Hercegovački ustanci i Crna Gora 1852–1882. Oslobodilački pokret protiv osmanske vlasti u Hercegovini oslanjao se na Crnu Goru koja je ustanike pomagala, organizovala i politički usmjeravala. Prvi ustanak pravoslavnog stanovništva u Hercegovini izbio je u okolini Trebinja, 1852. godine. Knjaz → Danilo I Petrović Njegoš je podržavao nemire u Hercegovini, smatrajući da pokret može iskoristiti da privuče pažnju velikih sila za rješavanje državnih ciljeva Crne Gore. Ustanici pojačavaju svoje aktivnosti i vode gerilski rat protiv osmanskih snaga, pa dolazi do većih sukoba oko Grahova. Do kraja decembra → Omer-paša Latas uspijeva da uguši ustanak. Novi ustanak je podignut početkom 1857. godine. Ustanička vlast je organizovana u mjestima prema crnogorskoj granici: Zupcima, Kruševici, Dračevici, Grahovu, Banjanima, Pivi, Drobnjacima, Uskocima, Jezerima, Šarancima i Župi nikšićkoj. Za vođu ustanici biraju vojvodu Luku Vukalovića. Na sastanku ustaničkog vođstva dogovoreno je da se sa ustankom počne kada se dobije saglasnost knjaza Danila. Jedinice ustanika su se organizovale po ugledu na crnogorsku vojsku. Početkom 1858. osmanske snage koje su krenule iz pravca Stoca i Ljubinja poražene su na Policama. Kako se ustanak širio, dolazi do pritiska velikih sila na Crnu Goru, u prvom redu Austrije, da se prekine sa pomaganjem ustaničkih jedinica. Jedan dio crnogorskih snaga ostaje na važnim pozicijama oko Manastira Duži. Nijesu uspjeli pregovori između Luke Vukalovića i Hamza-bega Resulbegovića o prekidu vojnih akcija. Osmanske snage kojima je komandovao Selim-beg, popunjene neredovnim jedinicama, počele su u februaru 1858. napredovanje od Trebinja i Gacka ka ustanicima. Tada knjaz Danilo šalje oko 4.000 Crnogoraca kao pomoć ustanicima. Nakon nekoliko ustaničkih pobjeda, došlo je do crnogorsko-osmanskog sukoba na Grahovcu. Dolaskom knjaza → Nikole I Petrovića Njegoša na vlast, neće doći do promjena u politici prema ustaničkom pokretu u Hercegovini. Krajem 1860. dolazi do intenziviranja pokreta. Tada hercegovački vezir skuplja vojsku i ojačava je artiljerijskim jedinicama. Ustanak se širi na južnu Hercegovinu, Banjane, Pivu, Šarance i Vasojeviće. Kako do mira nije došlo, uprkos pregovorima, Porta je naredila Omer-paši Latasu da vojnim mjerama uguši ustanak u Hercegovini, u čemu je i uspio do kraja 1861. godine. Osnovni uzrok narodnom nezadovoljstvu bio je ekonomske i socijalne prirode, i on nije iskorijenjen u narednom periodu. Tokom 1874. hercegovački prvaci se sastaju i odlučuju da počnu pripreme za ustanak. U zimu 1874. na 1875. vođe bježe u Crnu Goru, dok Austrougarska traži da se pomiluju i da im se dâ amnestija. U julu 1875. dolazi do sukoba između Osmanlija i naoružanih seljaka u blizini sela Krekova. Ovaj sukob je poznat pod imenom Nevesinjska puška i označava početak ustanka u čitavoj Hercegovini. Ustanak se širi i zahvata bilećki, stolački i gatački kraj, kao i pojas prema Crnoj Gori. Organizuje se velika pomoć ustanicima širom balkanskog poluostrva (→ Balkan – političke granice). Zauzimanjem → Đuzepa Garibaldija, osnivaju se komiteti za pomoć ustanicima u većim evropskim gradovima. Komandant svih ustaničkih snaga bio je crnogorski senator → Petar Vukotić. Juna 1876. dolazi do crnogorske objave rata Osmanskom carstvu. Tada hercegovački ustanici ulaze u sastav crnogorske vojske i učestvuju u velikim bitkama na Vučjem Dolu, Krscu, u opsadi Nikšića. Ustaničkih nemira bilo je u Hercegovini i poslije okupacije ove oblasti od strane Austrougarske (1878). Do velikog ustanka dolazi 1882, a povod je bio donošenje Vojnog zakona, kojim se predviđa opšta vojna obaveza za sve mladiće koji napune 20 godina. Odnos Crne Gore prema ustanku bio je rezervisan, jer je crnogorska vlada smatrala da Hercegovci moraju ispunjavati obaveze prema austrougarskoj vlasti, te radi očuvanja mira, postavlja duž granice koridor koji je trebalo da spriječi pogranična plemena da pruže pomoć ustanicima. U početku, ustanici su ugrozili garnizone u Gacku, Bileći i Nevesinju. Ustanak je pokrenut januara 1882, napadom na žandarmerijsku stanicu Ulog u srezu Nevesinjskom. Ustanak se širi prema Kalinoviku, Zagorju i Foči. Zahvata teritoriju pored crnogorske granice i širi se prema Hercegovini i Bosni. U većem dijelu Hercegovine ustanak nije poprimio opšti karakter zbog protivljenja Crne Gore. Knjaz je poslao svog emisara Đuzu Vukotića, koji je prenio ustanicima da ostanu mirni i da ne računaju na pomoć Crne Gore protiv austrougarske vlasti. Austrougarske vojne vlasti vrše obimne pripreme za gušenje ustanka. Nakon angažovanja vojnih snaga, aprila 1882, Zemaljska vlada u Sarajevu objavljuje da je ustanak slomljen. Ustaničke akcije nijesu prestajale do novembra 1882. godine. Posljednja veća grupa ustanika sa Salkom Fortom prešla je u Crnu Goru oktobra 1882. godine.