Aleksije Lazović, Bogorodica sa Hristom, ikona, 1833, Crkva Uspenja Bogorodice Manastira Reževići
Aleksije Lazović, Raspeće Hristovo, krst ikonostasa u Crkvi Uspenja Bogorodice Manastira Reževići
Lazović, Aleksije, slikar (Bijelo Polje, 1774 – Bijelo Polje, 27. XII 1837). Sin ikonopisca-sveštenika → Simeona Lazovića i Anđelije. Osnovna slikarska znanja stekao je od oca, a pretpostavlja se da se kao slikar usavršavao u Dubrovniku. Bio je oženjen i imao je sina Lazara, koji se takođe bavio slikarstvom. Najraniji pomen o njegovom slikarskom radu vezuje se za 1793, kada je u → Manastiru Savina uradio jedan crtež na kojem se potpisao kao Aleksije Popović, prezimenom koje je nekad koristio njegov otac Simeon. U Savini se Aleksije nalazio 1795, kada je njegov otac sklopio ugovor sa arhimandritom manastira o slikanju ikonostasa za manastirsku Veliku crkvu, koji su završili 30. IX 1797, kada su za svoj rad primili posljednju ratu od 200 talira. Po završetku ovog ikonostasa, Aleksije se osamostaljuje tako da ga u potrazi za poslom srijetamo od Primorja do Šumadije i od Sarajeva do Metohije. Najviše je bio vezan za Primorje, a to potvrđuje knjiga – ilustrovana Biblija, kupljena u Dubrovniku 1801, koja je kasnije dospjela u posjed njegovog sina → Lazara, a od 1883. postala je svojina crkve u Nikoljcu kod Bijelog Polja. Za Crkvu Sv. Nikole u Nikoljcu (→ Bijelo Polje, Manastir Nikoljac, Crkva Sv. Nikole), Lazovići su bili višestruko vezani, u njoj su slikali, davali priloge, tu se čuva njihova slikarska zaostavština, a pored crkve imali su i porodičnu grobnicu. Po povratku iz Dubrovnika u Nikoljac 1801, Aleksije je naslikao carske dveri koje je njegov otac poklonio crkvi. Tih dana je naslikao ikonu Sabor arhanđela, koja je neznano kad dospjela u Manastir Studenica. U Crkvi Sv. Srđa i Vakha na Podima kod Herceg Novog (→ Podi kod Herceg Novog, Crkva Sv. Srđa i Vakha) 1803/04. Aleksije slika ikonostas. Nakon tog posla, Aleksije se pridružuje ocu u Pećkoj patrijaršiji, gdje 1804. preslikava carske dveri i osvježava freske u crkvici Sv. Nikole, a sljedeće godine slika lik Sv. Nikole u lineti nad ulazom manastirske crkve u Drači kod Kragujevca. Nakon Drače, otac i sin su otputovali u Sarajevo, a odatle je Aleksije nastavio put u Boku, gdje je 1806. naslikao ikonostas za Crkvu Sv. Nikole u Baošićima. Novi ikonostas u ovoj crkvi uradio je 1879. → Nikola Aspioti, ali su Aleksijeve prijestone ikone ostale i dalje na svom mjestu. Godine 1813. slikar ponovo sa ocem radi nekoliko godina u Dečanima, kada preslikavaju stare i slikaju nove ikone, te započinju rad na ikonostasu paraklisa Sv. Dimitrija. U zapisima na ikonostasu (1813–1814) pominje se Simeon i Aleksa i to će biti njihov posljednji zajednički slikarski poduhvat jer je Simeon umro 1817. Aleksije je 1813. naslikao i minijature u knjizi Akatist Stefanu Dečanskom. Potom je 1818. završio i ikonostas u dečanskom paraklisu Sv. Nikole, nakon čega poslom ide u Studenicu, ostavljajući svoj slikarski trag u isposnici Sv. Save. Godine 1819. radi u Kragujevcu, a nakon toga, preko Bosne, već 1825. dolazi u Šibenik, gdje je za Crkvu Uspenja i njen ikonostas naslikao 21 ikonu i na plafonu sliku Apoteoza Presvete Bogorodice sa zapisom: „1826, Aleksije Lazović, pitor”. Nakon završetka porudžbina u Šibeniku, 1827, preko Dubrovnika dolazi na Crnogorsko primorje, gdje do kraja života radi za naručioce iz Boke i Paštrovića. U Bijeloj je 1828. preslikao ikonu Bogorodice; za Manastir Reževići (→ Reževići kod Petrovca, manastir, crkve Sv. Stefana i Uspenja Bogorodice) radi šest ikona, a za Savinu (→ Manastir Savina, Herceg Novi) 1831. takođe nekoliko ikona, gdje je u maloj crkvi popravio stari živopis. Potom ide u obližnji hram Rize Bogorodice u Bijeloj (→ Bijela, Crkva Rize Bogorodice), gdje je 1832. naslikao gornji dio ikonostasa i monumentalnu ikonu Strašni sud. Sljedeće 1833. Aleksije ponovo boravi u Manastiru Reževići, gdje u Bogorodičinoj crkvi slika ikonostas. Tih dana naslikao je ikonostas i za Crkvu Sv. Trojice u istom manastiru, a odatle ga put konačno odvodi u rodno Bijelo Polje, gdje je 1837. naslikao visoke parapetne ploče na ikonostasu crkve u Nikoljcu. Tu je uradio i ikonu Bogorodice sa Hristom i Jovanom Pretečom (sada u Mileševi), nakon čega je umro. Zbirka crteža, skica, kopija i studija, koja se čuva u Nikoljcu, većim dijelom pripada ruci Aleksija Lazovića.
Literatura: S. Raičević, Slikarstvo Crne Gore u novom vijeku, Podgorica, 1996, 142; B. Todić, Srpski slikari od XIV do XVIII veka, Knj. I, Novi Sad, 2013, 24–34.
S. Raičević