Livade, Piperi
Livade i pašnjaci, Trsa
Livade i pašnjaci, Lovćen
Livade i pašnjaci, zeljasti ekosistemi azonalnog karaktera. Livade su najčešće nastale antropogenim aktivnostima, i mogu se razviti u bilo kojoj vegetacijskoj zoni. Nastaju krčenjem šuma, sa ciljem obezbjeđivanja hrane za domaće životinje. U florističkom sastavu na livadama često dominiraju vrste iz porodica trava → Gramineae (Poaceae) i leptirnjača (Fabaceae). Livade i pašnjaci se održavaju redovnom ispašom. Livade se i kose, a ako košenje izostane duži niz godina, zarastaju, pa se na njihovom mjestu razvija šuma, čijim krčenjem su nastale. Postoje i prirodne livade, koje su rezultat specifičnih ekoloških prilika. To su dolinske livade, razvijene u dolinama rijeka, gdje se zbog velikog kolebanja nivoa vode tokom godine ne mogu razviti šumski ekosistemi. Česti elementi flore na ovim livadama su oštrice (Cyperaceae) i higrofilne trave (Poaceae). Livada i pašnjaka ima u svim krajevima Crne Gore, pri čemu se velikim površinama pod ovim zeljastim ekosistemima ističu → Sinjajevina, → Bjelasica i → Durmitor. Mnoge livade i pašnjaci u Crnoj Gori nalaze se na spisku → NATURA 2000 staništa, tako da imaju međunarodni značaj. U mediteranskom području javljaju se: 2240 Dinski pašnjaci sa jednogodišnjim vrstama (Brachypodietalia), 6220* Eumediteranski kserofilni travnjaci (Thero-Brachypodietea), 6420 Mediteranske visoke hidrofilne livade (Molinio-Holoschoeion). Navedeni tipovi staništa najveće površine zauzimaju u široj okolini Ulcinja. U submediteranu široku distribuciju imaju 62A0 Istočno submediteranski suvi travnjaci (Scorzoneretalia villosae), 6540 Submediteranski travnjaci Molinio-Hordeion secalini. U centralnom, sjevernom i istočnom dijelu Crne Gore rasprostranjene su 6210 Polu-prirodne suve karbonatne livade sa facijesima žbunjaka (Festuco-Brometalia), 6230* Vrstama bogati pašnjaci tvrdače (Nardus stricta), 6410 Hidrofilne livade beskoljenke (Molinia caerulea), 6450 Sjeverne borealne aluvijalne livade, 6520 Planinske livade košanice, 6510 Nizijske livade košanice (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis), 6530 Planinske šumolivade. Posljednjih decenija je u Crnoj Gori izražen trend napuštanja sela, a u skladu sa tim i zarastanja livada i pašnjaka.
Lit.: Vukašin Đurović, Pašnjaci Durmitora i Sinjajevine, Poljoprivreda i šumarstvo, 3 (2), Titograd, 1957, str. 89–93. Radomir Lakušić, Vegetacija livada i pašnjaka na planini Bjelasici, God. Biol. Inst. Sarajevo, 19, Sarajevo, 1966, str. 22–186. Vilotije Blečić & Budimir Tatić, Association du Cynosure à crêtesdans les prairies de hautes vallées de Monténégro, Bull. Inst. Bot. Univ., 2 (1–4), Beograd, 1962–1964. (1966), str. 131–139. Vilotije Blečić & Radomir Lakušić, Prodromus biljnih zajednica Crne Gore, Glas. Rep. Zavoda Zašt. Prir. – Prirod. Muz., 9, Titograd, 1976, str. 57–98. Ljubomir Bešić, Flora i vegetacija Bjelopavlićke ravnice u Crnoj Gori, Magistarski rad, Zagreb, Sveučilište u Zagrebu, Centar za postdiplomske studije, 1978, str. 1–86. Halil Markišić, Struktura i dinamika mezofilnih livada na planini Hajli, Magistarski rad, Sarajevo, Univerzitet u Sarajevu, Pririodno-matematički fakultet, Odsjek za biologiju, 1987, str. 1–107. Ljubomir Mišić & Radomir Lakušić, Livadske biljke, Svjetlost, Sarajevo, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1990, str. 1–227. Halil Markišić, Prilog poznavanju livadske vegetacije okoline Rožaja, Rožajski zbornik, 11, Rožaje, 2002, str. 135–148. Danka Petrović, Sead Hadžiablahović, Snežana Vuksanović, Vesna Mačić, Đorđije Milanović & Dmitar Lakušić, Katalog tipova staništa Crne Gore značajnih za Evropsku uniju, Podgorica – Banja Luka – Beograd, 2019, str. 1–174.
D. Caković