Spoljna politika Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca / Kraljevine Jugoslavije. Kraljevina SHS je od konstituisanja bila izložena kompleksnim spoljnopolitičkim izazovima. Najizrazitije pretenzije i suprotstavljanje njenom stvaranju izražavala je Italija, koja je prema odredbama primirja iz novembra 1918. zaposjela jedan dio teritorije na koji je Kraljevina SHS polagala pravo na osnovu etničkih kriterijuma. Na Pariskoj mirovnoj konferenciji (→ Pariska mirovna konferencija 1919–1920. i Crna Gora) italijanska delegacija je koristila svaku priliku da oslabi međunarodni položaj Kraljevine SHS. Pitanje međunarodnog priznanja bio je njen prvi veliki spoljnopolitički zadatak. Mirovna konferencija je odbila da na početku prizna Kraljevinu SHS, ali je međunarodno priznanje uslijedilo najprije od SAD, 7. februara 1919, a pratila su ga priznanja Velike Britanije, 1. juna, dok je 6. juna 1919. uslijedilo priznanje Francuske. Kolektivno priznanje Kraljevina SHS je dobila 28. juna 1919. činom potpisivanja mirovnog ugovora sa Njemačkom u Versaju, u kome se prvi put pominje kao ravnopravna potpisnica pod imenom novostvorene države. Poslije ovoga, ubrzano su pristizala priznanja svih ostalih država. Konferencija mira nije riješila ključni problem za Kraljevinu SHS – teritorijalne sporove sa Italijom. Rješenje „jadranskog pitanja” nijesu imale ni velike sile, zbog čega su prepustile da ga Italija i Kraljevina SHS riješe na bilateralnom nivou, jer je Mirovna konferencija okončala rad u januaru 1920. godine. Pod pritiskom savezničkih država, italijansko-jugoslovenski pregovori su okončani novembra 1920. Rapalskim ugovorom, kojim su Italiji pripali Julijska krajina, Istra, Zadar i ostrva: Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža. Rijeka je dobila status slobodnog grada, ali je tri godine kasnije Italija anektirala, što je Kraljevina SHS morala da prizna novim italijansko-jugoslovenskim ugovorom potpisanim u Rimu, januara 1924. godine. Ipak, Italija je i dalje bila najveća prijetnja opstanku Kraljevine SHS. Svojom politikom prijetnji i pokušajima teritorijalnog opkoljavanja podsticala je revizionističke sile spolja (Mađarska i Bugarska) i ohrabrivala separatističke tendencije unutar Jugoslavije, prije svega preko uticaja u Albaniji i podrškom ustaškom pokretu. Iako su savezničke sile vršile pritisak da Jugoslavija bude neutralna u slučaju italijanske intervencije u Albaniji, jugoslovenski vrh na to nije mogao da pristane, insistirajući na suverenitetu južnog susjeda, znajući da će se spoljnopolitički položaj Kraljevine SHS značajno pogoršati ako Italija izbije na drugu stranu Jadranskog mora. U osnovi konstantnih italijansko-jugoslovenskih tenzija nalazila se pretenzija Italije na Dalmaciju, zbog neizvršenja odredaba Londonskog ugovora iz 1915. godine. Kraljevina SHS spoljnopolitički se najviše oslanjala na ratnog saveznika – Francusku, očekujući od nje garancije za svoju bezbjednost, teritorijalni integritet i zaštitu državnih interesa, dok je zvanični Pariz od novostvorene kraljevine očekivao da bude značajna politička i bezbjednosna pomoć u očuvanju Versajskog poretka. Američko povlačenje u izolacionizam i odlazak sa vlasti predsjednika → Vudroa Vilsona (1921) oslabili su spoljnopolitičku poziciju Kraljevine SHS, dok je Velika Britanija, težeći ravnoteži sila u Evropi, željela da oslabi Francusku na račun Italije. Sve to je stvaralo kompleksne okolnosti u prvim godinama funkcionisanja novostvorene države. Austrija, Mađarska i Bugarska – tri susjeda – pripadale su pobijeđenim zemljama i sa neprijateljstvom su gledale na državu formiranu od značajnih teritorija koje su one smatrale svojim. Zbog toga su revanšističke i revizionističke intencije poraženih predstavljale stalnu opasnost i spoljnopolitički izazov za Kraljevinu SHS. U odnosima sa Bugarskom, „makedonsko pitanje” je bilo prepreka uspostavljanju dobrosusjedskih odnosa, dok je mogućnost restauracije Habzburga, u prvim poslijeratnim godinama, u Austriji i Mađarskoj, predstavljala konstantnu prijetnju jugoslovenskom integritetu, ali i faktor neprijateljstva prema dvjema susjednim zemljama. Sva tri susjeda su aktivno podsticala nezadovoljstvo i latentne separatističke tendencije – Bugarska u Makedoniji, a Austrija i Mađarska u Vojvodini. Sa jedina dva prijateljska susjeda – Rumunijom i Grčkom, Kraljevina SHS je napravila dva središnja spoljnopolitička saveza. Prvi vojnopolitički savez koji je Kraljevina SHS formirala 1920. sa Rumunijom i Čehoslovačkom bila je Mala Antanta. Zajednički cilj tri saveznice bio je neutralizacija mađarskih revizionističkih težnji i sprečavanje restauracije Habzburške monarhije. Francuska je snažno podržavala formiranje ovog trojnog saveza, jačajući preko njega svoj uticaj na Balkanu (→ Balkan – političke granice) i u srednjoj Evropi. Mala Antanta se najprije sastojala od labavih bilateralnih političkih ugovora i vojnih konvencija tri države, da bi od 1930. Statutom bili definisani način rada i odlučivanja. Konačna institucionalizacija je izvršena 1933. potpisom na ugovor o trojnom savezu. Francuska je Maloj Antanti namijenila važnu ulogu „sanitarnog kordona” prema opasnostima sovjetske boljševičke revolucije, ali i sprečavanja njemačkog prodora u Podunavlje. Savez je postojao do 1937, kada je Čehoslovačka, u strahu od Njemačke, predložila učvršćenje koalicije ugovorom o opštoj uzajamnoj pomoći, uključujući i vojnu. Hladan odgovor Kraljevine Jugoslavije, koja se već okretala fašističkim silama, doveo je do toga da su na ministarskoj konferenciji u avgustu 1937. članice mogle da se saglase da Mala Antanta više ne postoji. Drugi vojnopolitički savez kojem je pripadala Jugoslavija bio je Balkanski pakt, koji su još činile Rumunija, Turska i Grčka. Uz nekoliko preliminarnih konferencija, ovaj savez je zaključen februara 1934. sa ciljem očuvanja mira i teritorijalnog statusa quo na Balkanu. Iako je Balkanski pakt nominalno bio otvoren i za Bugarsku, ona se nije priključila i bila je njegov protivnik, kao i jugoslovenski susjedi: Mađarska, Austrija i Italija. Tek nakon pritiska Francuske, Jugoslavija i Bugarska su riješile dio spornih pitanja i 1. januara 1937. potpisale Ugovor o vječnom prijateljstvu, čime se mijenja odnos Bugarske prema Balkanskom savezu. Za razliku od Male Antante, koja je nastala uz diplomatsku podršku Francuske, Balkanski pakt je najsnažnije podržavala Velika Britanija. Ključna obaveza članica Saveza bila je međusobna garancija nepovredivosti državnih granica i konsultovanje oko svih političkih poteza usmjerenih prema trećim državama. U kriznim godinama pred izbijanje Drugog svjetskog rata (→ Crna Gora u Drugom svjetskom ratu) Balkanski savez se pokazao kao potpuno nedjelotvoran. Sigurnosna arhitektura koja je počivala na tzv. Versajskom poretku i vojnoj i diplomatskoj snazi Francuske urušavala se tridesetih godina XX vijeka. Snaženje Njemačke, dolazak nacista na vlast (1933), odlazak kralja → Aleksandra Karađorđevića sa političke i životne scene (1934) i vladavina Milana Stojadinovića (1935–1939) donijeli su značajne promjene i u spoljnoj politici Kraljevine Jugoslavije. Već tokom posljednje godine vladavine kralja Aleksandra bilo je uočljivo gubljenje povjerenja u bespogovorno savezništvo sa Francuskom i približavanje Njemačkoj, koja je bila u ekonomskoj i vojnoj ekspanziji. I dok je Njemačka obećavala podršku Jugoslaviji na Balkanu i na Jadranu, Francuska je pokušavala da pridobije Italiju na svoju stranu, očekujući od Beograda kooperativnost prema Musolinijevom režimu. Knez-namjesnik Pavle Karađorđević (1934–1941) i predsjednik Vlade Milan Stojadinović išli su u susret francuskim težnjama i Jugoslavija i Italija su 1937. potpisale Beogradski sporazum, koji je regulisao brojna sporna pitanja između dvije zemlje. Sve otvoreniju okrenutost fašističkim silama Stojadinović je krunisao 1938. posjetom njemačkom vođi Adolfu Hitleru, kome je obećao da Jugoslavija nikada i ni pod kakvim okolnostima neće ući u bilo koju koaliciju protiv nacističke Njemačke. Zbog naglašeno proosovinske politike, Stojadinović je bio primoran na ostavku, početkom februara 1939, a novi predsjednik Vlade Dragiša Cvetković djelovao je pod snažnim uticajem kneza Pavla. Ipak, složene okolnosti u Evropi i početak Drugog svjetskog rata (1939), kao i brza kapitulacija Francuske 1940, nijesu ostavili manevarski prostor za djelovanje jugoslovenske spoljne politike, koja je nastavila kurs smijenjenog Stojadinovića. Knez Pavle i Dragiša Cvetković su vjerovali da će insistiranjem na neutralnosti očuvati nezavisnost Jugoslavije. U pokušaju da ojača međunarodni položaj i umanji njemački pritisak, knez Pavle je odlučio da Jugoslavija 1940. uspostavi diplomatske odnose sa SSSR. Suočena sa pritiskom Hitlera i Ribentropa, jugoslovenska vlast je krajem 1940. pristala da sa Njemačkom i Italijom zaključi pakt o nenapadanju, ali je iz Berlina odmah stigao novi zahtjev da je potrebno pristupanje Jugoslavije Trojnom paktu Njemačke, Italije i Japana. Jugoslovenska neutralnost za fašističke sile nije bila održiva. Na sastanku predsjednika Vlade Dragiše Cvetkovića i šefa diplomatije Aleksandra Cincar-Markovića sa Hitlerom, februara 1941, Jugoslavija je dobila ultimatum i upozorenje da je došlo vrijeme da se odluči. U zamjenu za pristupanje Trojnom paktu, ponuđen joj je izlazak na Egejsko more, preko luke Solun. Poslije sastanka kneza Pavla i Hitlera, od marta 1941. odstupnice više nije bilo. Knez-namjesnik je dao nalog Krunskom vijeću, koje je jednoglasno odlučilo da Jugoslavija pristupi Paktu fašističkih sila, što je predsjednik Vlade Dragiša Cvetković i formalno potpisao u Beču, 25. marta 1941. godine. Garancije da će Jugoslaviji pripasti Solun i da njenu teritoriju fašističke sile neće koristiti za prevoz vojnih efektiva nijesu bile dovoljne svima koji su bili protiv takvog poteza. Vojni puč, svrgavanje kneza Pavla i Cvetkovićeve vlade, dva dana kasnije, samo su ubrzali Hitlera u namjeri da Jugoslaviju vojno porazi i teritorijalno rasparča. Pokušaji pučističke vlade generala Dušana Simovića da potvrdi važenje Pakta nijesu urodili plodom. Hitler je 6. aprila 1941. otpočeo napad na Jugoslaviju.