Pregledna karta potencijalne vegetacije Crne Gore (Dmitar Lakušić, Jasmina Šinžar-Sekulić)

Vegetacijska karta Crne Gore. Prve karte o vegetacijskim prilikama, koje su imale oblik uopštenih skica, davali su geografi kao ilustracije za razumijevanje opštih regionalnih karakteristika Crne Gore (→ Kurt Hassert, 1995). Prvu vegetacijsku kartu jednog dijela Crne Gore (jugoistični dio) i Albanije (zapadni dio) objavio je botaničar → Antonio Baldacci (1904). Karta je izrađena u razmjeri 1 : 750 000 i prikazuje zone prirodne vegetacije: alpsku zonu, zonu bukve i četinara, zonu brdskih šuma, zatim zonu mediteranske vegetacije, koju dalje raščlanjuje na pojedina područja. Preglednu kartu prirodnih zona vegetacije (1 : 1.000 000) zapadnog dijela Crne Gore publikuje geograf Kurt Kayser (1930) u kojoj razgraničava područje mediteranske od područja srednjovropske vegetacije. Preglednu kartu vegetacije jugozapadnog dijela Crne Gore izradio je Stjepan Bertović (1960). Male pregledne karte šumske vegetacije Jugoslavije, na fitocenološkim osnovama, u dva maha objavljuje → Ivo Horvat (1950. i 1963). Međutim, znatno sadržajniju i moderniju vegetacijsku kartu Jugoistočne Evrope objavlju u koautorstvu: Ivo Horvat, Vjekoslav Glavač & Heinz Ellenberg (1972. i 1973) u Štutgartu, čija je verzija „Vegetacijski pojasevi Balkanskog poluotoka” publikovana u Šumarskoj enciklopediji (Zagreb, 3, 1987, 368–389). Kartiranje vegetacije Crne Gore, u sklopu projekta „Vegetacijska karta Jugoslavije”, otpočeto je 1963. i trajalo je sa prekidima do 2005. Terenski rad je usporavan iznenadnom smrću troje autora: → Koviljke Tomić-Stanković (1975), → Vilotija Blečića (1981) i → Radomira Lakušića (2005). Potpunom zaustavljanju projekta doprinijelo je i ukidanje institucije → Republičkog zavoda za zaštitu prirode (2011), koji je bio nosilac ovog značajnog programa. Posljednja karta, Mapa prirodne vegetacije Evrope, Skala 1 : 2.500 000 predstavlja ključnu vegetacijsku monografiju na evropskom nivou, u koju su između ostalog integrisani i svi relevantni podaci sa nacionalnih i regionalnih vegetacijskih karata SFR Jugoslavije i Crne Gore. Upravo zbog toga ova Mapa je poslužila kao osnova za izradu nove Pregledne karte potencijalne vegetacije Crne Gore (vidi priloženu kartu), koja je priređena za potrebe ovog leksikona. Pregledna karta potencijalne vegetacije Crne Gore predstavlja reprodukciju trenutnog potencijala konkretnih lokaliteta na osnovu tipova vegetacije. To je prikaz onoga što bi moglo samo po sebi rasti, zajedno sa drugim karakterističnim životnim zajednicama, koje su odredile autohtone biljne vrste, kao i klimatski (temperatura, padavina i njihova sezonska raspodjela) i edafski uslovi (struktura i tekstura, vodni bilans, snabdijevanje hranjivim materijama) koji preovlađuju u različitim područjima Crne Gore. Ova karta pruža informacije o obliku, prirodnoj raznovrsnosti i prostornoj raspodjeli glavnih vegetacijskih jedinica prirodnog vegetacijskog pokrivača u pojedinim regionima Crne Gore (prirodna biološka raznovrsnost). Ona pokazuje potencijalnu raspodjelu dominantnih prirodnih biljnih zajednica u skladu sa trenutnim klimatskim i edafskim uslovima. Takođe, naglašava usklađenost sa prirodnom diferencijacijom zonalne vegetacije u odnosu na geografsku dužinu, širinu i nadmorsku visinu, kao i distribuciju i kategorizaciju najvažnijih i široko rasprostranjenih vrsta azonalne vegetacije. Pregledna karta potencijalne vegetacije Crne Gore iz 2004. godine predstavlja adaptaciju dijela Mape prirodne vegetacije Evrope Skala 1 : 2.500 000, koja se odnosi na teritoriju Crne Gore. Ova adaptacija je podrazumijevala određene korekcije granica osnovnih kartografskih jedinica, kao i određena sažimanja i promjene nomenklature osnovnih vegetacijskih jedinica, koje su usaglašene sa potrebama ovog leksikona.

Lit.: Kurt Hassert, Beitrage zur physischen Geographie von Montenegro mit besonderen Berücksichtigung des Karste, Petermans Mittelungen aus Justus Perthes geographischer Anstalt, 40, 115, 1895. Antonio Baldacci, Risultati botanici e fitogeografici delle due missioni scientifiche italiane del 1902 nel Montenegro, Bologna, Rend. Sess. Acad. Sci., 1904, str. 10. Kurt Kayser, Zur Pflanzengeographie von Westmontenegro, Zeitschr. Ges. Erdk, 3/4, Berlin, 1930, str. 132–142. Stjepan Bertović, Značaj i primjena vegetacijskih istraživanja i kartiranja, Naša Poljoprivreda i šumarstvo, 6, Titograd, 1960, str. 5–24. Ivo Horvat, Šumske zajednice Jugoslavije, Pos. Izd., Zagreb, Ins. Šum. Istr., 1950, str. 73. Ivo Horvat, Vjekoslav Glavač & Heinz Ellenberg, Vegetationskarte von Südosteuropa, Stuttgart, 1972, str. 20. Ivo Horvat, Heinz Ellenberg & Vjekoslav Glavač, Vegetation Südosteuropas, Stuttgart, 1973. Vukić Pulević, Pregled vegetacijskih istraživanja u Crnoj Gori s osvrtom na vegetacijske karte, Tokovi, 9, Ivangrad, 1974, str. 223–229. Vilotije Blečić & Radomir Lakušić, Vegetacijska karta Crne Gore, In: Zvonimir Potočić (Eds.), Šumarska enciklopedija, 3, Zagreb, Jugoslovenski leksikografski zavod „Miroslav Krleža”, 1987, str. 388–395. Pavle Fukarek, Karta prirodne potencijalne Vegetacije SFR Jugoslavije. 1 : 1.000.000, Skopje, 1989. Udo Bohn et al., Karte der natürlichen Vegetation Europas / Map of the Natural Vegetation of Europe. Maßstab / Scale 1 : 2 500 000, Münster, Landwirtschaftsverlag, 2000/2003.

D. Lakušić, J. Šinžar-Sekulić