Nikola Andrović, Knjaz Nikola, oko 1860, NMCG, Cetinje
Nikola Andrović, Dinastija Petrović Njegoš, oko 1860, NMCG, Cetinje
Andrović, Nikola (Nicolò), apotekar, fotograf (Herceg Novi, 5. I 1824 – Zadar, 4. III 1895). Rođen je u porodici pomorskog kapetana Petra, zvanog Dalmatinac, i Marije, rođ. Carević. Gimnaziju je pohađao u Dubrovniku (1838–1841), a studirao je i diplomirao farmaciju 31. VII 1849. u Padovi. Neko vrijeme bio je asistent, pa profesor „prirodopisa” (Cattedra di storia naturale) od 1850. Poslije smrti očuha M. A. Đonovića, napušta to zvanje i preuzima apotekarsku radnju u Herceg Novom. Tu se počeo baviti fotografijom. Početkom šezdesetih godina XIX v. otvara fotografski atelje u Herceg Novom, a nešto kasnije i u Zadru. Bavio se i poslovima od opšteg interesa. Popravljao je satove i orgulje u mjesnoj crkvi, učestvovao u suzbijanju kolere, devet godina obavljao posao predstavnika austrijskog predstavništva „Lojda” u Herceg Novom, podučavao mladež sviranju orgulja u crkvi. Godine 1865. seli se u Zadar i počinje da radi u gimnaziji. Prilikom odlaska iz Herceg Novog, 26. VI dobija pismo zahvalnosti kotorskog biskupa Marka Kalođere. Paralelno sa fotografskim zanatom, razvija i drugi atelje. U Zadru 1859. kupuje apoteku Franje Marotija „K Spasitelju” („All Redentore”, osnovanu još 1600), u kojoj je proizvodio ljekove na industrijski način, koje je izvozio u evropske zemlje i u Južnu Ameriku. Neki su bili priznati i nagrađeni zlatnim i srebrnim medaljama na svjetskim izložbama. U sklopu tog pogona uredio je i malu štampariju. Istovremeno je vodio i fotografski atelje. Sredinom sedamdesetih godina XIX v. primio je ortaka, pa je atelje i dalje djelovao pod nazivom „Andrović & Goldstein” (→ Goldštajn, Marko Josip). Godine 1862. Narodni list u Zadru objavljuje oglas da se u njegovoj apoteci mogu dobiti fotografije Luke Vukalovića i njegovih saboraca. Andrović je postao poznat zbog galerija likova iz naroda, kao i nekih značajnih ličnosti iz Crne Gore. U muzejskoj kolekciji → Narodnog muzeja Crne Gore zastupljen je sa dva rada. Na jednoj fotografiji je stojeća figura velikog vojvode Mirka, starijeg brata knjaza Danila, postavljena u prostor definisan uobičajenim rekvizitima – stilskim stolom i knjigama. Na drugoj fotografiji postavljeni su u medaljonu članovi vladajuće porodice (knjaz Nikola i knjeginja Milena, vojvoda Mirko i vojvotkinja Stane, knjeginja Darinka i dva mlađa anonimna Crnogorca). Lik knjaza Danila prikazan je u lovorovom vijencu, u čijim se listovima nalaze brojni Crnogorci u narodnoj nošnji, među kojima se izdvajaju vladika Petar I i Petar II. Za obje fotografije pretpostavlja se da su nastale poslije 1860, neposredno poslije ubistva knjaza Danila (12. VIII 1860). Vojvoda Mirko obučen je u crnogorski kostim, koji je upotpunjen dugom pelerinom sa samurovinom, koja mu pokriva ruke. Paradnim stavom kao da se želi naglasiti važnost portretisane ličnosti i želja čovjeka iza kamere da, uz insistiranje na fizičkoj sličnosti, ukaže i na psihološki karakter ličnosti. Strogost u izrazu lica pravilnih crta i pogled fiksiran u posmatrača naglašavaju karakter ratnika. Ime fotografa Androvića ostalo je upamćeno po velikom broju portreta uglednih ličnosti Dalmatinskog sabora 1870. Posebno se ističe reprezentativni Album svjetlopisni s opisovanjem putovanja Nj. Vel. cesara kralja Frane Josipa I kroz Dalmaciju. Tu su 24 priloga sa tekstom na hrvatskom, italijanskom i njemačkom jeziku. Većina prikazuje dočeke i svečanosti povodom kraljevog dolaska. Pored dalmatinskih gradova, pojavljuju se i panoramski snimci i vedute Kotora, Risna, Perasta. Androvićev album ubraja se u najranije zbirke fotografija i u najranije foto-reportaže u Hrvatskoj (jedan se primjerak čuva u Historijskom arhivu u Zadru). Cjelokupna porodična imovina, stečena radom triju generacija, uništena je u bombardovanju Zadra u II svj. ratu.
Literatura: N. Grčević, „Rana fotografija u Zadru”, Zadarska revija, 1978; V. Maštrović, „Tri zaslužna Androvića”, Radovi, 1979; N. Grčević, Fotografija devetnaestog stoljeća u Hrvatskoj, Zagreb, 1981; M. Đurić, Istorija fotografije Crne Gore od 1840. do 1940. godine, Podgorica, 2013; M. Dragićević-Roganović, Fotografi na crnogorskom dvoru, Cetinje, 2016.
M. Đurić