Marko Đukanović, Vila „Đukanović”, 1910, Cetinje
Đukanović, Marko, građ. inženjer (Čevo, Cetinje, 1860 – Nikšić, 1930). Prvi crnogorski inženjer, koji je 1890, kao stipendista crnogorske vlade, završio L’École Centrale u Parizu (1890). Radio je inženjerske i projektantske poslove, bio glavno nadzorno lice nad izvođenjem brojnih javnih građevina u vrijeme knjaza Nikole, ali i funkcioner i političar u tadašnjoj Knjaževini/Kraljevini Crnoj Gori. Od 1895, odlaskom → Josipa Sladea-Šilovića, zauzima njegovo mjesto glavnog državnog inženjera i načelnika Uprave državnih građevina u Ministarstvu unutrašnjih djela. Bio je predsjednik Državnog savjeta (najvišeg upravnog tijela u Knjaževini), predsjednik Narodne skupštine (1908–1910), vojni ministar (1911) i ministar unutrašnjih djela (1910–1912). Autor je projekata: prvog danilovgradskog vodovoda, od Slatine do Danilovgrada (1897); kolskog puta, od Bogetića do Donjeg manastira Ostrog (1902); vlastite porodične kuće na Cetinju (1910) – dvospratna kuća sa mansardom, u stilu neorenesanse, sa naglašenim ulazom sa trijemom i četiri stuba koji nose terasu. Ispred stubova su četiri figure žena u simbolici četiri godišnja doba, rađene od armiranog betona; Spomen-obeliska Velikom vojvodi Mirku Petroviću i Crnogorcima palim za oslobođenje Podgorice od Osmanlija – nalazio se u Mirkovoj varoši, na glavnom trgu u Podgorici (sadašnji Trg nezavisnosti). U svojstvu glavnog državnog građ. inž. Đukanović učestvuje u gradskoj regulativi Cetinja i izgradnji gradske infrastrukture. Vršio je stručni nadzor nad gradnjom: dvorskog kompleksa na Kruševcu u Podgorici (1891–1894); → Plavog dvorca na Cetinju, dvorca prijestolonasljednika Danila (1894); Saborne crkve Sv. Vasilija Ostroškog u Nikšiću (1895); prokopavanja kanala od Zogajskog jezera do mora (1896). U svojstvu državnog komesara, sa → Andrijom Radovićem, L. Mijuškovićem i S. Vuletićem, vršio je nadzor nad izgradnjom barskog pristaništa i željeznice od Bara do Virpazara (1905–1909). Bio je saradnik Koradinija (→ Koradini, Čezare Augusto) na projektu Vladinog doma – zgrade crnogorskog parlamenta, tada najvećeg objekta u Crnoj Gori sa prvom primjenom armiranog betona na javnim objektima (1909–1910). Prije dolaska iz Francuske, projektovao je na rijeci Roni u Švajcarskoj armiranobetonsku branu na izlazu iz Ženevskog jezera. Po majčinoj liniji, Đukanović je bio u srodstvu sa Petrovićima, zbog čega je favorizovan i školovan kao državni pitomac. Iako je ostvario zavidnu profesionalnu karijeru, visoko pozicioniranje u državnoj hijerarhiji stvorilo mu je otvorene oponente i oštre kritičare. U više slučajeva prozivan je zbog zloupotrebe službenog položaja. Nakon I svj. rata i zatočeništva u podgoričkom zatvoru Jusovača zbog organizacije Božićnog ustanka, seli se u Nikšić i nastavlja da se bavi političkim radom kao ubijeđeni federalista.
Literatura: D. Martinović, U. Martinović, Cetinje – spomenici kulture, Cetinje, 1980; V. Radonjić, „Marko Đukanović (1860–1930)”, Pogled, Podgorica, 2013; D. Đ. Miljić, Arhitektura u doba kralja Nikole, Podgorica, 2015; B. Milić, Urbano i graditeljsko nasljeđe Crne Gore u funkciji razvoja, sa posebnim osvrtom na istorijski razvoj i razvojne perspektive Cetinja, doktorska disertacija odbranjena 1988, Beograd, 2013.
S. Mitrović