Đurađ I Balšić (prva polovina XIV vijeka – Skadar, 1378), zetski vladar od 1362. do 1378. godine. Đurađ I Balšić je nakon smrti svoga oca postao najuticajniji član ove vladarske porodice. Na početku vladavine njegov najvažniji cilj bio je osvajanje → Kotora. Svjesni opasnosti, Kotorani su morali obezbijediti podršku, pa su za svog ratnog saveznika izabrali velikaša → Karla Topiju, koji je odranije bio u neprijateljstvu sa → Balšićima. U vojnim akcijama koje su ubrzo poveli protiv Kotora i njegovih saveznika, Balšići nijesu imali uspjeha. Tokom 1364, ratovanje se premjestilo oko rijeke Bojane i Zabojane. U tim borbama vojska Karla Topije zarobila je Đurađa I Balšića. Ovakav ishod borbi za Kotor primorao je Balšiće da se za izvjesno vrijeme povuku kako bi izbjegli nepovoljan spoljnopolitički položaj. Poslije dugih i napornih pregovora, Đurađ je oslobođen 1366, ali su Balšići za čitavu deceniju bili prinuđeni da otplaćuju dugove koje je prouzrokovalo njegovo zarobljavanje. Zaključeni mir, iako kratkog trajanja, imao je za Balšiće poseban značaj, jer je Đurađev tast Vukašin Mrnjavčević, čijom je kćerkom Oliverom bio oženjen, postao savladar cara Uroša. U Veneciji su Balšiće smatrali gospodarima Budve i tražili od njih da nadoknade štete koje su gusarenjem nanijete mletačkim trgovcima od Reževića i Paštrovića. Ugroženi od energičnog Đurađa I, Kotorani su tražili pomoć mletačkog senata znajući da moćni savladar cara Uroša, kralj Vukašin, neće obuzdavati političke ambicije svojega zeta. Senat je, polazeći od sopstvenih interesa, procijenio da Kotor treba zaštititi posredovanjem, utoliko prije što se zbog Kotora Đurađ sukobio i s carem Urošem koji ga je smatrao „odmetnikom”. Balšići su 1367. uspjeli da zagospodare Budvom, a nešto kasnije i → Ulcinjem. Kada je zapovjednik Budve kastelan Površko umro 1367, Balšići su pridodali i njegovu titulu – kastelan i naziv „gospoda”. Iz onovremenih povelja se može vidjeti da Đurađ Balšić sebe naziva „veličanstveni baron Slovenskog mora”. Moćni susjedi Balšića tada su bili albanski feudalci među kojima su se isticali Karlo Topija i Blaž Matarango. Vodeću ulogu među braćom Balšić tada je imao najstariji brat → Stracimir Balšić, koji je u prvom braku bio oženjen kćerkom albanskog vlastelina Progona Dukađina, koja se zvala Jerina. Nakon sređivanja unutrašnjih prilika u Zeti, Stracimir Balšić je, zajedno sa svojom braćom, početkom 1368. uspostavio i carinarnicu na Danju. Kako bi pospješili razvoj trgovine, braća Balšići su Dubrovčane oslobodili plaćanja carine na osnovu povelje objavljene 17. januara 1368. godine. Tokom te godine Balšići su bili ponovo u sukobu sa Karlom Topijom i u nevoljama sa Venecijom oko brodovlja. Naime, posjedovali su nekoliko brodova, što je na izvjestan način vrijeđalo ponos Mlečana, koji su sebe smatrali jedinim zaštitnikom plovidbe na Jadranu. Venecija je 28. marta 1368. naredila svom komandantu Marku Venijeru da brodove Balšića zarobi i zapali, što je on i učinio. Ovakvo postupanje Venecije prinudilo je Đurađa Balšića da prizna dominaciju Mlečana na Jadranu. On je, istovremeno, 31. jula 1368. zatražio dozvolu da u svom posjedu drži samo dva broda. Nakon izvjesnih premišljanja i preispitivanja situacije, Mlečani su mu dali dozvolu da 8. juna 1369. naoruža svoje brodove. Samo nekoliko mjeseci prije dobijanja te dozvole, Balšići su 29. januara 1369. prihvatili katoličanstvo. Od ljeta 1369. Balšići su smatrali da kao katolici polažu pravo na Kotor. Zaplete koje su imali na jugu Albanije sa Topijom koristili su za predstojeći napad na Kotor. Međutim, Veneciji se ovakvo držanje i ponašanje Balšića nije dopalo. Mletački senat je 18. septembra iste godine zaključio da se ne smije dopustiti da Kotor padne u ruke Balšićima. Obavezana odredbama Zadarskog mira (1358) da ne može zaposjesti Kotor, Mletačka republika je uporno tražila razlog kako da do njega stigne prije Balšića. Razlog je ubrzo pronađen. Naime, mletački konzul, čije je sjedište bilo u Kotoru, uputio je svojoj vladi početkom novembra 1369. jedan opširan izvještaj o šteti koju je mletačkom trgovcu Paolu Kvirinu i njegovom ortaku iz kotorske porodice Drago pričinila vojska Balšića. Iz pomenutog izvještaja se saznaje da je Paolu Kvirinu na području kotorskog distrikta oteta stoka i vino u vrijednosti od 1.200 dukata. Kako je Kvirini bio poznati trgovac i diplomata, pričinjena šteta mu je morala biti nadoknađena. Uočavajući ozbiljnost situacije, pa i posljedice koje su po kuću Balšića mogle biti vrlo loše, Balšići su već u februaru 1370, uputili svoje želje mletačkom senatu, izražavajući nadu da će i njihovi trgovci biti prisutni na trgovima Zete, gdje će pronaći svoje interese i ne male pogodnosti. Tom prilikom Balšići su saopštili članovima Senata da Venecija u Zeti može držati svog konzula, koji bi vodio računa o zaštiti interesa njihovih građana koji su živjeli na području Zete. Ovako zanimljive ponude uticale su na to da Senat odloži plaćanje štete trgovcu Kvirinu i njegovom ortaku, a zauzvrat Balšići su se morali odreći svojih pretenzija na Kotor, koji je 1371. priznao vrhovnu vlast ugarskog kralja. Kada se očekivalo da će trgovina u Zeti oživjeti i da će cjelokupnu državnu teritoriju zahvatiti ekonomski prosperitet, ona je, međutim, zaratila protiv svog moćnog i veoma neugodnog susjeda na sjevernim granicama – župana Nikole Altomanovića. Sinovac kneza Vojislava Vojinovića Nikola Altomanović držao je znatne posjede na širokom prostoru od zaleđa Dubrovnika pa sve do Užica i Rudnika. Njegova namjera je bila da u sastav svojih oblasti uključi i posjede Balšića, koji su toga bili svjesni već s proljeća 1371. godine. Kako su u to vrijeme Balšići odustali od daljih napada na Kotor, mogli su se posvetiti odbrani sjevernih granica svojih posjeda. Da bi lakše savladali svog protivnika, sklopili su savez sa srpskim velikašem Vukašinom Mrnjavčevićem, čijom je kćerkom Oliverom bio oženjen Đurađ I Balšić. Tokom prvih sukoba, Vukašin Mrnjavčević je zaista i pomogao svojim prijateljima Balšićima, ali kako se nad njegovim posjedima nadvijala opasnost i kako je ubrzo uslijedila bitka na rijeci Marici kod mjesta Černomen (26. septembar 1371), u kojoj je on izgubio život, Balšići su ostali samo sa svojim snagama. Uočavajući da bi im dalje ratovanje protiv Nikole Altomanovića stvorilo velike neprilike, odlučili su da svoje posjede prošire na račun posjeda poginulog kralja Vukašina Mrnjavčevića, na teritoriji tzv. „Hvostanske Dioklije”. Tu inicijativu predložio je Đurađ I, što je unekoliko uticalo da se njegov brat Stracimir povuče u monaški način života. Ipak, Đurađ je nastavio započeta osvajanja teritorija kralja Vukašina, pa je pod njegovu vlast 1372. došao i Prizren. Sa Karlom Topijom se od januara 1368. ponovo ratovalo i rezultat toga bio je potčinjavanje Ulcinja. Kotor je uspio da obezbijedi zaštitu time što se početkom 1371. stavio pod ugarsku zaštitu. Dubrovčani su uporno odbijali da obustave trgovinu „u zemlje Balšića” i dalje prema Srbiji od kada je Nikola Altomanović preuzeo ulogu čuvara i branioca nasljeđa Vojislava Vojinovića. Kako je car Uroš imao ugovor sa Venecijom, prema kojem se Senat obavezao da ne pomaže njegove neprijatelje, a Balšiće je smatrao takvima, protivljenje Mletačke republike dovešće do zaustavljanja namjera Balšića da i s mora, nabavljenim brodovima, pokušaju osvojiti Kotor. Senat je upravo zbog toga naredio komandantu jadranske flote da nadgleda kretanje brodova i upotrijebi silu protiv svih neprijatelja, ali ne i „prijatelja Prevedre republike”. Papa Urban V, uprkos radosti što su Balšići izrazili spremnost da se „pridruže svetoj rimskoj crkvi”, obaviješten od Mlečana i Kotorana o namjerama prema Kotoru, opomenuo je Đurađa da bi drugačijim ponašanjem prema Kotoru morao zaslužiti „milost izmirenja”. Nakon pregovora koje je povjerio kotorskom i svačkom biskupu, zvanično je 29. januara 1369. proglašeno prihvatanje katoličke vjeroispovijesti. Izaslaniku, poslatom da uvjeri mletački senat kako Balšići za zaštitu moraju imati ratne brodove, teško je bilo opravdati odavno poznate namjere prema Kotoru. U pregovore se uključio i Dubrovnik preko izaslanika koji je saopštavao Đurađu obaveze Kotora u pogledu obustave oružja njegovom neprijatelju Nikoli Altomanoviću. Kotor se početkom 1371. stavio pod ugarsku zaštitu. Time je ugarski uticaj na Jadranu proširen, a surevnjivi Dubrovčani i Kotorani našli su se pod pokroviteljstvom ugarskog kralja Ludovika I Anžujskog. Međutim, kako je ratoborni Altomanović, ratovanjem protiv Dubrovnika tokom 1370. onemogućio dubrovačku trgovinu sa zaleđem, pomoć su, kao i ranije, pružili Balšići novim ugovorom o slobodi trgovine za one „koji s robom minuju u Srbiju”. Namjere Balšića da se uz pomoć kralja Vukašina obračunaju sa Altomanovićem propale su zbog njegovog poraza i pogibije sa bratom Urošem na Marici. U takvim uslovima, Đurađ je preuzeo djelove Kosova s Prizrenom. Proces raspadanja Srpskog carstva od tada je uzimao sve većeg maha, jer je smrt cara Uroša 1371. značila i formalni nestanak ličnosti koja je personifikovala državno jedinstvo. Posljednji značajan uspjeh zajedničke vladavine braće Balšić bila je ženidba → Balše II Balšića kćerkom despota Jovana, koja je u miraz domu Balšića donijela Berat, Valonu i Himaru. Od tada su Đurađ Balšić i Karlo Topija bili neprijatelji Luja Navarskog koji je polagao pravo na Drač i Albaniju. Smrću najstarijeg brata Stracimira (1372), čiji se uticaj pored preduzimljivog Đurađa, od povratka iz zarobljeništva, praktično nije osjećao, okončao se period zajedničke vladavine. I do tada, a posebno u svim spoljnopolitičkim događanjima iz prethodne decenije, uticaj Đurađa Balšića bio je dominantan. Posljednje godine života Stracimira Balšića poznate su po natpisu sa nadgrobne ploče, koja je pronađena u blizini južnog zida Crkve Sv. Arhanđela kod Prizrena. Iz tog natpisa saznaje se da je Stracimir Balšić umro 1372. kao monah Sava, ostavljajući iza sebe sina Đurađa II → Đurađ II Stracimirović Balšić, koga su prozvali Stracimirović, a koji će kasnije postati vladar Zete (1385–1403). Nakon smrti brata, Đurađ je i formalno postao vodeća ličnost dinastičke porodice Balšić. S proljeća 1373. činilo se da će pomirenje između Đurađa Balšića i Nikole Altomanovića pomoći da se dođe do mira. Ali, umjesto toga, koalicija bosanskog bana → Tvrtka I Kotromanića, srpskog kneza → Lazara Hrebeljanovića i mačvanskog bana Nikole Gorjanskog, dovela je Nikolu Altomanovića do potpunog sloma i podjele njegovih teritorija. Koristeći novonastalu situaciju, Đurađ Balšić je zauzeo prostore između Kotora i Dubrovnika – Trebinje, Dračevicu i Konavlje i time potpuno sa kopna opkolio Kotor. Ovom podjelom bosanski ban, kasnije kralj Tvrtko, dobio je zapadne teritorije današnje Crne Gore: Onogošt (Nikšić), predjele Pive i Tare, Župu Breznicu (Pljevlja) i mjesta uz granicu kasnije nazvana Komarina, Breza i Brodarevo. Osim toga, preuzeo je od 1377. Trebinje, Konavlje i Dračevicu, zaposjeo zapadnu i sjevernu obalu Boke Kotorske sa zaleđem – Grahovom i gradovima na obali – Risnom i Perastom. Na ulazu u Boku u Sutorini podigao je grad i osnovao trg Novi, poznat kasnije pod nazivom Herceg Novi. Teritorija pod kontrolom Balšića od 1373. koja je obuhvatala prostore od Konavala u zaleđu Dubrovnika do rijeke Maće, Prizrena i Peći, omogućila je Đurađu Balšiću da uz kneza Lazara bude najmoćniji gospodar dijela nekadašnjeg Dušanovog carstva. Ubiranjem svetodmitarskog dohotka od Dubrovnika, crkvenih carina, postavljanjem lokalnih vlasti, sazivanjem sabora i organizovanjem diplomatskih veza i odnosa, Đurađ je imao sve kompetencije moćnog srednjovjekovnog vladara. U povelji Dubrovčanima potpisivao se kao „gospodin Đurađ”, kako je bilo uobičajeno u komunikaciji sa Mletačkom republikom i papom. Da su Balšići još u zajednici, kazuje i povelja zaključena novembra 1373. u kojoj se Đurađ obavezuje da neće uvoditi carine „ni u mene, ni u moga brata Balše, ni u moga sinovca mladoga Đurđa” (Stracimirova sina, budućeg vladara). Zakup od carina sa teritorija Berata, Valone i Himare bio je prema ovome zajednički. Međutim, Đurađ je imao svoju kancelariju sa logotetom, a Balša II sa protovestijarom Mlečaninom Filipom Barelijem, koji je i ranijih godina bio u službi u zemlji Balšića. Nema podataka kako je bila organizovana kancelarija Stracimirova sina Đurađa II, ali rad dvije posebne kancelarije za obavljanje državnih poslova ukazuje na praksu iz prethodnog vremena. Đurađ I Balšić je poslije 1371. stupio u drugi brak sa Teodorom, kćerkom sevastokratora Dejana, koja je u to vrijeme bila udovica vlastelina Žarka. Ona će umrijeti kao monahinja Ksenija. U braku sa njom Đurađ I je imao tri kćeri i dva sina – Jelisavetu, Jevdokiju, Jelenu, → Konstantina Balšića i Đurađa. Onog trenutka kada je umro njihov saveznik u borbi protiv Nikole Altomanovića, Vukašin Mrnjavčević, Balšići su odlučili da zauzmu Prizren koji je do tada bio u njegovom posjedu, a zbog koga su bili i u sukobu sa županom Altomanovićem. Takav obrt situacije primorao je Dubrovčane da se 1372. požale ugarskom kralju na Mlečane, Balšiće i Nikolu Altomanovića, jer su sve tri strane navodno bile u prilici da ugrožavaju njihovu trgovačku slobodu. Iste godine kada su se Dubrovčani žalili ugarskom kralju, Balša II Balšić je odlučio da se oženi. Za svoju životnu saputnicu izabrao je kćerku valonskog despota Jovana Komnina, pa je kao miraz dobio na upravu Valonu, Berat, Kaninu i Himaru u Albaniji. Tim oblastima vladao je do kraja života. Zauzimanjem ovako važnih mjesta na obali Jadrana, Balšići su upali u nove političke sukobe sa Mlečanima, koji su se već od 1370. žalili na njihovo ponašanje i potraživali naknadu štete njihovim trgovcima, koja je u martu 1373, po statistici Senata, iznosila 9.000 dukata. Novi spor sa Mlečanima otegao se do 1376. godine. Glavni razlog međusobnih trvenja između Venecije i Balše II Balšića bilo je ostrvo Saseno na koje su se sklonili neki stanovnici Valone i tamo zatražili mletačku zaštitu. Na kraju spor je riješen kompromisom. Politički interesi raznih velmoža nastavili su da se komplikuju i naredne 1373. godine. Bosanski ban Tvrtko Kotromanić i srpski knez Lazar Hrebeljanović uspjeli su da pobijede župana Nikolu Altomanovića i započnu diobu njegovih posjeda. Zarobljeni župan Nikola je uhvaćen u Užicu i predat na čuvanje Stevanu Musiću, koji je naredio da se župan oslijepi. Ovo uklanjanje sa političke scene vješto je iskoristio Đurađ I Balšić zauzimanjem Dračevice, Konavla i Trebinja. Tada se prvi put u ispravama koje su izdavali Balšići pominje institucija kefalije, koju je tada vršio → Radič Crnojević. Kao gospodar prostrane teritorije od Dubrovnika do Prizrena, Đurađ I Balšić je od Dubrovčana dobijao tzv. svetodmitarski dohodak, koji je nešto ranije pripadao srpskim vladarima. Zahvaljujući prinosima od svetodmitrovskog dohotka, a i samom teritorijalnom opsegu zemlje, Balšići su dostigli vrhunac. Na ovakvog susjeda Mlečani nijesu rado gledali i na sve načine su pokušavali da skrše moć Đurađa I Balšića. On je, međutim, vodio dosta obazrivu politiku, pa je u graničnim posjedima nagrađivao svoje ratnike i činovnike, dijeleći im zemljišne posjede kao proniju. Mlečani su pokušavali da pronađu način kako da mu se što više približe i njegovu moć uruše iznutra. U pismu od 9. jula 1373, Mlečani se Balšićima obraćaju kao „njihovim građanima i veoma dragim prijateljima Sinjorije”. Sa druge strane Balšići uzvraćaju izvještajima o napadima na njihovu zemlju od strane Osmanlija, tražeći pritom pomoć od Mletaka u oružju i brodovima. Zajedno sa knezom Lazarom, Đurađ I Balšić je 30. oktobra 1375. u Peći prisustvovao izboru isposnika Jefrema za patrijarha Srpske crkve. Dosta prostrana oblast kojom je upravljao Đurađ I Balšić bila je pred stalnom opasnošću od susjeda, koji nijesu blagonaklono gledali na učvršćivanje centralne vlasti u Zeti i njeno jačanje. Zbog toga su ratovi sa susjedima bili uobičajena pojava. U februaru 1377, ojačali bosanski vladar Tvrtko Kotromanić uspio je da od Balšića otrgne Trebinje, Konavle i Dračevicu i da kao vrhovni gospodar pomenutih župa od Dubrovčana dobije svetodmitarski dohodak (2.000 perpera), koji je prije njega ubirao Đurađ I Balšić. To je uveliko uzdrmalo pozicije Đurađa I Balšića, kome se primicao kraj. Izgleda da Balšići nijesu tako lako htjeli da se odreknu ovih teritorija. Prema onome što saopštava Dimitrije Milaković, Balšići su tada sakupili 10.000 vojnika i u pomoć pozvali Karla Topiju, sa kojim su prešli preko Onogoštske gore i paleći i sijekući, uspjeli da dođu do Nevesinja, gdje su bili suzbijeni. Ne mogavši da izvrše dalje prodore prema teritoriji bana Tvrtka, Balšići su se povukli, a njihova vojska se s velikim plijenom vratila u Zetu. Po svemu sudeći, bio je to jedan od posljednjih velikih ratnih sukoba u kome je učestvovao i komandovao Đurađ I Balšić. Neprijateljstvo između Đurađa i Tvrtka I zbog podjele teritorija, preuzetih nakon smrti Nikole Altomanovića, zadržalo se i pored razgovora na Lokrumu da do pomirenja dođe uz posredovanje Dubrovčana. Do preokreta je ipak došlo početkom 1377, kada su se uticajni ljudi i stanovništvo iz tri pomenute župe odmetnuli i stavili pod vlast bosanskog bana. O odnosima između strica (Đurađa I) i sinovca (Đurađa II Stracimirovića) saznajemo na osnovu spisa Mavra Orbina Kraljevstvo Slovena, prema kome je sinovac bio zatvoren u dračku tvrđavu do pogibije Balše II (1385) zbog „nekih neposlušnosti” i straha da ne preotme vlast. Početak velikog rata između Mletačke republike i Đenove (1378), u koji se uključila Ugarska, prenio se na jadranske gradove Dubrovnik i Kotor. Kotorani su uzalud željeli da mletačku vlast zamijene, opredjeljujući se za pomoć kralja Tvrtka. O dobrim Đurađevim odnosima sa Dubrovčanima svjedoči povelja od 30. novembra 1373. kojom se u svoje ime, i u ime svojeg brata Balše II i sinovca Đurađa II, obavezao da će poštovati njihove trgovačke povlastice. Nije priznao Tvrtkovo proglašenje za „kralja zapadnim stranam”, zbog načina na koji su oteti Dračevica, Konavli i Trebinje. Namjeravao je da sa Karlom Topijom preduzme pohod protiv Tvrtka I, ali sve se završilo njegovim prodorom do Nevesinja. Ovaj energični i svakako najsposobniji Balšin sin, vrstan diplomata i vješt vojskovođa, okončao je život 13. januara 1378. u → Skadru, svojoj prijestonici, poslije dvije decenije ratničkog, često promišljenog i diplomatskog djelovanja, podnoseći teška iskušenja i donoseći odluke kojima se teritorija Balšića širila po prostorima ranije Duklje i njegove Zete, pa i dalje od njih. Teritorija kojom je upravljao nakon Stracimirove smrti (1372), znatno uvećana i politički koherentna, ukazuje na državu kojom je upravljao vladar čija je promišljena upornost uvijek znala koristiti povoljne okolnosti.