Sfagnumska mahovina sa sporofitom

Sphagnum L. (fam. Sphagnaceae), rod unutar grupe pravih mahovina, koje žive od tropskih planina do arktičkih i subantarktičkih zona, s tim da su u umjerenoj zoni sjeverne hemisfere najizraženije. Iako se nazivaju i „bijele mahovine”, njihova boja varira od bijelozelene do crvene i mrke u zavisnosti od prisustva biljnih pigmenata. To su krupne biljke koje žive u busenima. Rastu na → tresetištima, odnosno na staništima koja karakteriše velika vlažnost podloge, niske temperature, odsustvo kiseonika u podlozi koja je uvijek kisjele reakcije, što su sve nepovoljni uslovi za rast i razviće saprofitskih gljiva i bakterija. U takvim uslovima, sfagnumske mahovine imaju uspravan razvoj i praktično neograničen rast, pa ove biljke mogu porasti i nekoliko metara. Donji djelovi biljke uvijek se nalaze u uslovima anaerobije, pa zbog sporog razlaganja učestvuju u formiranju naslaga organskih materija koje se nazivaju treset (ima široku primjenu u raznim privrednim granama). Rod Sphagnum L. sadrži preko 300 vrsta od kojih u Crnoj Gori raste 19. Crnogorska tresetišta sa sfagnumskim mahovinama nalaze se na sjeveru naše zemlje, u planinskim predjelima, na visinama iznad 1.000 mnv. Prvi put ih u literaturi pominje → Vilotije Blečić, 1964. godine, na → Prokletijama. Kasnije su tresetišta sa sfagnumima pronađena i na → Durmitoru, Visitoru, → Bjelasici, → Hajli i drugim mjestima. Zbog velike osjetljivosti na promjene, ova staništa se smanjuju i nestaju. Iz tih razloga smatraju se veoma ugroženim, pa su proglašena od značaja za Evropsku uniju time što se sve vrste roda Sphagnum L. nalaze na Dodatku V Habitat Direktive. Na Crvenoj listi mahovina Srbije i Crne Gore svi sfagnumi smatraju se ranjivim vrstama.

Lit.: Milan Veljić, Dragana Vukov & Marko Sabovljević, Biologija briofita I: morfologija i sistematika, Beograd, Novi Sad, Univerzitet u Beogradu – Biološki fakultet, Univerzitet u Novom Sadu – Prirodno-matematički fakultet, 2018, str. 166–173. Snežana Dragićević, Katalog mahovina (Bryophyta) Crne Gore, Podgorica, CANU, (in press).

S. Dragićević