Cetinje početkom XX vijeka
Diplomatska predstavništva u Knjaževini/Kraljevini Crnoj Gori (1879–1918). Nakon što je na Berlinskom kongresu 1878. (→ Berlinski kongres i Crna Gora) dobila međunarodno priznatu nezavisnost, u Crnoj Gori se otvaraju diplomatska predstavništva, tj. poslanstva. Crna Gora je u ovom periodu uspostavila diplomatske odnose sa 11 država: Rusijom, Francuskom, Velikom Britanijom, Austrougarskom, Italijom, Osmanskim carstvom, Grčkom, Bugarskom, Srbijom, SAD i Njemačkom. U krug država koje su imale zastupnike ili izaslanike u Crnoj Gori, iako ne i zvanično uspostavljene diplomatske odnose sa Crnom Gorom, spadaju Belgija i Španija. Rusija je prva uspostavila diplomatske odnose sa Crnom Gorom, kada je → Aleksandar Jonin, dotadašnji ruski konzul u Dubrovniku, predao gramatu u svečanoj audijenciji na → Cetinju, novembra 1878. godine. Diplomatski odnosi Crne Gore i Rusije formalno su prekinuti krajem 1920. ili početkom 1921. godine. Diplomatske odnose sa Crnom Gorom, nakon Rusije, uspostavila je i Francuska (1879). Francuski konzul u Skadru Le Roe bio je istovremeno i diplomatski predstavnik svoje zemlje na Cetinju, gdje je povremeno dolazio. Diplomatski odnosi Francuske i Crne Gore prekinuti su 20. decembra 1920. godine. Diplomatski odnosi sa Velikom Britanijom uspostavljeni su februara 1879, kada je na Cetinje stigao diplomatski predstavnik Vilijem Kirbi Grin. Diplomatski odnosi Crne Gore i Britanije prekinuti su 17. marta 1921. godine. Takođe u februaru 1879. uspostavljeni su diplomatski odnosi Crne Gore i Austrougarske, kada je akreditivna pisma predao pukovnik → Gustav Temel. Diplomatski odnosi Crne Gore i Austrougarske prekinuti su 5. avgusta 1914. godine. Sredinom maja 1879. uspostavljeni su diplomatski odnosi Crne Gore i Italije, kada je zvanično predstavljen italijanski otpravnik poslova → Čezare Durando. Nakon završetka Prvog svjetskog rata (→ Crna Gora u Prvom svjetskom ratu), Italija nije zvanično prekinula diplomatske odnose sa Crnom Gorom, ali je 1922. prestala da priznaje njene diplomatske predstavnike. U oktobru 1879. uspostavljeni su diplomatski odnosi Crne Gore sa Osmanskim carstvom, kada je osmanski poslanik Halid-bej predao na Cetinju akreditivna pisma. Diplomatski odnosi Crne Gore i Osmanskog carstva prekinuti su 26. septembra 1912. godine. Diplomatski odnosi Crne Gore i Grčke uspostavljeni su početkom januara 1881, kada je diplomatski predstavnik Aleksandar Logotetis primljen u svečanu audijenciju na Cetinju, a prekinuti su krajem 1918. godine. Diplomatski odnosi Crne Gore i Bugarske uspostavljeni su krajem 1896, kada je za diplomatskog agenta imenovan Konstantin (Spas) Konstantinović, a prekinuti su početkom Drugog balkanskog rata (→ Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13). Diplomatski odnosi Crne Gore i Srbije uspostavljeni su sredinom marta 1897, kada je na Cetinju imenovan za izvanrednog poslanika i opunomoćenika Jevrem Velimirović. Nakon Majskog prevrata 1903. i zbacivanja sa prijestola dinastije Obrenović, sljedeće četiri godine Srbija neće imati svog diplomatskog predstavnika na Cetinju. Zatim će novonaimenovani srpski poslanik → Jovan M. Jovanović Pižon biti opozvan nakon Bombaške afere 1907, ali će za vrijeme → Aneksione krize 1908. ponovo biti akreditovan. Diplomatski odnosi Crne Gore i Srbije prekinuti su 28. decembra 1918. godine. Diplomatski odnosi Crne Gore i SAD uspostavljeni su u oktobru 1905, kada je za izvanrednog poslanika i opunomoćenog ministra na nerezidentnoj osnovi imenovan američki diplomatski zastupnik u Grčkoj → Džon Džekson. Diplomatski odnosi Crne Gore i SAD prekinuti su januara 1921. godine. Diplomatski odnosi Crne Gore i Njemačke uspostavljeni su početkom jula 1906, kada je za izvanrednog poslanika i opunomoćenog ministra imenovan Pilgrim-Baltaci, a prekinuti su 10. avgusta 1914. godine. Osim pomenutih 11, Belgija i Španija se u literaturi navode kao države koje su imale uspostavljene diplomatske odnose sa Crnom Gorom. Ipak, kako o tome nema preciznih i pouzdanih podataka, onda se ove dvije države ne mogu priključiti državama koje su imale svoja poslanstva na Cetinju. Belgija je na Cetinju imala od 1910. konzularno predstavništvo, ne i poslanstvo. Za vicekonzula Belgije na Cetinju imenovan je Vuko Vuletić, koji će tu funkciju obavljati do Prvog svjetskog rata. Španija je uspostavila međudržavne odnose sa Crnom Gorom, ali ni oni nijesu bili u rangu poslanstva. U vrijeme balkanskih ratova 1912–1913, na Cetinju je boravio major Emilio Toro, vršeći dužnost vojnog atašea Španije.
Literatura: T. Jović, Diplomatska predstavništva u Knjaževini/Kraljevini Crnoj Gori, Cetinje, 2010; Istorijski leksikon Crne Gore, knj. 3, Podgorica, 2006; R. Raspopović, Istorija diplomatije Crne Gore 1711–1918, Podgorica, 2009.
N. Perošević