Aleksandar Karađorđević (1806, Topola, Srbija – 1885, Temišvar), knez Srbije od 1842. do 1858. godine. Zajedno sa ocem → Karađorđem Petrovićem napustio je Srbiju poslije propasti Prvog srpskog ustanka (1813). Školovao se u Rusiji. U Srbiju se vratio 1839, gdje je dobio oficirski čin i imenovan za ađutanta kneza → Mihaila Obrenovića. Septembra 1842. narodna skupština ga je izabrala za kneza autonomne Kneževine Srbije, nakon što je knez Mihailo pobunom bio primoran da napusti zemlju i prijesto. Naredne godine je priznat od sultana za zakonitog vladara autonomne Kneževine Srbije. Knez je diplomatskom akcijom od 1843. pokušavao da od sultana dobije i pravo dinastičkog nasljeđa. Politička grupacija koja je izazvala smjenu na prijestolu, nazvana „ustavobranitelji“, očuvala je veliki uticaj na unutrašnju i spoljnu politiku i nakon dolaska na vlast kneza Aleksandra. „Ustavobranitelji“ su rukovodili radom Savjeta, koji je prema Ustavu dijelio vlast sa knezom. Zbog velike ustavne moći Savjeta, česti su politički sukobi između kneza i ovog organa vlasti. Nestabilnosti u zemlji doprinosile su i bune protiv vrhovne vlasti, koje su ugušivane vojnim mjerama. Uprkos političkoj nestabilnosti, vladavinu kneza Aleksandra obilježili su napori na unutrašnjem uređenju: unaprijeđena je administrativna vlast i definisan položaj činovništva, doneseni su zakoni koji su uredili najvažnije oblasti društvenog života, od kojih je najznačajniji Građanski zakonik, unaprijeđena je prosvjeta i obrazovanje, ustanovljena je državna pošta, crkva je odvojena od države, reorganizovana je vojska, uvedena slobodna trgovina, formirana su privredna i industrijska društva koja su doprinijela ekonomskom razvoju zemlje. U vrijeme kneza Aleksandra nastao je i prvi državni i nacionalni program Kneževine Srbije („Načertanije“), koji je predviđao teritorijalno širenje na okolne oblasti naseljene uglavnom slovenskim stanovništvom. Sukob kneza Aleksandra i Saveta doveo je 1858. do kneževe smjene sa prijestola. Nakon detronizacije, knez Aleksandar je emigrirao u Austriju. Kao srpski vladar knez Aleksandar je održavao političke odnose sa crnogorskim vladarima – mitropolitom → Petrom II Petrovićem Njegošem i knjazom → Danilom I Petrovićem Njegošem, ali i prije nego što je stupio na vlast. Mitropolit Petar II je Aleksandru Karađorđeviću izdao diplomu o knjaževskom porijeklu i dao mu vojvodsku titulu (1840). Nakon stupanja na srpski prijesto, knez Aleksandar je izvještavao mitropolita o politici Srbije prema Osmanskom carstvu i srpskom pokretu u Vojvodini, iskazujući namjeru da sa Crnom Gorom započne zajedničku nacionalnooslobodilačku akciju. Knez je nagovijestio crnogorskom vladaru da će na → Cetinje poslati izaslanika, koji će mu izložiti plan o srpsko-crnogorskoj nacionalnoj politici u okruženju. Knez Aleksandar je imao prepisku i sa knjazom Danilom, kome je nakon stupanja na prijesto obećao prijateljsku naklonost i podršku. Srpski knez je davao podršku zahtjevima koje je crnogorski vladar upućivao srpskoj vladi, a koji su se uglavnom odnosili na školovanje Crnogoraca u Beogradu ili preseljenje crnogorskih podanika u Srbiju. Crnogorski knjaz je pružao podršku knezu Aleksandru i u političkim sukobima koji su ugrožavali njegovu vlast.