Garibaldi, Đuzepe (Garibaldi, Giuseppe; Nica, 1807 – Kaprera, Italija, 1882), vođa italijanskog pokreta za ujedinjenje, političar, general. Od četiri velika tvorca italijanskog preporoda (Macini, Kavur, Viktor Emanuel II) Garibaldi je najpopularniji i najpoznatiji borac u ratovima za oslobođenje i ujedinjenje Italije. U maju 1860. sa hiljadu dobrovoljaca, „crvenokošuljaša”, iskrcao se na Siciliji, oslobađajući jug Apeninskog poluostrva, nakon čijeg je ujedinjenja s Pijemontom proglašena Kraljevina Italija (1861). Bio je ranjen i zarobljen u pokušaju da osvoji i Papsku državu (1862). U ratu 1866. ponovo je na čelu svojih dobrovoljaca s kojima ratuje i na strani republikanske Francuske (1870). Imao je plan i o zajedničkoj borbi za nacionalno oslobođenje i ujedinjenje Italijana i južnoslovenskih naroda, prema kome je trebalo da Crnogorci budu pokretači borbe protiv Austrije i Osmanskog carstva na Balkanu (→ Balkan – političke granice). Garibaldijevi izaslanici pregovarali su o zajedničkom ustanku i sa knjazom → Nikolom I Petrovićem Njegošem. Očekivalo se da će se Garibaldijeve trupe 1861. iskrcati u Dalmaciji ili Boki Kotorskoj, a da će crnogorska vojska tada započeti akciju prema Hercegovini. Knjaz Nikola je početkom 1861. planirao da pošalje izaslanstvo u Italiju kako bi se sa Garibaldijem napravio sporazum, ali je ruska diplomatija, kada je saznala za ovu namjeru, izvršila pritisak na njega da od ovih planova odustane.

Literatura: B. Pavićević, Crna Gora u ratu 1862. godine, Beograd, 1963; G. Monsagrati, „Garibaldi, Giuseppe”, Dizionario Biografico degli Italiani, Treccani, v. 52, 1999; „Garibaldi, Giuseppe”, Dizionario di Storia, Treccani, 2010.

V. Kilibarda