Alija Aljo Smailagić, Prodavac drangulija, 1973, NMCG, Cetinje
Smailagić, Alija Aljo, slikar, likovni pedagog (Berane, 2. VIII 1933). Završio je 1955. → Umjetničku školu u Herceg Novom i 1972. PA u Nikšiću, likovni odsjek, u klasi prof. → Nikole Gvozdenovića Gvozda. Bavio se pedagoškim radom. Radio je scenografije za beransko pozorište. Studijski je boravio u Rumuniji, Mađarskoj, Austriji, Italiji, Grčkoj, Turskoj, Španiji, Francuskoj, Njemačkoj, Švajcarskoj, Poljskoj, Čehoslovačkoj. Šezdestih godina XX v. svoje slikarstvo posvetio je rodnim Beranama. Slika urbane cjeline, pejzaže (Ivangradski ciklus) i ljude dubinskog psihološkog sadržaja, portretisane u „mimohodu” (Portreti mojih Beranaca). U ekspresionističkom maniru, gestualnim potezima i pastoznom fakturom, oživio je nostalgična sjećanja i atmosferu rodnog grada kao likovno-dokumentarne zapise o sredini u kojoj harmonično koegzistiraju prošla vremena i savremenost. U njegovom stvaralaštvu, pejzažno slikarstvo predstavlja temu kojoj se uvijek vraćao (kontinentalno i primorsko podneblje). Prolazeći kroz fazu asocijativne umjetnosti, podstaknut nemirnom imaginacijom i emotivnim doživljajem života i svijeta, likovni jezik orijentiše prema području lirske fantastike i asocijativno-nadrealnog izraza. U beskrajni metaprostor smješta ustalasane kao muzikom pokrenute oblike, koji poput pramenaste izmaglice plutaju „kosmičkim” beskrajem, ili kao priviđenja izrastaju iz podloge. Ispreplijetane ljudske figure, flora, fauna i apstrahovane dekorativne forme postavljene su u prostoru obasjanom irealnom svjetlošću. Tonske i valerske gradacije: plave, žute, ljubišaste, oker, unose u ovaj čudesan onespokojavajući fantastični svijet lirsku senzibilnost i toplinu. Pored slika, crteža, grafika, akvarela, radi skulpturu u: gipsu (Majka i dijete, Valcer), glini, bronzi (biste). Imao je oko 50 samostalnih izložbi: Niš, Ivangrad/Berane, Novi Pazar, Titograd, Pljevlja, Goražde, Rudo, Nova Varoš, Priboj, Bijelo Polje, Pljevlja, Rogatica, Foča, Goražde, Čajniče, Prijepolje, Andrijevica, Klocko (Poljska), Sjenica, Sarajevo, Budva, Fojnica, Ulcinj, Sveti Stefan, Kotor, Petrovac, Bar, Beograd, Plav. Kolektivno je izlagao na preko 250 izložbi u zemlji i inostranstvu: Egipat, Tunis, Turska, Bugarska, Njemačka. Učesnik je brojnih kolonija. Nagrade i priznanja: II nagrada za slikarstvo, Pljevlja (1966); Nagrada „Pivo Karamatijević”, Pljevlja (1972); Nagrada „21. jul”, Ivangrad (1973); Orden rada sa srebrnim vijencem (1980); Zlatna plaketa Udruženja građana porijeklom iz Sandžaka, Sarajevo (2016). Član je ULUPUCG-a od 1960, a ULUCG-a od 1967.
Literatura i izvori: R. Ćetković, „Aljo Smailagić”, Likovni život – kritike, prikazi, članci, Podgorica, 1996; F. Dizdarević, S. Slovinić, S. Vuković, M. Lutovac, B. Jelušić, pred. kat. Polimski muzej, Galerija „Šudikova”, Berane, 2008; S. Papović, Događaj u boji: Aljo Smailagić, Grad teatar Budva, Crkva Santa Marija, 2010; S. Slovinić, „Aljo Smailagić”, Ars Libris (1999–2012), Podgorica, 2013; F. Došljak, „Zapisi o slikaru Alju Smailagiću”, Avlija, Rožaje, 25. VI 2019.
Lj. Zeković