Mihail Milo Pavlović, Bačka jesen, 1964, NMCG, Cetinje
Pavlović, Mihail Milo, slikar, likovni pedagog (Cetinje, 7. XII 1934 – Cetinje, 27. XII 2014). Završio je ŠPU u Herceg Novom (→ Umjetnička škola u Herceg Novom). Diplomirao je na PA u Rijeci (Hrvatska), Odsjek za likovne umjetnosti i likovni odgoj. Kao stipendista Fonda „Moša Pijade”, boravio je na L’École Beaux-Arts u Parizu i na Umjetničkoj akademiji „Rjepin” u Lenjingradu. Studijski je boravio u mnogim evropskim zemljama, Americi, Aziji, Australiji, Africi. Bio je aktivan pedagoški i društveni radnik i jedan od inicijatora osnivanja značajnih salona, galerija, kolonija i udruženja u Crnoj Gori. U njegovom likovnom djelu lirske meditacije, simboličkih i misterijskih implikacija, ljudska drama se identifikovala sa dramom prirode, dok se snaga ekspresije udružila sa toplim lirizmom. Slikarski put M. Pavlovića, jednog od najdosljednijih pejzažista i akvarelista u crnogorskoj likovnoj umjetnosti, može se pratiti od ranih pedesetih godina. Pod uticajem → Petra Lubarde nastaje rani ciklus Katunska nahija, u kojemu ekspresivnim potezima definiše asocijativne, stilizovane masive crnogorskih brda. Zapravo, genius loci rodne Crne Gore predstavlja nukleus iz kojeg je formirao svoj slikarski svijet. Planine (Durmitor), ravnice (bački predio), podmorje predstavljaju područja vitalističke energije, u kojima je uspio da harmonizuje realno i fantastično, arkadijsko i strahotno. U njegovom slikarstvu lirske meditacije simboličkih i misterijskih implikacija, ljudska drama se identifikovala sa dramom prirode, dok se snaga ekspresije udružila sa toplim lirizmom. Zapravo, sve je podređeno mediteranskom koloritu i magiji svjetlosti, atmosferi intimne poetike, iza koje se naslućuju misteriozne sfere neobjašnjivog, iracionalnog, fantastičnog. Svijet sanja, kao vizije, smješta u metafizički prostor između mora i neba, kamena i neba (Nebo nad Biljardom, Nebo nad Svetim Stefanom, Nebo nad Crnom Gorom). Prefinjenim tonskim odnosima plave, violet, ružičaste, oranž, crvene..., i svjetlošću koja se rađa iz istog izvora, stvara suptilne harmonije i toplo intoniranu sanjarsku atmosferu. Na pojedinim pejzažima gube se realističke forme, ali se zadržavaju unutrašnji znaci asocijativnog prosedea. Slikama rađenim u ulju, nastalim krajem šezdesetih godina, približava se apstrakciji i eksperimentiše sa pastoznim, enformelskim nanosima boje (Razmišljanja na pučini, 1968; Mikrokozma, 1968). Imao je preko 50 samostalnih izložbi u zemlji i inostranstvu: Njemačka, Italija, SSSR, Kanada i dr. Učestvovao je na 372 republičke, savezne i međunarodne izložbe. Dobitnik je brojnih nagrada: Nagrada za slikarstvo SPK NRCG (1955, 1956); nagrada na izložbi „Evropsko slikarstvo”, Lissone, Milano (1965); Nagrada Jugoslovenskog likovnog salona „13. novembar”, Cetinje (1968); nagrada na izložbi „NOB u delima likovnih umetnika Jugoslavije”, Beograd (1971); nagrada na XI izložbi Internacionalne kolonije, Strumica (1968); Nagrada grada Cetinja (1975); nagrada na VI Bijenalu akvarela Jugoslavije (1979); Nagrada za akvarel, Internacionalna likovna manifestacija „Zemlja i ljudi”, Krasnodar, SSSR (1991); nagrada na Međunarodnoj izložbi akvarela, Njujork, SAD (1991); Nagrada za akvarel, Internacionalna smotra umjetnosti, Sečuan, Kina (1991); nagrada na izložbi „Akvarel XX vijeka”, Muzej moderne umjetnosti, Njujork (1992); Nagrada za instalaciju „Vrata pakla”, Počitelj, BiH (2000); Nagrada „Akvarel Kanade”, Otava (2001); Nagrada „Oktoih” (1978), kao i više nagrada iz oblasti likovne pedagogije. Učestvovao je na brojnim likovnim kolonijama. Bio je član ULUCG-a i SLUJ-a od 1957.
Literatura i izvor: M. M. Marović, „Mihail Milo Pavlović”, Prostor/vrijeme/trajanje – crnogorska likovna kritika, Podgorica, 2000; Lj. Zeković, pred. kat. Mihail-Milo Pavlović: retrospektiva: 1956–2008, JU Muzeji, galerija i biblioteka Budva, Moderna galerija, 2008; M. Lompar, Crnogorski slikari, Podgorica, 2010.
Lj. Zeković