Daskal Dimitrije, Sv. Nikola i Sv. Đorđe, ikona, 1680/81.

Daskal Dimitrije, Bogorodica s Hristom, freska na svodu, Crkva Sv. Nikole, Pelinovo u Grblju, 1717/18.

Daskal Dimitrije, slikar, sveštenik, „daskal” – učitelj (druga polovina XVII v. – prva četvrtina XVIII v.). Sin Bosna i Danice. Iz Morače odlazi u Boku i nastanjuje se u Risnu. Pominje se u tamošnjem katastihu 11. III 1705. kao Miter Daskolo datto Pizaz sa ženom, jednom kćerkom i trojicom sinova. Supruga mu se zvala Femija, kasnije zamonašena kao Marija. Dobio je i četvrtog sina, takođe slikara. Njegovi sinovi: Gavrilo, Danilo, Đorđe i Rafailo po ocu su nazivani Daskalovići ili Dimitrijevići. Slikarstvo je učio uz → Radula, sa kojim je slikao freske u Crkvi Sv. Trojice u Manastiru Praskvica 1680, a koje su ujedno i njegov prvi poznati rad. Smatra se da je najraniji njegov rad ikona Isusa Hrista iz 1680–1681. u Crkvi Sv. Petra i Pavla u Risnu, a koja je preslikana 1768. Potom je uradio ikone na ikonostasu Crkve Sv. Nikole u Manastiru Dubočica kod Pljevalja. Sudeći po natpisu iz 1682, nakon te godine uradio je na ikonostasu dveri, prijestone ikone, nadverje i deizis, od čega je sačuvan samo jedan dio. Pripisuju mu se i ikone Nedrijemano oko i Gostoljublje Avramovo (1688–1689) u → Crkvi Sv. Luke u Kotoru, carske dveri izrađene za Maksima, proigumana Manastira Praskvica (1692–1693), carske dveri u Crkvi Sv. Đorđa u selu Srpska kod Podgorice (1703–1704) i tvrdoške dveri iz 1703, koje se nalaze u → Manastiru Savina. Crkvu Sv. Đorđa u selu Šišići u Gornjem Grblju ukrasio je freskama i ikonama 1699. To je prvi njegov samostalni rad. Sljedeći Dimitrijev samostalni poduhvat bio je oslikavanje zidnih površina u Crkvi Sv. Petke u selu Mrkovi na Luštici 1704. Za ovu crkvu uradio je i ikonostas, što potvrđuje zapis na ikoni Bogorodice s Hristom u istoj crkvi. Ikonu Uspenje Bogorodice za Manastir Morača (→ Morača, manastir, Crkva Uspenja Bogorodice) Dimitrije je uradio 1713. Njen duborezni okvir izradio je njegov najstariji sin Gavrilo (→ Daskalović-Dimitrijević, Gavrilo). U Crkvi Sv. Nikole u selu Pelinovo u Grblju slikar je izveo freske 1717, što je i ispisano pored lika Hrista Pantokratora i priugotovljenog prijestola u svodu crkve. Drugi zidni natpis na zapadnom zidu svjedoči da je ovaj posao okončao 20. X 1718. Za cjelokupan posao dobio je 70 cekina, a vladika Danilo ga je prilikom osvećenja hrama nagradio jednom „zlaticom”. Dimitrije Daskal je u to vrijeme bio jedan od najcjenjenijih slikara na prostoru Cetinjske mitropolije. Ruci Daskala Dimitrija pripisuju se i carske dveri u Manastiru Krka, kao i ostaci sa nekog ikonostasa koji se sada nalaze u Manastiru Piva. Oslikao je i ikonu Sv. Luke u Zbirci Sekulić, zatim Usekovanje Jovana Preteče i Deizisni čin, sada u Narodnom muzeju u Beogradu, ikonu arhanđela Mihaila u Pećkoj patrijaršiji, ikonu Bogorodice s Hristom u Bijeloj i ikonu Jovana Preteče, uklopljenu u raskošni duborezni okvir u Manastiru Morača.

Literatura: G. Tomić, Bokokotorska ikonopisna škola XVII–XIX vek, Beograd, 1957, 7–8; P. Mijović, Bokokotorska slikarska škola XVII–XIX vijek, Zograf Daskal Dimitrije, Istoriski institut NRCG, Titograd, 1960, 114–119; B. Todić, Srpski slikari od XIV do XVIII veka, Knjiga I, Novi Sad, 2013, 184–190.

S. Raičević