Anton Tonći Lukateli, Sava Kovačević, 1969, NMCG, Cetinje

Lukateli, Anton Tonći, grafičar, slikar-autodidakt (Herceg Novi, 7. IV 1916 – Beograd, 1992). Završio je fotografski zanat. Slikarstvo je učio kod prof. Čajkova u Herceg Novom. Učesnik je NOR-a od 1941. Sa → Milanom Božovićem dizajnirao je prvi socijalni dinar u Crnoj Gori. Radio je na ilustracijama za listove Partizanska riječ (Prve proleterske brigade), razne biltene i Pobjedu (Nikšić, 1944). Dolaskom na Cetinje, radio je u → Ateljeu Ministarstva prosvjete NRCG. Bio je jedan od osnivača i prvi sekretar → Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (ULUCG), jedan od pokretača osnivanja Umjetničke škole na Cetinju (→ Umjetnička škola u Herceg Novom) i član Inicijativnog odbora za osnivanje SLUJ-a (1947). Radio je kao urednik i ilustrator lista Pobjeda. Grafički je oblikovao njegov logotip (zaglavlje) (Nikšić, 1944). Bio je uticajan filmski radnik i aktivni sudionik u osnivanju crnogorske kinematografije. U „Avala filmu” radio je kao direktor scenografije. Autor je brojnih ilustracija za knjige memoara i djela iz NOB-a (linorezi za knjigu A. Koprivice Takvi su bili). Nakon II svj. rata, u skladu sa svojim ideološkim opredjeljenjem, bavio se angažovanom umjetnošću. Izlagao je na prvoj izložbi ULUCG-a (1946) djela koja pripadaju socijalističkom realizmu: portrete (Portret Milića Maudića) i slike (Sala gore, Ustanak). Sa posebnom naklonošću radi ilustracije, plakate, karikature. Napravio je grafičku mapu od 20 linoreza (izložena na samostalnoj izložbi 1969. u Titogradu) i brojne grafičke listove (Rudari, 1948; Mara Velišina, 1965; Vaso Samardžić slavi oktobar, 1969; Polomljeni spomenici, 1969; Simo Eraković, 1971). U ekspresionističkom maniru tretira realističke figure preko kojih je, u skladu sa ideološkim zahtjevima vremena, potencirao: herojski patos, ratnu tragiku, udarnički entuzijazam. Bavio se i vajarstvom. Autor je spomen-bisti: Ilije Kišića (Herceg Novi) i Vlada Milića (Podgorica). Od 1946. učestvuje na izložbama ULUCG-a, a od 1954. ULUS-a. Samostalne izložbe: Dom JNA i Moderna galerija, Titograd (1969); Dom kulture, Pančevo (1970); Gradska čitaonica, Beograd (1978); Galerija „Ilija Šobajić”, Nikšić (2017). Kolektivne izložbe: „Savremena sveslovenska grafika”, Prag (1946).

Literatura: Lj. Zeković, „Lukateli Anton”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 136–137; N. Vujošević, „Anton Lukateli”, Memento – crnogorska moderna umjetnost, Podgorica, 2005, 205–209.

Lj. Zeković