Ponikve (vrtače), površinski oblici krasa u vidu lijevka, tanjira, tepsija, karlica, bunara i drugih sličnih i kombinovanih „rupa”. Mogu nastati korozivnim udubljivanjem krečnjačke podloge pod uticajem atmosferskih voda zasićenih sa CO₂ i urušavanjem površinskih slojeva u šuplje prostore ispod površine. Veoma su rasprostranjene u Crnoj Gori, jer preko 70% njene teritorije pripada krečnjačkim terenima. Najviše ih ima u → kraškim poljima (Nikšićko, Grahovsko, Njeguško, Velimlje i druga), zaravnima (Katunski kras, Pivska površ, Drobnjačka površ, Korita kod Bijelog Polja i druga), na primorskim Dinaridima, → Durmitoru, → Komovima, krečnjačkim masivima → Prokletija i druge. Prečnik im je od nekoliko metara do jednog kilometra, a dubina od nekoliko do više stotina metara. U Crnoj Gori najveća ponikva je Norin kod Nikšića, duga 600 i široka 450 m. U ponikvama, kao u manje ili više izdvojenim cjelinama od okoline, vlada tzv. mikroklima ponikve i razvija se specifična vegetacija. U odnosu na okruženje, u njima je intenzitet sunčevog zračenja slabiji, vlažnost vazduha veća, temperatura niža, duže se zadržava snijeg i nema vjetra. Za njih je karakteristična i temperaturna inverzija, temperatura brzo opada od oboda prema njenom dnu. Zbog temperaturne inverzije u dubokim i velikim ponikvama javlja se i inverzija visinskog zoniranja vegetacije. Na njihovom dnu, đe je temperatura najniža, vlažnost najveća, a intenzitet svjetlosti najslabiji, rastu biljke koje su prilagođene takvim ekološkim uslovima. Penjući se uz strane ponikve prema njenim ivicama smjenjuju ih biljke koje zahtijevaju više temperature i svjetlija staništa.