Makija na Luštici
Makija, vječnozelena vegetacija, razvijena u uskoj priobalnoj zoni Sredozemlja, od obale mora do oko 300 m nadmorske visine. Predstavlja prvi degradacioni stadijum mediteranske, tvrdolisne, šumske vegetacije. Razvija se u uslovima tipične mediteranske klime, koju odlikuje blaga, kišovita zima i vruća, sušna ljeta. Iako je degradacioni stadijum vegetacije nastao kao rezultat antropogenog i zoogenog djelovanja, ima višestruki značaj: štiti zemljište od erozije, obezbjeđuje stanište i hranu za mnoge vrste životnja. Ovaj tip vegetacije ima i estetsko značenje i daje karakterističnu pejzažnu arhitekturu Mediteranu. Mnoge biljne vrste su aromatične, pa cijelom području nude specifičan miris, a upotrebljavaju se i u tradicionalnoj, mediteranskoj kuhinji. Zbog svega navedenog, u većini mediteranskih zemalja postoji trend zaštite makije. Makiju dominantno grade visoki žbunovi i pojedinačno nisko drveće, tako da je obično visoka do 4 m. Usljed gustog sprata žbunja, koji često ima pokrovnost 100%, svjetlosni uslovi u unutrašnjosti ovog tipa vegetacije su nepovoljni. Zbog toga je sprat zeljastih biljaka slabo razvijen. Značajnu ulogu u izgradnji makije imaju puzavice, što je rijedak slučaj za vegetacijske tipove naše klimatske zone. Najbolje razvijene sastojine makije u Crnoj Gori nalaze se u Bokokotorskom zalivu i između Bara i Ulcinja. U njima se najfrekventnije bilježe: hrast crnika (Quercus ilex L.), mirta (→ Myrtus communis L.), tršlja (Pistacia lentiscus L.), lovor (→ Laurus nobilis L.), maginja (→ Arbutus unedo L.), lemprika (Viburnum tinus L.), primorska kleka (Juniperus phoenicea L.). Od puzavica su česte tetivka (→ Smilax aspera L.) i broć (Rubia peregrina L.). S obzirom na snažan mediteranski klimatski uticaj koji se pruža dolinama rijeka, sastojine makije se u Crnoj Gori bilježe i na znatnoj udaljenosti od mora, kao što je kanjon Cijevne. Velike površine vječnozelene primorske vegetacije u Crnoj Gori su uništene posljednjih godina, izgradnjom turističkih kompleksa i požarima.
Lit.: Lujo Adamović, Biljnogeografske formacije zimzelenog pojasa Dalmacije, Hercegovine i Crne Gore, Rad JAZU, 188 (50), Zagreb, 1911, str. 1–54. Paul Adam, John Birks & Stuart Max Walters, A contribution to the flora and vegetation of the Budva area, Montenegro, Glas. Rep. Zavoda Zašt. Prir. – Prirod. Muz., 4, Titograd, 1971. (1972), str. 41–72. Vukić Pulević, Bibliografija o flori i vegetaciji Crne Gore, Titograd, CANU, 1980, str. 1–235. Vilotije Blečić, Crna Gora – Biljni pokrov, Enciklopedija Jugoslavije, 2, Zagreb, 1982, str. 717–720. Jure Radić, Ekološki odnosi biljnog pokrova Crnogorskog primorja i Biokovskog područja, Glasn. Republ. Zavoda. Zašt. Prirode – Prirodnjačkog muzeja, 15, Titograd, 1982, str. 197–217. Vukić Pulević & Radomir Lakušić, Florističke zabilješke iz kanjona rijeke Cijevne (Crna Gora), Glas. Rep. Zavoda Zašt. Prir. – Prirod. Muz., 16, Titograd, 1983, str. 15–26. Ivo Trinajstić, Fitogeografsko-sintaksonomski pregled vazda zelene šumske vegetacije razreda Quercetea ilicis Br.-Bl. u Jadranskom primorju Jugoslavije, Poljoprivreda i šumarstvo, 33, 2–3, Podgorica, 1985, str. 19–28. Radomir Lakušić, Šumske zajednice Jugoslavije – SR Crna Gora, Šumarska enciklopedija, 3, Plj–Žut, Zagreb, Jugoslavenski leksikografski zavod, 1987, str. 388–395. Vukić Pulević, Dopuna bibliografiji o flori i vegetaciji Crne Gore, Glas. Rep. Zavoda Zašt. Prir., 18, Titograd, 1987, str. 1–108. Ivo Trinajstić, Sintaksonomska analiza vazdazelene šumske vegetacije Crnogorskog primorja, Poljoprivreda i šumarstvo, 35 (3–4), Titograd, 1989, str. 3–11. Vesna Karaman, Flora istočnog dijela Bokokotorskog zaliva, Magistarski rad, Beograd, Univerzitet u Beogradu, Biološki fakultet, 1997, str. 1–185. Vukić Pulević & Zlatko Bulić, Bibliografija o flori i vegetaciji Crne Gore, Podgorica, Republički zavod za zaštitu prirode Crne Gore, 2004, str. 1–171. Vukić Pulević & Zlatko Bulić, Bibliografija o flori i vegetaciji Crne Gore, (treća dopuna), Podgorica, Republički zavod za zaštitu prirode Crne Gore, 2012, str. 1–150.
D. Caković