih natpisa i bilježaka (Starine, X, 1878). Kovačević je podatke o → Stefanu Crnojeviću objavio u Spomeniku SKA, IV (Beograd, 1890). Ruski diplomata, istoričar i etnograf Ivan Stepanovič Jastrebov objavio je rad „Prepis hrisovulja na Cetinju o manastiru sv. Nikole na Vranjini“ (Glasnik SUD, XLVII, Beograd, 1879). Jastrebov je objavio povelju Ivana Crnojevića o osnivanju → Cetinjskog manastira. Povelju Ivana Crnojevića o osnivanju Cetinjskog manastira objavio je istoričar Marko Dragović u Glasu Crnogorca, XXI, 33, 1892. Ova povelja je sačuvana u prepisu u Cetinjskom ljetopisu. Ruski slavista i arheolog Vikentij Makušev objavio je izvore o Crnojevićima u ediciji Istorijski spomenici Južnih Slovena i okolnih naroda II (Beograd, 1882). Povelje Ivana Crnojevića objavio je ruski istoričar, geograf, slavista i etnograf Pavle Rovinski u djelu Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti, tom I (Sankt Peterburg, 1888). Izvore o Crnojevićima objavio je srpski istoričar Ljubomir Stojanović u edicijama: Stari srpski zapisi i natpisi I, 1902, Stari srpski rodoslovi i letopisi (Sremski Karlovci, 1927) i Stare srpske povelje i pisma, I/1. Izvore o dinastiji Crnojevića objavio je i srpski istoričar Jovan Tomić u radu „Prilozi za istoriju Crnojevića i Crne Gore“ (Spomenik SKA, XLVII, 1909). Povelje Crnojevića objavio je srpski političar, filolog i istoričar Stojan Novaković u knjizi Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka (Beograd, 1912). Mletački izvještaji, pisma i podaci o Stefanu (Stefanici) Crnojeviću i Stefanova pisma Mletačkoj republici nalaze se u arhivu Venecije: ASV, Senato Mar., vol. IV, VI i VII. Podaci o vladavini Ivana Crnojevića nalaze se u arhivu Venecije: ASV, Secreta Consilii Rogatorum, vol. XXII, XXIII, XXVI; Senato, Deliberazione secreta, XXVIII, Deliberazioni reg., XXXIV i Ex libro privilegiorum, II. O Ivanu Crnojeviću pisao je mletački kapetan i državnik Domeniko Malpjero u djelu Annali veneti, I–II nastalom u periodu 1457–1500. godine. Hrvatski istoričar i arheolog Šime Ljubić objavio je izvore o dinastiji Crnojević u ediciji Listine o odnošajih između Južnog Slavenstva i Mletačke republike, IX–X (Zagreb, 1890/91). Podatke o Ivanu Crnojeviću Ljubić je objavio i u okviru rada Statuta et leges civitatis Buduae, civitatis Scardonae, et civitatis et insulae Lesinae, tom VII–VIII, 1882. godine. Izvore u kojima se nalaze podaci o Crnojevićima objavio je italijanski arheolog Čezare Augusto Levi, u djelu Venezia e il Montenegro – Giorgo Czernovich – Antivari 1443–1494 – Stefano Mali il finto Czar e gli ultimiconata della Republica (Venezia, 1896). Spise iz mletačkog arhiva u kojima se nalaze podaci o Ivanu Crnojeviću objavio je rumunski istoričar Nikolae Jorga u ediciji Notes et extraits pour servir a l’histoire des croisades, IV, 1899. godine. Mletački izvori o → Đurađu (Đurđu) Crnojeviću nalaze se u arhivu Venecije: ASV, Senato secreta, Deliberazioni. Reg. XXXIV, XXXVI; ASV, Consilium dei X. Misti. Reg. XXVII, XXVIII. O Đurađu, njegovoj porodici i potomcima brojne i značajne podatke zapisao je venecijanski istoričar i hroničar Marino Sanudo u djelu Diarii, I–III, koje obuhvata period od 1496. do 1533. godine. Sanudo je o posljednjim Crnojevićima ostavio zapise i u djelu „Brani tratti dei Diarii“ (priredio G. Velentineli), objavljenom u Arkivu za povjesnicu jugoslavensku, V (Zagreb, 1859). Testament Đurđa Crnojevića prvobitno je objavljen u radu koji je priredio hrvatski istoričar Ivan Kukuljević Sakcinski „Oporuka kneza Jure Crnovića od godine 1499.“ u Arkivu za povjesnicu jugoslovensku, II (Zagreb, 1852). O Crnojevićima je pisao i venecijanski kardinal Pjetro Bembo u djelu L'Historia Veneziana objavljenom 1551. godine. Izvori o odnosima Ivana Crnojevića i Crne Gore sa Dubrovnikom nalaze se u Chronica Ragusina Junii Resti (ab origine urbis usque ad annum 1451) item Joannis Gundulae: (1451–1484), koju su priredili Junije Džono A. Rastić, Ivan Gundulić i Natko Nodilo. Podatke o Ivanu Crnojeviću objavio je mađarski istoričar Lajoš Taloci u radu Studien zur Geschichte Bosnies und Serbiens im Mittelalter (Studije o povijesti Bosne i Srbije u srednjem vijeku, Minhen – Lajpcig, 1914). Izvori o dinastiji Crnojević nalaze se u ediciji Građa za istoriju Crne Gore (1245–1851), knjiga I, koju je priredio crnogorski istoričar Dušan Vuksan. Vuksan je u cetinjskom časopisu Zapisi (XXII/1939) objavio „Nekoliko dokumenta mahom iz epohe Crnojevića“. Turske (osmanske) izvore o Crnojevićima publikovao je istoričar Branislav Đurđev u djelima: „Defteri za crnogorski sandžak iz vremena Skenderbega Crnojevića“ (Prilozi za orijentalnu filologiju, Sarajevo I/1950, II/1952, III–IV/1953); Dva deftera Crne Gore iz vremena Skenderbega Crnojevića, I (Sarajevo 1968); „Iz istorije Crne Gore, brdskih i malisorskih plemena“ (Radovi, II/1, 1954); „Sitni prilozi za istoriju Crne Gore u XVI i XVII veku“, III, „Hasa zemlje Crnojevića u defterima iz XVI veka“ (Godišnjak Istorijskog društva BiH, VIII, Sarajevo, 1959); „Novi podaci o najstarijoj istoriji brdskih plemena“ (Istorijski zapisi, 1, Titograd, 1960); „Turska vlast u Crnoj Gori u XVI i XVII veku“ (Sarajevo, 1953) i „Depedogen – Podgorica“ (Istorijski zapisi, 1, Titograd, 1962). Povelje Crnojevića publikovao je i crnogorski istoričar Božidar Šekularac u knjizi Dukljansko-zetske povelje (Titograd, 1987). Crnojevići se spominju u knjizi Kraljevstvo Slovena dubrovačkog istoričara Mavra Orbina 1601. godine. Dubrovački istoričar Jakov Lukarić objavio je knjigu Dubrovački ljetopisi u Veneciji 1605, gdje se osvrnuo na porijeklo, genealogiju i vladavinu Crnojevića. Orbini i Lukarić su porijeklo Crnojevića izvodili od → Stefana Balšića Maramontea. O Crnojevićima je pisao crnogorski mitropolit i vladar Vasilije Petrović Njegoš u Istoriji o Crnoj Gori objavljenoj u Moskvi 1754. godine. Potom je i mitropolit → Petar I Petrović Njegoš o Crnojevićima pisao u Kratkoj istoriji Crne Gore koja je objavljena u cetinjskoj Grlici 1835–1838. godine. Epohu Crnojevića prikazao je i Sima Milutinović Sarajlija u Istoriji Crne Gore od iskona do 1830. godine (Beograd, 1835). Istoričar Milorad Medaković je o Crnojevićima pisao u Povjesnici Crne Gore objavljenoj u Zemunu 1850. godine. Poglavlje „Pleme Crnojevića“ nalazi se u Istoriji Crne Gore istoričara i književnika Milorada Milakovića, objavljenoj u Zadru 1856. godine. Ruski diplomata, istoričar i etnograf Ivan Stepanovič Jastrebov o Crnojevićima je pisao u radu „Jepiskopija zetska“ (Glasnik SUD, XLVIII, 1880). Srpski istoričar Đorđe Popović osvrnuo se na vladavinu Crnojevića u Istoriji Crne Gore objavljenoj 1896. u Beogradu. Slovenački istoričar Fran Miklošič objavio je rad Die serbische Dynasten Crnojević (Wien, 1886). Srpski istoričar Ilarion Ruvarac je o Crnojevićima pisao u djelima: Vladike zetske i crnogorske (Prosvjeta, Cetinje, 1892) – tu su podaci o → Štampariji Crnojevića; Kamičci (Prosvjeta, Cetinje, 1893/94) – tu su podaci o Lješu Đuraševiću (→ Crnojević, Lješ (Aleksa)) i Montenegrina (Zemun 1899). Crnogorski istoričar i političar Lazar Tomanović objavio je O Ivanu Crnojeviću: nekolika pitanja po najnovijim izvorima (Sremski Karlovci, 1903). Par radova o Crnojevićima publikovao je srpski istoričar Jovan Tomić, „Crnojevići i Crna Gora od 1479–1528“ (Glas SKA, LVIII, 1900) i „Politički odnosi Crne Gore prema Turskoj 1528–1684“ (Glas SKA, LXVIII, 1904). Na Crnojeviće je ukazao češki istoričar Konstantin Jireček u okviru Istorije Srba, knjiga I–II (Gota, 1911–1918, Jovan Radonić je priredio izdanje u Beogradu 1952). Istoričar Aleksa Ivić je pod rednim brojem 10 objavio rodoslov Crnojevića u knjizi Rodoslovne tablice srpskih dinastija i vlastele (Novi Sad, 1928). Kotorski istoričar i sveštenik don Ivo Stjepčević je u knjizi Kotor i Grbalj: hitorijski pregled (Split, 1931) iznio podatke o Crnojevićima. O Crnojevićima je pisao istoričar Mihailo Dinić u knjizi Zemlje Hercega Svetoga Save (Beograd, 1940), kao i istoričar Vladimir Ćorović u Istoriji Srba (posthumno, Beograd, 1989). Srpski istoričar Jovan Radonić je iznio podatke o Crnojevićima u radu „Đurađ Kastriot Skenderbeg i Arbanija u XV veku“ (Spomenik SKA, 95, 1942). Crnogorski istoričar Slavko Mijušković je u cetinjskom časopisu Istorijski zapisi (4/1952) objavio rad „Nekoliko podataka o Radiču Crnojeviću na osnovu arhivske građe iz Državnog arhiva u Kotoru“. U Istoriji naroda Jugoslavije I (Zagreb, 1953) dinastija Crnojević je obrađena u okviru cjeline „Zeta u drugoj polovini XIV i u XV stoljeću”. Autor ovog teksta je istoričar Ivan Božić. Istoričar Gavro Škrivanić je o Crnojevićima iznio podatke u knjizi Imenik geografskih naziva srednjovekovne Zete (Titograd, 1959) i u članku „Vlastelinstvo sv. Nikole Vranjinskog“ objavljenom u Istorijskim zapisima (3–4/1959). U okivru Istorije Crne Gore, tom 2, knjiga 2 (Titograd, 1970) o Crnojevićima je pisao Ivan Božić u okviru poglavlja „Zeta u Despotovini“ i „Vladavina Crnojevića“. Božić se Crnojevićima bavio i u knjizi Dubrovnik i Turska u XIV i XV veku (Beograd, 1952). Božićeva knjiga Nemirno pomorje XV veka (Beograd, 1979), koja predstavlja zbornik izabranih radova ovog istoričara, sadrži brojne podatke o Crnojevićima. Istoričar Bogumil Hrabak je u Analima, XII JAZU 1959. objavio rad „Dubrovačke vesti o Skenderbegu Crnojeviću”. Crnogorski istoričar Risto Kovijanić je ukazao na podatke o Crnojevićima u knjizi Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima XIV–XVI vijeka, I–II (Cetinje, 1963. i Titograd, 1974). Na vladare Crnojeviće osvrnuo se Sima Ćirković u knjizi Herceg Stefan Vukčić Kosača i njegovo doba (Beograd, 1964). Na odnose Crnojevića i Kosača ukazao je i makedonski istoričar Veljan Atanasovski u knjizi Pad Hercegovine (Beograd, 1979). Podaci o Crnojevićima se nalaze u knjizi Sazdanje Cetinja, izvori i legende (Titograd, 1984), čiji je autor crnogorski lingvista i istoričar Radoslav Rotković. Crnojeviće spominje i srpski istoričar Miloš Blagojević u knjizi Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama (Beograd, 1997). Dušanka Bojanić je objavila rad „Nove vesti o Skenderbegu Crnojeviću“ u Istorijskom časopisu (36/1990). O Crnojevićima je pisano u okviru nekoliko monografija posvećenih cjelokupnoj crnogorskoj istoriji. Crnogorski istoričar Jagoš Jovanović se bavio vladavinom dinastije Crnojević u knjigama Stvaranje crnogorske države i formiranje crnogorske nacionalnosti (Cetinje, 1948), i Istorija Crne Gore (Podgorica, 1998). Istoričar Dragoje Živković je u Istoriji crnogorskog naroda I (Cetinje, 1989) pisao o Crnojevićima. Na epohu Crnojevića se osvrnuo istoričar Žarko Šćepanović u Kratkoj istoriji Crne Gore, koja je objavljena 1995. godine. Đuro Batrićević je 2002. u Podgorici objavio monografiju Crnojevići i Crna Gora. O vladavini Crnojevića detaljno je ukazano i u Istoriji Crne Gore od najstarijih vremena do 2003, čiji su autori istoričari Živko M. Andrijašević i Šerbo Rastoder. Andrijašević se Crnojevićima bavio i u knjigama Istorija Crne Gore (Beograd, 2015) i Crnogorska istorija (Podgorica, 2019). Matica crnogorska je 2010. objavila zbornik radova sa naučnog skupa Crnojevići. Radovi u ovom zborniku su: Božidar Šekularac, „Crnojevići u izvornoj građi“; Živko M. Andrijašević, „Politička upotreba tradicije Crnojevića u XVIII i XIX vijeku“; Čedomir Marković, „Graditeljska baština Crnojevića“; Branislav Borozan, „Sakriveni iskaz gravure iz cetinjskog Oktoiha“; Đorđe Borozan, „Stefan (Stefanica) Crnojević“; Radovan Radonjić, „O političkom nasljeđu Crnojevića“; Zvezdan Folić, „Samosvojnost Zetsko-cetinjske mitropolije u državi Crnojevića“; Adnan Čirgić, „Jezik izdanja Crnojevića štamparije u svjetlosti dosadašnjih izučavanja“; Sreten Zeković, „Testament Đurđa Crnojevića i druga jezička krivotvorenja“; Šerbo Rastoder, „Kratak osvrt na proces islamizacije u Crnoj Gori (XV–XIX vijek)“; Radoslav Rotković, „Istorijsko i neistorijsko u 'Ženidbi Maksima Crnojevića'“; Aleksandar Saša Samardžić, „Dosadašnji izvori o grbovima Crnojevića“; Čedomir Drašković, „Feudalni vjerski relikti u životu Srpske crkve u Crnoj Gori“; Vukić Pulević, Novica Samardžić, „Crnojevići, Balšići i Petrovići u toponimiji Crne Gore“; Predrag Malbaša, „O lokaciji Crnojevića štamparije“; Marijan Mašo Miljić, „Crnojevići i Petrovići“ i Aleksandar Čilikov, „Umjetnička kultura u doba Crnojevića“. Crnogorski istoričar i akademik Đorđe Borozan je napisao sveobuhvatnu istorijsku sintezu o dinastiji Crnojevića u okviru edicije Crnogorske dinastije koja je objavljena 2015. godine. Crnogorski istoričar Božidar Šekularac objavio je knjigu Crna Gora u doba Crnojevića (Podgorica, 2016). Posebno mjesto u istoriografiji pripada radovima koji se odnose na Štampariju Crnojevića. O radu ove štamparije i o njenim knjigama objavljeno je više radova. Proslavna spomenica 400-godišnjice Obodske štamparije objavljena je na Cetinju, 1895. godine. Srpski istoričar Ljubomir Stojanović je o Štampariji Crnojevića pisao u okviru rada „Stare srpske štamparije“ (Srpski književni glasnik, 41–42, Beograd, 1902) i u radu „Prilozi ka bibliografiji starih srpskih štampanih knjiga (Glas, LXVI, 1903). Istoričar književnosti Đorđe Sp. Radojičić je ovoj temi napisao radove: „O štampariji Crnojevića“ (Glasnik Skopskog naučnog društva, XIX, Skoplje, 1938), „Beleške o štamparijama u Crnoj Gori u XV i XVI veku“ (Istorijski zapisi, 1–2/1948); „Slova sa Oboda“ (Istorijski zapisi, V/1950) i „Karakter i glavni momenti iz prošlosti starih srpskih štamparija XV–XVII veka“ (Istorijski zapisi, VI/1950). Crnogorski publicista Savić Marković-Štedimlija objavio je knjigu „Crnogorske štamparije u XV vijeku“ (Zagreb, 1938). Crnogorski istoričar Risto Dragićević objavio je rad „Crnogorske štamparije“ (Istorijski zapisi, 1–2/1956). Istoričar umjetnosti Dejan Medaković je o knjigama iz Štamparije Crnojevića pisao u okviru monografije Grafika srpskih štampanih knjiga XV–XVIII veka (Beograd, 1958). Crnogorski bibliograf Dušan J. Martinović objavio je knjigu Crna Gora u Gutenbergovoj galaksiji, Podgorica, 1994. O graditeljskom i umjetničkom nasljeđu Crnojevića pisali su Pavle Mijović i Mirko Kovačević u knjizi Gradovi i utvrđenja u Crnoj Gori (Beograd – Ulcinj, 1975) i istoričar umjetnosti Rajko Vujičić u knjizi Srednjovjekovna arhitektura i slikarstvo Crne Gore (Podgorica, 2007).