Manastir Maine (Podmaine), Teodor Karači, 1848.
Mainska rezidencija, manastirsko-rezidencijalni kompleks u Mainama, u zaleđu budvanskog polja. Često je u literaturi nazivan i „Podmaine”, po selu u kojem se nalazi, ili „Podostrog” jer je na padini brda Ostrog. Ovaj je kompleks bio rezidencija crnogorskih mitropolita, ali nije moguće utvrditi od kada. Kompleks je opasan visokim zidom s puškarnicama i markiran na jugozapadnom uglu okruglom odbrambenom kulom. Čine ga sakralni, fortifikacioni, privredni i stambeni objekti. Prve izvjesne podatke o manastiru nalazimo na natpisu iznad ulaznih vrata najstarijeg objekta, tzv. Male crkve, koji govori o obnovi crkve i njenom živopisanju 1630. godine. Kasnogotički arhitektonski elementi Male crkve posvećene Uspenju Bogorodice datiraju je u XV vijek, u vrijeme vladavine dinastije → Crnojevića. Nukleus Podostroga predstavlja tzv. Mala crkva Uspenja Bogorodice, na koju se nadovezuju staro i novije krilo konaka. Ispred njih je velika kamena terasa sa bistijernom, sa crnogorskim grbom (dvoglavi orao koji u kandžama drži zmiju), čije se podizanje pripisuje mitropolitu → Petru II Petroviću Njegošu. Najstariji dio Podostroga, Mala crkva Uspenja Bogorodice, svojim neobičnim položajem, sa ukopanim sjevernim zidom i objektom konaka ispod nje, podsjeća na neku vrstu podzemne kapele. Crkva ima pravougaonu osnovu i izdvojenu malu pripratu. Karakteristično je da nema apside, već se ka istoku završava ravnim zidom. Unutrašnjost crkve je zasvedena blago prelomljenim gotičkim svodom. Stilski i ikonografski, osobeni živopis Male crkve predstavlja dobro osmišljenu glorifikaciju Bogorodice, kojoj je manastir i posvećen. Druga manastirska crkva, iz doba mitropolita → Save Petrovića Njegoša, locirana je na zaravni sa istočne strane manastira. Izgrađena je sredinom XVIII vijeka. Ima jednobrodnu osnovu sa prostranom apsidom i osmostranom kupolom. Na nadvratniku glavnog ulaza je istovjetan crnogorski grb kao na pomenutom bunaru. Građena je dvobojnim, svijetlosivim i ružičastim tesanim kamenom poređanim u naizmjenične horizontalne redove. U novije vrijeme kompletna unutrašnjost Velike crkve je živopisana. U manastirskom kompleksu boravio je mitropolit → Danilo Petrović Njegoš, koji je ovdje 1735. i umro. Ovdje je boravio i njegov nasljednik, mitropolit Sava, kao i mitropolit → Vasilije Petrović Njegoš. U drugoj polovini XVIII vijeka Mlečani su u dva navrata pokušavali da osvoje manastir. Padom Mletačke republike (1797), Podostrog ostaje i dalje pod jurisdikcijom crnogorskih mitropolita. Poznato je da je francuski general Marmon tražio od mitropolita → Petra I Petrovića Njegoša da mu dozvoli da u manastir smjesti vojni garnizon, na šta nije pristao. Manastirski kompleks je od 1814. na teritoriji koja pripada Austriji. U Podostrogu je tokom zimskih mjeseci boravio i mitropolit Petar II Petrović Njegoš, koji je ovdje napisao Svobodijadu i dio Gorskog vijenca. Pod pritiskom austrijske vlade, on je bio primoran da 1837. proda ovaj manastirski kompleks. U vrijeme Bokeljskog ustanka (1869) Podostrog je stradao. Tada su zapaljene obje crkve. U Prvom svjetskom ratu u manastiru je bio stacioniran austrijski vojni garnizon i zatvor. Devedesetih godina XX vijeka manastir je u cjelosti saniran i ponovo je u vjerskoj funkciji. Ima status kulturnog dobra od nacionalnog značaja.
Literatura: D. Đurašević, Crkva manastira Podmaine, Kulturno nasljeđe, Cetinje, 1985; T. Pejović, Manastiri na tlu Crne Gore, Beograd, 1995; Č. Marković, R. Vujičić, Spomenici kulture Crne Gore, Novi Sad, 1997. A. Miranović