Moračka slikarsko-duborezačka škola, ikonopis, zidne slike, duborez (XVI–XVII v.). U umjetnosti Crne Gore novog vijeka zapažena je pojava slikarskih radionica u nekoliko manastira. Od šezdesetih godina XVI do sredine prve polovine XVIII v. takva aktivnost se intenzivno i neprekidno odvijala u Manastiru Morača. Vidljivo oživljavanje manastirskog života u Morači uslijedilo je tek nakon obnove Pećke patrijaršije 1557. Prvo se pristupilo obnavljanju urušenih najvažnijih manastirskih objekata. Obnovu u Morači pokrenuo je iguman Toma sa bratstvom, uz pomoć darodavaca iz okoline, koje je predvodio veliki knez Vukić Vučetić. Uspostavljanje i obnova crkvene organizacije na području Pećke patrijaršije uticalo je na pojavu velikog crkvenog i umjetničkog poleta na njenom području. To se očigledno odrazilo i na Manastir Morača. Nakon sanacionih radova na glavnoj crkvi, pristupilo se njenom oslikavanju. Prvo je freskopisan naos i centralni dio oltara. Dekoracija tog dijela crkve bila je završena do 23. X 1574. Oslikavanje priprate izvedeno je tri godine kasnije, u vrijeme Tominog nasljednika, igumana Mojsija, između 1. IX 1577. i 31. VIII 1578. Stari morački živopis, iako oštećen, dobro očuvan u đakonikonu i nišama iznad vrata, nastavio je da živi u tematici novih fresaka. U tom pravcu treba posmatrati obnovu moračkog manastira, koja je trajala gotovo čitavo stoljeće. Zapravo, u vrijeme njegove obnove u njemu se neprekidno, kao u kakvoj pravoj školi, smjenjuju freskopisci, ikonopisci, učeni kaluđeri i popovi, pa i jedan vladika drvorezbar zvani „krstar” jer se tako potpisao na monumentalnom drvorezbarenom moračkom ikonostasu, a i drugi stvaraoci umjetničkih djela, što dokazuje da je iz Morače zračila ikonografska i umjetnička poruka u vidu repertoara u njoj pokazanog i ostvarenog. Kao takva, širila se po crkvama u Primorju, njegovom zaleđu i dublje u unutrašnjost. Preko zografa ikonopisaca, freskopisaca, prepisivača i ukrasitelja, koji su se bavili uljepšavanjem rukopisnih knjiga i drvorezbara osposobljenih u moračkoj radionici, stvaralo se autentično i uzorno umjetničko nasljeđe. Po najboljim umjetničkim radovima nepoznatih stvaralaca, koji započinju veliku obnovu u drugoj polovini XVI v. u Morači, i njihovih izdanaka, vodećih stvaralaca – protomajstora → Strahinje, vladike Đorđa krstara, → Đorđa Mitrofanovića, → Kozme – Jovana, → Andrije Raičevića, → Radula, daskalâ – → Dimitrija i njegovog sina Đorđa (→ Daskalović-Dimitrijević, Đorđe), stiče se utisak da je u pomenutom razdoblju čitavo vrijeme u Morači po jedan majstor bio rukovodeći – u ulozi protomajstora, tj. daskala – učitelja. Razumljivo, uz njega su radili drugi manje vješti i učeni, ili sasvim bez iskustva. Okupljeni u Morači, sa preporukom ili bez nje, stupali su u njenu radionicu i osposobljavali se za „bogougodno rukodjelisanje”. Iako moračkim freskopiscima naosa, oltara i priprate nije pošlo za rukom da vrate, po ostacima fresaka iz XIII v., kraljevski ugled, u svemu tome jedno je naročito važno: osavremenjuje se stari morački živopis stilskim inovacijama sa Primorja, te sada, poslije renesanse, nanovo i prilagođeno zrači, a to je bitno obilježje moračke slikarsko-duborezačke škole. Na nasljeđu starog, već uveliko slavnog i novog veoma prisutnog, formira se njena osobena ikonologija, što joj daje obilježje i pravo da postane najvažnija škola u umjetnosti Crne Gore novog vijeka.