Vukota Tupa Vukotić, objekat „Plaža Labud“ na Morači, 1960, Titograd/Podgorica

Vukotić, Vukota Tupa, arhitekta, urbanista (Cetinje, 17. XI 1932 – Podgorica, 16. III 2002). Diplomirao je na AF Univerziteta u Beogradu (1957). Tokom studija, družio se sa osnivačima umjetničke grupe „Mediala” u Beogradu, među kojima je bio i njegov rođak → Miodrag Dado Đurić. Radna angažovanja: Odjeljenje za urbanizam Opštine Titograd; „OGP Titograd”, Titograd (1957–1962); Srednja tehnička škola, Titograd, predavač; Katedra za urbanizam AF u Beogradu, asistent kod prof. → Bogdana Bogdanovića (1962); RZUP Titograd (1964–1967); u projektu „Južni Jadran” angažovan u okviru Radne grupe C, Budva (1967–1970). Tokom profesionalne karijere, Vukotić se bavio arhitektonskim projektovanjem i urbanim planiranjem. Izvedeni projekti: Titograd – objekat „Plaža Labud” na Morači (1960); Kapela na groblju Čepurci (1960); privatna kuća S. Vukčevića Pod Goricom (1960). Urbanistički projekti: GUP „Rožaje” (1965); GUP „Cetinje” (1967. i 1987); dogradnja Državnog arhiva i zgrade Pošte, Cetinje (1967); kuće u nizu u naselju Aerodrom, Cetinje. DUP-ovi: „Mojkovac” (1960); „Aerodrom”, Cetinje; „Jaz”, Budva (C grupa „Južni Jadran”, 1969); „Vrnjačka Banja” (centar i turistička zona, 1971); „Ratac”, Bar (1965); „Blok V i VI”, Titograd (1976); „Kruševac” (1988); „Drač”, Stara varoš (1993); kontakt planovi 7 zona u Titogradu. Projekti revizije i revitalizacije poslije zemljotresa 1979: UP „Stari grad”, Ulcinj (1983); UP „Istorijsko jezgro Cetinja” (1984); revizija GUP-a „Cetinje”; PP Cetinja (1986); revizija DUP-a „Kruševac”; PP „Skadarsko jezero” (1999). Program i koncept obnove objekata Istorijskog jezgra Cetinja: Vojni stan – Sportski centar; Pozorište, Zetski dom; Ljetnja pozornica (koautor S. G. Popović); Grand hotel „Lokanda”; Bolnica „Danilo I”; Englesko poslanstvo; OŠ „Njegoš”; Tablja – rekonstrukcija. Program i koncept revitalizacije Rijeke Crnojevića: Obodski mlinovi; hotel; Dvorac „Ljeskovac”; pristanište Lipovik. Neizvedeni arhitektonski projekti: stambeno naselje na Starom aerodromu, Podgorica; izvođački projekat „Lokanda” na Cetinju i dr. Vukotić je učesnik nekoliko javnih konkursa, na kojima je nagrađivan: Park-šuma „Gorica” (I nagrada); Spomenik palim borcima Zete u toku NOR-a, Golubovci (I nagrada, realizovan); urbanističko rješenje centra Bara (II nagrada); zaštita Cetinja od poplava (II nagrada). „Plaža Labud” na Morači je graditeljsko djelo malih dimenzija, jasne arhitektonske misli i prostorne filozofije. Kupališni objekat izranja iz morfologije obala Morače, nadgrađujući topografiju terena, oslanjajući se prostorno na stijene, uklapanjem i nivelisanjem međuterasa, „gradeći kuću sa tlom”. Instinktom starih graditelja, kada su tražili prirodni oslonac za objekat. Strukturalno kreativnim postupkom, Vukotić gradira terase kao palube, natkrivajući zatvoreni dio prelomljenom armirano-betonskom pločom, perforiranom brisolejima, koristeći rječni oblutak za obradu niskih partija. Tu, ispred žive i brze rijeke, u osjećanju zamaha krila, arhitektura je dinamički pokrenula novostvoreni prostor. Kupalište „Labud” je sadržajno, funkcionalno i likovno, novim kvalitetom, pomjerilo cijeli taj prostor u novi kulturni pejzaž – bitni memorijski sklop Podgorice. Takođe, izuzetno su uspješne intervencije na Državnom arhivu i zgradi Pošte na Cetinju. To su uzorni primjeri interpolacija u starim jezgrima, na kojima se, novim rukopisom i kontrastnim konzervatorskim principima, postiže jedinstvo stare – postojeće i nove arhitekture sa osjetnim razlikama vremena nastanka, a jedinstveno integrisano. Mansardni krov na zgradi Arhiva iz 1931. skladna je i adekvatna forma završetka klasicističke forme i fasade zgrade. Vukotić je vratio izvjesnu arhaiku primjerenu Cetinju. Dvorišno krilo na Pošti (predratni Hotel „Njujork”) završeno je tek 1967, na kojem je opet, u maloj dimenziji, Vukotić pokazao veliko majstorstvo oblikovanja cetinjskih mansardnih krovova u potpuno novom likovnom obličju, a da pritom nije povrijedio ni gabarite ni duh mjesta, sačuvavši kontinuitet arhitekture Istorijskog jezgra Cetinja. Značajna je, takođe, i Kapela na groblju Čepurci u Podgorici. U kompoziciji razvučenog heksagona, sa smaknutim kapelama, u osnovi lomljenjem fasadnog zida i u krovnim ravnima na dvije vode, u trouglastoj osnovi, dobila se skulpturalna prostorna kompozicija. Svaka je kapela nezavisna i autonomna, sa memorijalnim trgom i kamenim zidom, koji svojim trouglastim konzolnim akcentom gradi sveukupan, središnji memorijalni prostor, u neposrednom okruženju starije crkve, starog groblja i dosta starih čempresa, oplemenjujući čin odavanja pijeteta pokojnima. Veliki je broj urbanističkih planova na kojima je Vukotić iskazao svoje makro do mikro osjećanje za prostor Crne Gore i njene gradove. Jedan od mnogih je „Blok V” u Podgorici, plan koji je pobijedio na javnom konkursu. Prirodne datosti obližnje šume integrisao je u unutrašnjost Bloka. Značajniji radovi: „Revitalizacija Starog grada Ulcinja metodom integralnog planskog postupka”, separat, 1979, str. 159–168; „Trodimenzionalna morfologija Crne Gore”, Postorni atlas, Beograd – Podgorica, 2016. (izdato posth.). Dobitnik je Povelje Saveza arhitekata Jugoslavije za objekat „Plaža Labud” na Morači (1960). Nagrađen je i međunarodnim nagradama za DUP „Jaz” i PP Nacionalnog parka „Skadarsko jezero”.

Literatura: D. Martinović, U. Martinović, Cetinje – spomenici arhitekture, Cetinje, 1980; A. Markuš, „Vukotić Vukota Tupa”, u: Z. Manević, Leksikon neimara, Beograd, 2008; S. Mitrović, „Top Ten, 10 palata koje treba vidjeti”, časopis Explorer, 2015.

S. Mitrović