Aleksandar Karađorđević (Cetinje, 1888 – Marsej, 1934), unuk kralja → Nikole I Petrovića Njegoša, regent i prijestolonasljednik Kraljevine Srbije (1909–1918), regent i prijestolonasljednik Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918–1921), kralj SHS (1921–1929), kralj Jugoslavije (1929–1934). Rođen je kao drugi sin knjeginje → Zorke Petrović Njegoš Karađorđević i → Petra I Karađorđevića, koji je na → Cetinju živio kao politički emigrant. Aleksandar Karađorđević je napustio Crnu Goru nakon smrti svoje majke 1890. godine. U sukobu sa starijim bratom Đorđem oko položaja prijestolonasljednika, uspio je da ga eliminiše, tako da je i formalno 10. aprila 1909. proglašen za prijestolonasljednika. Pošto je prilikom proglašenja Kraljevine SHS imao status regenta, to je nakon smrti svoga oca Petra postao i kralj Kraljevine SHS. Suspendovao je Ustav i zaveo diktaturu (1929) da bi nakon toga zemlji podario Oktroisani ustav 1931. godine. Kao kralj jugoslovenske države nije uspio da riješi ključna pitanja ustrojstva zemlje. Kralj Aleksandar je sa Nikolom Pašićem bio glavni protagonista politike ujedinjenja (aneksije) Crne Gore sa Srbijom, koja je podrazumijevala nestanak crnogorske države i detronizaciju dinastije Petrović Njegoš (→ Podgorička skupština i detronizacija dinastije Petrović Njegoš). Kralj Nikola je zbog toga odbio da ga primi u posjetu dok je boravio u egzilu. Dva puta je posjetio Crnu Goru nakon što je postao kralj Kraljevine SHS/Jugoslavije. Prvi put 1925, kada je organizovao izgradnju kapele na Lovćenu i prenos posmrtnih ostataka → Petra II Petrovića Njegoša i drugi put kada je odlazeći u Francusku (1934) prošao kroz Crnu Goru na putu do Boke, odakle je brodom otputovao u Marsej.

Literatura: B. Petranović, Istorija Jugoslavije 1918–1988, I–III, Beograd, 1988; B. Gligorijević, Kralj Aleksandar I Karađorđević, 1–3, Beograd, 2010; M. Šaškijević, Posljednje putovanje kralja Aleksandra I Karađorđevića, Novi Sad, 2017; Š. Rastoder, Crna Gora u egzilu 1918–1925, I–II, Podgorica, 2004; Š. Rastoder, Skrivana strana istorije: crnogorska buna i odmetnički pokret 1918–1929, I–IV, Zbornik dokumenata, Bar, 1997.

Š. Rastoder