Srdan Kovačević, Djevojka sa labudom, 1980.
Srdan Kovačević, Djevojka sa lirom, 1980.
Kovačević, Srdan, vajar (Dolovi, Danilovgrad, 4. VII 1933 – Podgorica, 9. VII 2009). Završio je 1955. ŠPU u Herceg Novom, vajarski odsjek (→ Umjetnička škola u Herceg Novom). Radio je kao nastavnik u osnovnoj školi u Danilovgradu (1955–1956). Diplomirao je 1960. na APU u Beogradu, u klasi prof. → Radete Stankovića. Bio je profesor, šef vajarskog odsjeka i posljednji direktor Umjetničke škole u Herceg Novom (1961–1966). Učestvovao je 1965. na Međunarodnom vajarskom simpozijumu u Prilepu. Od 1968. živi u Titogradu/Podgorici, gdje radi kao kustos u Modernoj galeriji i Memorijalnoj galeriji „Risto Stijović”. Bio je idejni tvorac Umjetničke kolonije u Danilovgradu (1973). Kao stipendista Fonda „Moša Pijade”, studijski je boravio u Parizu (1975), Velikoj Britaniji (1978), rezidencijalno u Cité Internationale des Arts u Parizu (1986) i Kini (1986). Vajao je ženske figure, portrete, figure ptica i životinja, i spomeničku skulpturu u kamenu, drvetu, metalu, gipsu, kosti. U interpretiranju intimne i javne skulpture izražavao se estetsko-likovnim kategorijama lijepog i dopadljivog, ali i herojskog i lirskog, uvijek s notom blagog senzualizma. Oštre bridove plastičnih formi i naglašenu dramatiku ublažavao je zaobljenim volumenima i unutrašnjom energijom, koju je na površini transponovao u mirne i latentne stavove. Za razliku od spomeničke skulpture (Vuk Karadžić, 1967; Jelena Ćetković, 1978), na kojoj je poštovao principe stvarno – prepoznatljivo, u radovima koji pripadaju intimnoj poetici njegov likovni jezik evoluira od realnih prefinjenih klasičnih formi (Sunčanje, 1955), senzualnog lirizma Stijovićevih skulptura (Nevjesta, 1968; Poslije kupanja, 1977; Svlačenje, 1979), preko redukovanih/sintetizovanih, do asocijativnih oblika (Ležeći akt, 1965). Ono što njegove skulpture čini osobenim je pomjeranje logičnog rasporeda šupljina i oblina u tjelesnom korpusu (Cijena slobode, 1984), kombinacija slobodne skulpture i reljefa – plošna forma (Negativ, 1977; Žena sa draperijom, 1982), „pikturalno” tretiranje materijala (drveta) sa diskretnim prelazima svijetlo-tamnih partija (Djevojka sa harfom, 2000), ornamentalne i dekorativne šare etnografskog nasljeđa, koje je diskretno primjenjivao na tematski adekvatnim primjercima (Kaluđerica, 1964; Makedonka, 1965; Tužbalica, 1967). Na njima je evidentno diskretno prisustvo elemenata i motiva tradicionalnog duhovnog nasljeđa. Na pojedinim djelima mogu se registrovati iskoraci prema modernijim vajarskim tendencijama: kavezne konstrukcije (Djevojka sa lirom, 1980), upotreba otpadnih materijala – ready made (Bik, 1993), apstraktno-asocijativni oblici (Vanzemaljac, 2000). Samostalne izložbe: Titograd/Podgorica (1958, retrosp. 1993; posth. retrosp. 2011); Nikšić (1974); Bar (retrosp. 1993); Danilovgrad (retrosp. 1998); Herceg Novi (retrosp. 2004). Kolektivne izložbe u zemlji i inostranstvu: Poljska, Rumunija, Belgija, SSSR, Engleska, Njemačka, Norveška. Nagrade: Srebrna plaketa i diploma Međunarodnog bijenala u metalu, Varšava (1968); Nagrada II Hercegnovskog zimskog salona, Herceg Novi (1969); Nagrada „9. decembar”, Danilovgrad (1973); Priznanje žirija X Jubilarnog salona „13. novembar”, Cetinje (1976); Trinaestojulska nagrada (1995). Bio je član ULUCG-a od 1964.
Literatura: M. M. Marović, „Srdan Kovačević”, Prostor/vrijeme/trajanje – crnogorska likovna kritika, Podgorica, 2000, 11; Lj. Zeković, „Kovačević Srdan”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 118–119; Srdan Kovačević 1933–2009, monografija, Podgorica, 2011; S. Slovinić, „Srdan Kovačević – alhemija ateljea”, Ars Libris (1999–2012), Podgorica, 2013, 310–312, 640–642; N. Vujošević, „Srdan Kovačević”, Memento, crnogorska moderna umjetnost, drugo dopunjeno izdanje, Podgorica, 2016, 345–350.
Lj. Zeković