Mjere za zapreminu vina, mjere koje su se koristile za mjerenje zapremine vina od srednjeg vijeka do danas. Bile su od velike važnosti za život čovjeka i za ekonomiju države. U srednjem vijeku nije postojao jedinstven mjerni sistem, tako da su unutar jednog većeg područja ili države najčešće postojale različite mjerne jedinice. Čak su mjerne jedinice istog naziva na nivou više gradova i lokalnih područja podrazumijevale različite veličine, dok je zapremina zаvisilа i od vrste materije koja se mjerila. Za odmjeravanje vina i drugih tečnosti, kao i zrnevlja, nijesu upotrebljavane mjere za težinu, već tzv. „šuplje mjere”, odnosno mjere za zapreminu. Kao i u ostalim primorskim gradovima na Jadranu, i u Kotoru su postojale posebne mjere za vino i druge tečnosti (lat. mensure Cathari), čije su veličine bile ustanovljene od strane opštinskih vlasti i urezane u kamen komune. Urezanim mjerama morale su odgovarati sve mjerice korišćene u trgovini, tako da se u dokumentima količine često određuju „po mjeri kamena”. U slučaju nepoštovanja mjera, bila je propisana novčana kazna u iznosu od pet perpera, kao i obaveza nadoknade štete prouzrokovane korišćenjem nelegalnih mjera prilikom prodaje (čl. 329, 330 → srednjovjekovnog Statuta grada Kotora). Osumnjičeni za krivotvorenje mjerica mogao se opravdati jedino zakletvom trojice najbližih i najboljih ljudi. U suprotnom, plaćao je kaznu komuni u vrijednosti od 50 perpera (čl. 331 Statuta).

U Kotoru su na svakih šest mjeseci, iz redova plemstva, birana trojica tržišnih nadzornika – justicijari, koji su bili zaduženi za nadziranje ispravnosti mjera, kao i svega za šta se plaćala trošarina i globa, uključujući i predmete uvoza i izvoza, kao i krijumčarenja. Justicijari su kontrolisali i rad krčmara, koji su, u slučaju korišćenja drugih mjera, podlijegali kazni od jednog perpera i nadoknadi štete. S druge strane, mogli su se opravdati jedino uz jemstvo trojice najbližih ljudi, u svojstvu svjedoka. Trećinu prihoda od trošarine i globâ zadržavali su sami justicijari, dok su dvije trećine pripadale kotorskoj komuni. Birali su i šestoricu službenika iz redova građana, koji su im pomagali u vršenju službe (čl. 12, 330 Statuta). I u Budvi su sve mjere koje su bile u upotrebi morale biti jednake. Sud je postavljao dvojicu nadzornika mjera, koji su svakog mjeseca provjeravali njihovu ispravnost, pod prijetnjom kazne od osam perpera. Za upotrebu lažnih mjera plaćala se globa u pomenutom iznosu. Pored toga, bila je predviđena i kazna lišavanja mogućnosti obavljanja opštinske službe u budućnosti (čl. 54 → srednjovjekovnog Statuta grada Budve ).

Na području Kotora, za odmjeravanje vina koristio se sud pod nazivom vedro, koji je predstavljao osnovnu „šuplju mjeru” za tečnost. Na osnovu djela fiorentinskog trgovca Frančeska Baldučija Pegolotija, iz prve polovine XIV vijeka – La pratica della mercatura (Priručnik za trgovinu), koje je nastalo između 1335. i 1343, saznaje se da je kotorsko vedro zapremalo 15,99 l (≈ 16 l) iako treba imati u vidu i različite gustine proizvoda. U kontinentalnim krajevima, vedro je odgovaralo vizantijskom morskom metronu, iznoseći 10,25 l. Vedro je bilo u upotrebi i u kasnijem periodu. Njegova veličina, kao drvenog suda za vino, ni kasnije nije bila u potpunosti usaglašena u Crnoj Gori. Tokom jedne sjednice crnogorskog Senata iz 1803, evidentirano je da je 18 senatora popilo tri vedra vina, što je prema tadašnjem troškovniku iznosilo 108 l. Ovaj podatak svjedoči da je početkom XIX vijeka jedno vedro obuhvatalo 36 l vina. U Riječkoj nahiji, u XIX vijeku, vedro je, prema jednom objašnjenju, iznosilo 30 l, dok je, prema drugom, označavano kao sud od 10 boca ili 20 oka vina (1 oka = 1,5 l).

U srednjovjekovnoj Budvi, vino se odmjeravalo sudom koji se nazivao krbla, dok se u gradskom statutu pominju i konata, bačva vina, kao i sud manje zapremine pod nazivom kaveljo (→ Trgovina vinom u srednjem vijeku). Zapremine ovih sudova takođe nijesu poznate. Krbla je predstavljala drveni sud užeg dna i šireg i otvorenog grla, zbog čega se mogla lako staviti na konja. Na posjedima Cetinjskog manastira, krajem XV vijeka, svaka kuća zavisnih zemljoradnika, koji su gajili vinovu lozu, dugovala je naturalnu dažbinu od tri krble vina godišnje. Smatra se da je srednjovjekovna konata, koja je širu upotrebu imala na prostoru Grblja, zapremala 2,56 dm³ (litara) iako je nepoznato da li je ista zapremina važila i na budvanskom području. U Kotoru se, u XIX vijeku, kao mjera za vino takođe koristila konata, koja je zahvatala 0,85 l.

U kotorskom statutu, za držanje vina i njegovo prenošenje prilikom trgovine pominju se burad i vaze, koje su izrađivali posebni majstori bačvari. Njihove zapremine takođe nijesu poznate (→ Srednjovjekovno vinogradarstvo i vinarstvo). U srednjovjekovnim ugovorima o trgovini vinom, koje je posredstvom italijanskih i dubrovačkih trgovaca izvoženo na Trg Sv. Srđa na Bojani, navode se sudovi istih naziva. Dubrovačka vaza (ili vazel) predstavljala je sud za vino, čija je zapremina obuhvatala 10–11 venecijanskih kvarti ili 22,5–25 dubrovačkih malih vedara (1 = 19,25 l), odnosno 433,125–481,25 l. Veće sudove od vaza predstavljali su veges/vegetes, odnosno burad, koja su takođe postojala u različitim veličinama, obuhvatajući 30–80 vedara.

U određenim krajevima, dažbina u vinu, koju je zemljoradničko stanovništvo dugovalo feudalnom gospodaru od svojih vinograda, bila je izražena u jednom čabru po kući. Zapremina čabra iznosila je 41 l. Čabar su kao mjeru za vino preuzele Osmanlije, nakon osvajanja Crne Gore. U osmanskim defterima, količine vina izražene su i u medrama, čija se zapremina razlikovala po područjima, odnosno sandžacima. U kanun-nami za Skadarski sandžak, iz perioda 1529–1536, navedeno je da čabar vina zapreminski obuhvata četiri medre. Pod drugim nazivima, čabar se upotrebljavao i u kasnijim periodima (kadica, šafolj, vedro, korito, vedrica, lavor, uhača, čabrić, škaf, čabrica). Čabar u vidu manje otvorene drvene posude koristio se i kao sud za prenošenje sira, kajmaka i dr., a moguća je njegova upotreba i u samom procesu proizvodnje vina, kao šafolj – za otvorena pretakanja, privremeno odlaganje vina, pripremu određenih sredstava za bistrenje, npr. bentonita, pripremu kvasaca radi pokretanja alkoholne fermentacije.

Oka je stara mjera za težinu i zapreminu, koja je iznosila 1,28 kg ili dm³/l. Uvele su je Osmanlije, krajem XV i početkom XVI vijeka. U XIX vijeku crnogorska oka iznosila je 1,5 l. U našim primorskim gradovima, pod uticajem Mletaka i Italije uopšte, odomaćila se mjera za zapreminu barilo. U Crnoj Gori je 1834. uspostavljen porez na svaki bario vina u vrijednosti od tri groša. Krajem XIX i u prvoj polovini XX vijeka, barilo je u Crnoj Gori, a posebno u Riječkoj nahiji, iznosilo 48 crnogorskih oka, odnosno 72 l, dok je crmničko barilo podrazumijevalo 52 oke, odnosno 78 ili 79 dm³/l. U Paštrovićima i Perastu, barilo je, početkom XX vijeka, iznosilo 60 l. Ukupan broj barila vina u Crnoj Gori 1883. iznosio je 9.733, 1885. bilo ih je 5.147, 1890. evidentirano je 7.315, 1895. posvjedočeno je 2.688, a 1900. zabilježeno je 1.789 barela.

U Jugoslaviji se, od 1928, za jedinicu zapremine tečnosti zvanično koristi litar. Pored litra, u svijetu su kao osnovne mjerne jedinice za zapreminu, s vremenom, radi lakšeg računanja, uvedene i mjere veće i manje od litra. Galon je jedinica za mjerenje zapremine tečnosti, koja iznosi 4.546 l (imperijal galon), dok je američki galon zapremine 3.785 l. Hektolitar je mjerna jedinica jednaka zapremini od 100 l i često se koristi u industriji vina. Vagon je mjerna jedinica koja sadrži 10.000 l (kg). Kada se govori o mjerama za zapreminu vina, standardna vinska flaša je zapremine 0,75 l, dok se na tržištu mogu naći i flaše manje zapremine – 0,375 i 0,187 l, kao i one veće zapremine – 1,5; 3; 6; 9; 12; 15 i 18 l.