Stanić, Vojislav Vojo, slikar, vajar (Podgorica, 3. II 1924). Završio je ALU u Beogradu (Vajarski odsek), u klasi prof. → Lojza Dolinara (1951). Godine 1958. predavao je na → Umjetničkoj školi u Herceg Novom; iste godine postavljen je za profesora VPŠ – Odsjek za likovno vaspitanje. Na toj dužnosti bio je do ukidanja ove ustanove. Učesnik je NOB-a. Pripada plejadi korifejskih stvaralaca, koji su svojim djelom i ukupnim stvaralačkim angažmanom postali međaši u istoriji likovnih umjetnosti i Crnu Goru uveli u savremene jugoslovenske, a time i evropske likovne tokove – proces započet već tridesetih godina XX v. Na bazi skulptorskih kreacija (nastalih tokom tri godine, koliko se bavio vajarstvom), kritika je ocijenila da se radi o autentičnoj vajarskoj pojavi. Osjećanje za volumen i plastično oblikovanje, diskretnost pokreta forme i lirsko-meditativni postupak, dominantni su elementi ostvarenja u skulpturi. Stvarao je, prije svega, milosna ženska tijela puna mekote i topline žive puti. Spomenik Jovanu Tomaševiću u Titogradu/Podgorici – koncipiran u lapidarnoj formi i realizovan stilskom čistotom – „jedna je od najoriginalnijih spomeničkih skulptura u Crnoj Gori” i njegovo najznamenitije vajarsko djelo. Figura naturalne veličine sintetizuje fizičku sličnost s harizmom revolucionara i misaonošću intelektualca, tvoreći atmosferu pijeteta sugestivnije nego mnogi spomenički kompleksi dramatskog koncepta. Stvaralačkoj imaginaciji i duhovno-intelektualnom habitusu Stanićeva skulptura ograničava nivo komunikacije, a forma i volumen uslovljavaju tok ostvarenja i on beskompromisno raskida sa vajanjem. Od stupanja na likovnu scenu (1954), moglo se naslutiti da je svijet bojâ njegova autohtonost i da izrasta jedna nadasve originalna i slojevita individualnost. Ovaj stvaralac bezvremene mudrosti i dostojanstva afirmisao se kao slikar primorskih magičnih ambijenata, blagohumorne atmosfere, sa karikaturalnim likovima – oriđinalima, psihološki portretiranim, sa platnima kojima daje osobenu grotesknu notu – gdje svako za sebe predstavlja ogledalo naših naravi i običaja, gradeći tako jedan bizaran svijet između sna i jave. Na definisanje njegovog samosvojnog likovnog izraza i tematsko-motivski prosede značajno je uticao život u Herceg Novom, gdje ga je prirodna ambijentalnost fascinirala svakovrsnim bogatstvom kolorita, a njegovu introvertnu slikarsku prirodu, koja se manifestuje ekspresivnošću u karakteru ostvarenja, kompleksni društveni ambijent stvaralački je potakao. Sa prozora ateljea, koji gleda na rivu, on kao da razbira „povijest bogova i znamenja ljudske prirode”. Ovaj „mediteranski Jeronimus Boš” u maštovito-lirskim kreacijama predstavlja jedan uzbudljivi svijet, pun metaforičko-simboličkog značenja. Intimni ambijenti, skalini i vedute, mornari i brđani, jedrenjaci, pelivani i sladostrasnici, fešte i sijeste, domicili i stranci, raspolućene kuće sa filmski kadriranim scenama – dio su realnog svijeta, koji autor prelama kroz prizmu sopstvenog tretmana makro i mikrokozma, stvarajući čitav jedan univerzum (Mornar, 1962; Ispraćaj, 1969; Strankinja, 1974; Bokeški motiv, 1977; Krovovi, 1980; Kupalište, 1985; Mjerač, 1987; Tvrđava, 1975; Zeta, 1994). Ipak, u etološkim predstavama, sa slikama arhetipskim, osjeća se izvjesno parodiranje tradicionalnih epskih moralnih kanona i običaja. To nije izraz nihilističkog stava prema tradiciji, već njena demistifikacija realizovana određenom dozom duhovne frivolnosti (Pokajnice, 1965). Minucioznošću minijaturiste stvara sugestivna platna, najvećma malog formata, čija kompozicija predstavlja mozaičnost i integrisanost raznorodnih elemenata i motiva, često zasnovana na „pozorišnim efektima”, a sve to koegzistira sa osobenom logikom umjetnikove fantazmatike. U strastvenoj kontemplaciji stvarnosti, slikajući stanje duha datog podneblja, stvorio je originalno djelo jedinstvenog poetskog integriteta. Njegova umjetnost, uslovno rečeno, iskazuje se u magičnom spoju brđansko-epskog atavizma i mediteranske senzualnosti. Nezavisno od tematskog miljea, na Stanićevim platnima uvijek se nešto zbiva, uz inventivno strukturiranje priče često osobene literarnosti. Korespondiranje sa literaturom je primjetno, narativnost nije posve sekundarna, ali taj, uslovno književni pristup slikarstvu, ne minimizira likovnost i stvaralačku lucidnost, već ih potvrđuje. Fundamentalnu odrednicu Stanićevih umjetničko-filozofskih pogleda čini antropocentrizam. Slijedeći čovjeka u svim situacijama, realnim ili pak irealnim, i temeljno ga analizirajući, on se otkriva kao vanredan poznavalac individualne psihologije. Višeznačne kritičke analize, intonirane humornošću i smijehom, zlehudošću i izgubljenim iluzijama, ali nikad moralizatorstvom i pukom apologijom, odlikuje prepoznatljiva helenska etika mjere. Bila bi pogrešna konstatacija da slika samo hedonističke manifestacije pune lascivnosti, inkarnirane u karnevalske fešte, kafanske raspusnosti i druge društvene ludosti, u kojima složenom deformacijom forme i figura i somnabulnim prividom ističe komično i melodramsko, transformišući ga u mašteno i groteskno. Pod prividnim velom dionizijske strastvenosti, osjeća se melanholičan prizvuk. Lopte, baloni, razne bandijere i znaci, amblemi i firme, uvijek čitljivi, zarana registrovani u ovom slikarstvu – u simbolično-dekorativnom spoju i kompozicionoj ulozi – potvrda su neponovljive autorove stvaralačke igre i jednog skoro infantilnog pogleda na stvarnost (Nikšićka firma, 1977; Baloni, 1989. i dr.). Uistinu, podobno Rableu, Stanićevo djelo puno je fantazije, duha i životnih pulsiranja, ispod kojih se kriju istinske humanističke ideje i filozofske naslage. Sveprisutni optimizam, refren viva la vita, život duha i život tijela, i lirizam između osmijeha i melanholije – to je ono što plijeni u ovom djelu i što ga čini maksimalno komunikativnim. Njegovo umjetničko iskustvo i formalni govor vuku korijene od starih majstora u jedinstvenom izboru: instrumentarij aluzivno-halucinantnih Bošovih vizija, Brojgelova sceničnost u nadrealno-alegoričnim prizorima, uz inkorporaciju segmenata srednjovjekovnih fresaka i ikonopisačke tradicije, posebno bokeljske škole. Naznačeni iskustveni postupci, sjedinjeni bez sinkretizma, grade originalni estetski diktat. Izvjesne inovacije u likovno-sadržajnoj strukturi slike konstatovane su poslije Stanićevog boravka u Italiji, tokom 1973. Primarni činioci modaliteta na ovom planu su neposredno upoznavanje problematike majstora rane italijanske renesanse i usvajanje nekih postulata metafizičkog slikarstva Đorđa de Kirika. Narativna efemernost u odnosu na elemente likovnosti, manji broj figura, plastično oblikovanih i samo dijelom izobličenih, sintetizovan crtež, slobodnija koloristička paleta sa izraženim sjenčenjem i svjetlosni intenzitet, čine putokaz za nove kreacije. Brojnim izložbama u evropskim i svjetskim metropolama (Beograd, Rim, Zagreb, Berlin, Vašington, Moskva, Prag, London, Oslo, Budimpešta, Peking, Šangaj, Dubai, Monako, Njujork, Venecija – XLVII Venecijansko bijenale) gradio je internacionalni ugled velikog majstora od palete. Humanist i progresist, imanentno velikanima duhovnosti i moralnosti, svagda je spreman da slikom i riječju reaguje na izazove vremena, da stane na stranu slobode i pravde, istine i ljepote, kao što je to uradio u vremenu destrukcije i dehumanizacije na prostoru bivše Jugoslavije, vremenu obojenom pričinama sna. Kreacije ovog autentikuma vremena, jedinstvene duhovne moralnosti i čestitosti, ovaploćuju El Grekovu misao: „Slikarstvo nije umjetnost, slikarstvo je duh”. Učestvovao je na mnogim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu. O njegovom djelu napisano je više monografija: Vojislav Stanić, U dokolici I, Cicero i Zoran L. Božović, Beograd, 1950; Vojislav Stanić, U dokolici II, Cicero, Beograd, 1977; Irina Subotić, Vojislav Stanić, Cicero, Beograd, 1998; Momčilo Todorović, Vojo Stanić (multimedijalna monografija – CD), „Radionica duše”, Beograd, 1999; Niko Martinović, Vojo Stanić – Dozivi jave i sna (edicija Umjetničke mape velikih majstora), Verona, 2001; Dragan Mračević, Olga Perović, Vojo i more (Vojo and the Sea), Gallery „Mračević – Spinnaker”, Herceg Novi, 2003; Robert Bojers, Valerij S. Turčin, Emir Kusturica, Vojo Stanić – Jedrenje na snovima, Gayo Galerie, Podgorica – Philip Wilson Publishers, London, 2007; Vojislav Vojo Stanić, U dokolici, „Vijesti”, Podgorica, 2007; Niko Martinović, Vojo Stanić, „Obodsko slovo”, Podgorica – „Štampar Makarije”, Beograd, 2016. Dobitnik je Trinaestojulske nagrade (1960, 1966); Nagrade AVNOJ-a, Beograd (1966); Nagrade grada Zagreba (1966); Nagrade Cetinjskog likovnog salona „13. novembar”, Cetinje (1968); Politikine nagrade za slikarstvo, Beograd (1970); Oktobarske nagrade grada Herceg Novog (1974); Nagrade Memorijala „Milena Pavlović-Barili”, Požarevac (1989); Nagrade za likovnu umjetnost „Diatreta”, Pljevlja (2011); Trinaestojulske nagrada za životno djelo (2014) i dr. Odlukom Vlade Crne Gore, dobio je status istaknutog kulturnog stvaraoca (2010). Član je DANU. Za dopisnog člana CANU (→ Crnogorska akademija nauka i umjetnosti) izabran je 1977, a za redovnog 1985.