Uspenje Bogorodičino, freska, detalj, 1567, Crkva Sv. Trojice, Brezojevica, Plav

Brezojevica kod Plava, Crkva Sv. Trojice, arhitektura i freske, anonim (XVI v.). Kako kazuju zidni natpisi u priprati i oltaru, građevinski i živopisački radovi na crkvi završeni su u vrijeme igumana Nestora 25. VI 1567, uz pomoć ktitora kneza Vukmira Stjepanova, Živka Belakova i nekog Marina sa porodicama. Oni se posebno navode u natpisu oltarskog prozora kao ktitori fresaka tog dijela hrama. Crkva Sv. Trojice u prošlosti je bila manastir, osnovan u srednjem vijeku, a danas je parohijski grobljanski hram. U osnovi, to je jednobrodna građevina, sa pripratom i prostranom polukružnom apsidom na istoku. Duga je 17,5, a široka 8,5 m. Pročelni zapadni zid iznad vrata oživljen je sa tri plitke lučne niše. Pored vrata na zapadnom i na južnom zidu postoje ulazna vrata i tri prozora. Svi otvori na građevini izvedeni su od sige. Crkva je zasvedena poluobličastim svodom, a podužni zidovi ojačani su prislonjenim lukovima i pilastrima između njih. Tako su naos i priprata podijeljini na dva jednaka traveja. Sačuvan je mali dio zidnog slikarstva, uglavnom na vertikalnim zidovima, dok su freske sa svoda netragom nestale. Na svim zidovima u prizemlju bila je dekorisana visoka sokla sa vegetabilnom ornamentikom. U većoj mjeri su sačuvane freske u zapadnom dijelu naosa. Tu su, osim uobičajenih pojedinačnih likova svetitelja, našle svoje mjesto pojedine scene iz ciklusa Velikih praznika i Muka Hristovih. Pored obaveznih scena iz Bogorodičinog života, ovdje su se našle i rjeđe prikazivane kompozicije iz njene prošlosti kao i scena Strašni sud. Izgleda da je crkva po etapama oslikavana. Živopis je prvo izveden u naosu i priprati 1567, a zatim u oltaru, svakako prije drugog povratka njenih zografa u Moraču (1574–1577), na čije freske ove iz Brezojevice mnogo liče. Freske u Brezojevici radila je grupa nepoznatih majstora okupljena oko katedrale Budimljanske episkopije. Njihovo djelo su i freske u → Crkvi Sv. Đorđa u Podgorici i u crkvi na Komu (→ Kom, manastir na Skadarskom jezeru). Od te grupe, tokom druge polovine XVI v., pojedini majstori se osamostaljuju i stiču glas darovitih slikara na ovom podneblju, kao što je to slučaj sa → Strahinjomiz Budimlje.

Literatura: S. Raičević, Slikarstvo Crne Gore u novom vijeku, Podgorica, 1996, 79–80; T. Pejović, A. Čilikov, Pravoslavni manastiri u Crnoj Gori, Podgorica, 2011, 378–381.

S. Raičević