Vuko Radović, Kanjon Platije, 1955, NMCG, Cetinje

Vuko Radović, Platije, 1971, NMCG, Cetinje

Radović, Vuko, slikar, likovni pedagog (Kolašin, 16. VI 1911 – Podgorica, 17. VIII 1996). Najmlađi iz kruga crnogorskih likovnih umjetnika čija „stvaralačka avantura” počinje između dva svj. rata. Završio je Umetničku školu u Beogradu (1931), kod prof. Ljube Ivanovića, Milana Milovanovića i → Ilije Šobajića. Bio je revolucionar, učesnik NOR-a, poslijeratni istaknuti poslenik u državnom, političkom i kulturnom životu. Nakon studija, radi kao gimnazijski nastavnik crtanja u Nikšiću (1935) i Kolašinu. Pedagoški rad prate i stvaralačka pregnuća, najčešće evocirana vanrednim realističnim crtežima olovkom, cjelovitim „crno-bijelim slikama” slikara i grafičara J. Ivanovića. Motivi Kolašina i okoline, realizovani lakim crtežom, toplo i neposredno, čine esenciju tematskog kruga. Već 1933. upriličio je prvu samostalnu izložbu u rodnom Kolašinu. O tom kulturnom kuriozumu ondašnjeg realiteta Crne Gore nikšićki list Slobodna misao (br. 3 iz 1933) bilježi: „Iako relativno mlad i bez većeg iskustva, g. Radović zaslužuje pažnju svojim radovima, koji nijesu suvi i bez većeg izraza. Na izložbi je bilo preko 60 radova u kojima najviše preovlađuju grafički crteži. Među njima su zastupljeni portreti, pejzaži iz okoline Kolašina, aktovi itd. sve rađeno vrlo brižljivo, sa dobrim i ispravnim shvatanjem života, napose čovjeka. Još na izložbi ima nekoliko motiva iz mrtve prirode, koji takođe imaju svoju vrijednost. Jednom riječju motivi su probrani sa dosta znanja i umjetnosti”. Do ratnih dana još jednom će javnosti na uvid predati svoje radove (Kolašin, 1939), potvrđujući se inventivnim akvarelima i preciznim crtežima kao suptilan lirik. Od tog predratnog stvaralaštva gotovo je sve netragom nestalo. Rat je radikalno prekinuo njegov stvaralački razvoj, svodeći ga na neki crtež i dekorativni aplikat. Dugo vremena bio je odvojen od kista i palete. Vraćanje umjetnosti vezano je za vrletni kanjon Platije, gdje „dani nebesa izgubiše”, koji ga je fascinirao nesravnjenom ljepotom, zagonetkama i tajnama kamenih gromada, „bezbožno propetih u nebo kao tornjevi gotskih katedrala”. Od tog susreta sa sudbinom, „despotizam” moračkog kanjona zasvagda je ovjekovječen na njegovim dramatično-ekspresivnim platnima. Stoga je prirodno što je svoju prvu beogradsku izložbu (1957) posvetio graditeljima puta kroz nestvarni kanjon – „svečanost i dramu prirode”. Opservativne studije jedinstvenog pejzaža, skladnih boja i tonova, sintetizuju autentičnost motiva i serioznu umjetničku realizaciju. Pejzažistu po nervu dijelom invociraju i samotne utvrde drevnog grada Meduna, pastoralni predjeli živopisnih boja i mediteranska atmosfera pitoresknih primorskih mjesta. Vremenom, decidnije fizionomišući izraz, u konzistentnom tematskom krugu jasno se registruje poetični koloristički senzibilitet, uz „izanalizirane slikarske plohe, koje jedva primjetno podsjećaju na Sezana i impresionističku tradiciju beogradske škole”. Postepeno, naročito od šezdesetih godina, na njegovim kreacijama, uz panorame durmitorskih i moračkih visija, kao siže javljaju se marinistički motivi, izobraženi spontano, treperavo. Tako zatvara krug od sjevera do juga. Od vrletnih montanja do mora – čudesnih mijena i tajnovite snage. Bajkovitom i asocijativnom motivu Svetog Stefana posvetio se najstrastvenije. Njegove vizure Svetog Stefana su katkad „lazurnoplave, s vidljivim konturama” ili su pak „plakatski ravne – velika šarena mrlja na sivoplavoj površini”. Tokom dugogodišnje kreativne potencije, ekspliciraju se izvjesne mijene jednog, u biti, homogenog djela. Naglašenije „stilizuje i sažima likovnu vokaciju, ide u postupno apstrahovanje koje krajem sedme decenije prelazi u progresivno poluasocijativno oblikovanje”. Polovinom osme decenije iznova se vraća kanjonu, njegovim „mrkim freskama”. Doista, intenzivno istražuje prostorne vrijednosti podneblja, uz naglašeni afinitet za mozaičnost pejzaža iz kanjona Morače, u skali od poetskog realizma i od ekspresije poteza do gotovo apstrakcije, koja se kreće od konstruktivne do strogo geometrijske, „ka nekom vertikalizmu, specifičnom u našoj umjetnosti”. Uistinu, „tu je geometrija postala poetski najviši izraz, bezmalo, sublimacija prirode – himna zavičaju, jedinstvena i izrazita”. Nosilac je Spomenice 1941; Ordena zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom; Ordena bratstva i jedinstva sa zlatnim vijencem; Ordena Republike sa zlatnim vijencem. Laureat je prestižnih nagrada: Trinaestojulske nagrade (1965) i Nagrade AVNOJ-a (1974). Za vanrednog člana CANU (→ Crnogorska akademija nauka i umjetnosti) izabran je 1985, a za redovnog 1991.

Literatura i izvor: J. Brković, Crnogorski likovni umjetnici – Vuko Radović, Titograd, 1977; E. Koš, Crnogorski likovni umjetnici – Vuko Radović, Titograd, 1977; O. Radulović, Vrhovi savremene crnogorske umjetnosti, Podgorica, 2004; N. Vujošević, Memento – crnogorska moderna umjetnost, Podgorica, 2005.

N. Martinović