Granice Crne Gore. Crna Gora je početkom XX vijeka imala granice koje je dobila nakon Berlinskog kongresa (→ Berlinski kongres i Crna Gora) (1878), da bi poslije balkanskih ratova (→ Crna Gora u balkanskim ratovima 1912/13) dobila nove teritorije, pa time i novu graničnu liniju. U granicama nakon balkanskih ratova, Crna Gora je ušla u sastav Kraljevstva SHS (1918). Administrativnom podjelom iz 1922. ova država je podijeljena na 33 oblasti, među kojima je bila i Zetska oblast, koja je obuhvatala najveći dio današnje teritorije Crne Gore. Nova administrativna podjela izvršena je oktobra 1929, kada je prostor Crne Gore ušao u sastav Zetske banovine. Nove granice Crne Gore definisane su nakon njenog oslobođenja u Drugom svjetskom ratu (→ Crna Gora u Drugom svjetskom ratu) (1945). Prvi put su njene granice definisane na XI sjednici Predsjedništva CASNO-a, marta 1945, kojom se Sandžak dijeli između Srbije i Crne Gore po granicama iz 1913, i ovu odluku je potvrdio ZAVNO Sandžaka 29. marta 1945, dok Kosovo i Metohija čine jedinstvenu administrativnu cjelinu u sastavu federalne jedinice – Srbije. Konačno zaokruživanje državne teritorije Crne Gore definisano je na četvrtom zasijedanju CASNO-a, aprila 1945, kada su poslanici potvrdili odluke ZAVNO-a Sandžaka o priključenju Pljevaljskog i Bjelopoljskog sreza Crnoj Gori, kao i Odluku Odbora Boke Kotorske, koja je, takođe, priključena crnogorskoj teritoriji, čime je zaokružena teritorija Crne Gore. Državne granice savremene Crne Gore predstavljaju granice koje su uspostavljene 1945. njenim konstituisanjem kao jedne od šest jugoslovenskih federalnih jedinica, odnosno republika, jer su nekadašnje međurepubličke granice iz vremena SFRJ postale državne granice nakon sticanja nezavisnosti. U skladu sa stavovima Badinterove komisije, osnov za identifikaciju – utvrđivanje granične linije i pripremu ugovora o državnoj granici između Crne Gore i susjednih država jesu bivše međurepubličke, odnosno administrativne granice u SFRJ. Nastankom novih država na prostoru nekadašnje Jugoslavije, bilo je potrebno osnovati Međunarodnu arbitražnu komisiju. Međunarodna komisija osnovana je povodom Konferencije o bivšoj Jugoslaviji u Hagu 1991. i njena arbitraža ima snagu međunarodne presude. Stavovima Badinterove komisije poslata je imperativna poruka da nema prekrajanja granica koje su međunarodno priznate sa sticanjem nezavisnosti država na prostoru nekadašnje Jugoslavije, kao i da je pitanje granica riješeno aktima država o međunarodnom priznanju u postojećim, nekadašnjim republičkim granicama. Takođe, između ostalog, u Mišljenju broj 2, iz januara 1992, utvrđeno je da pravo na samoopredjeljenje ne može dovesti do izmjena granica koje postoje u trenutku nezavisnosti (uti possidetis iuris), osim u slučaju da se zainteresovane države suprotno dogovore. U utvrđivanju državnih granica Crne Gore sa Bosnom i Hercegovinom i Kosovom, od strane državnih komisija nije identifikovan nijedan granični spor i sva granična dokumenta su pripremljena i verifikovana na osnovu valjane katastarske dokumentacije, na osnovu čega su zaključeni ugovori o državnoj granici sa ovim državama. Sve što se dešavalo sa ciljem osporavanja procesa razgraničenja sa ovim državama od strane pojedinih, uglavnom opozicionih struktura u Bosni i Hercegovini i Kosovu, smatralo se unutrašnjim političkim pitanjima ovih država. Povodom zahtjeva pojedinih političara i pravnih eksperata u Bosni i Hercegovini za izuzimanje područja Sutorine iz sastava Crne Gore i njegovo pripajanje Bosni i Hercegovini, eksperti iz oblasti ustavnog i međunarodnog javnog prava, te predstavnici nadležnih institucija Bosne i Hercegovine, utvrdili su stav da ta inicijativa nema osnova, imajući prije svega u vidu obavezujuće principe razgraničenja, kao i Uredbu Kraljevine Jugoslavije o izdvajanju, u katastarskom pogledu, iz područja ranijih poreskih uprava opština: Tolačke, Jošaničke i Primorske, i pripajanje novim poreskim upravama, posebno u dijelu u kojem je utvrđeno „da se u katastarskom pogledu Opština primorska, koju sačinjavaju katastarske opštine Kruševica i Sutorina, izdvoji iz područja Katastarske uprave u Trebinju i pripoji području Katastarske uprave u Kotoru”. Neutemeljena su i kasnija osporavanja granice između Crne Gore i Kosova (prevoj Čakora i Kule), budući da je Sporazum o razgraničenju potpisan u Beču nakon obostranog potvrđivanja, odnosno ratifikacije u skupštinama obje države, te da je u Zakonu o ratifikaciji ovog sporazuma u Skupštini Kosova konstatovano da, razgraničenjem sa Crnom Gorom, Kosovo ne gubi teritoriju. Ovaj stav potvrđen je i od strane nezavisne Međunarodne komisije, koju je obrazovala tadašnja predsjednica Kosova, marta 2016, a koja je bila sastavljena od predstavnika SAD, Velike Britanije i Njemačke. Takođe, i Ekspertska komisija, koju je obrazovala Vlada Kosova, februara 2017, konstatuje da je državna granica određena na osnovu administrativnih granica bivše SFRJ, te da je Deklaracijom, između ostalog, u tački 8, utvrđeno da će Kosovo imati svoje međunarodne granice koje su utvrđene Aneksom 8 Ahtisarijevog plana i u cjelosti će poštovati suverenitet i integritet svih svojih susjeda. Utvrđeno je i da susjedne države nemaju pretenzije prema teritorijama susjednih država, kao i da pravna i faktička referenca određivanja granica bude granična linija prema administrativnoj podjeli, kako je bilo predviđeno važećim zakonom za administrativne granice bivše SFRJ. Nakon obnove nezavisnosti, Crna Gora je u obavezi da, kao i ostale države nastale na prostoru jugoslovenske federacije, zaključi ugovore o državnoj granici sa svim susjednim državama. Crna Gora je nakon sticanja nezavisnosti (2006) posvećena rješavanju bilateralnih pitanja sa susjednim državama, pa su zaključeni ugovori o državnoj granici sa Bosnom i Hercegovinom i Kosovom, i definisana je državna granica sa Albanijom, čime je ostvaren jedan od značajnijih spoljnopolitičkih prioriteta u procesu pristupanja EU, na kojem EU insistira prije pridruživanja zemalja Zapadnog Balkana. Ukupna dužina državne granice Crne Gore iznosi 840,4 km, od čega: 571,6 km na kopnu, 137 km na moru (otvoreno more 93 km i po 22 km u teritorijalnom moru sa Albanijom i Hrvatskom), 50,5 km na jezerima i 81,3 km na rijekama, sa ukupnom površinom od 13.812 km². Dužina državne granice između Crne Gore i Albanije iznosi 207,2 km, od čega: granica na kopnu 113,3 km, na moru 22 km, na Skadarskom jezeru 38,8 km i na rijekama 33,1 km (Grnčar 2,1 km, Cijevna 0,5 km, Bojana 24,7 km i na Kravarskom potoku 5,8 km), od vanjske granice teritorijalnog mora do tromeđne granične tačke između Crne Gore, Albanije i Kosova. Državna granica Crne Gore sa Albanijom definisana je Protokolom o razgraničenju između Kraljevine SHS i Kraljevine Albanije, koji je potpisan 26. jula 1926. u Firenci (Firentinski protokol), a koju je potrebno potvrditi ugovorom o državnoj granici između Crne Gore i Albanije, jer su na prostoru nekadašnje Kraljevine SHS, odnosno Kraljevine Jugoslavije, nastale tri nove države: Crna Gora, Kosovo i Sjeverna Makedonija. Sporazum između → Vlade Crne Gore i Savjeta ministara Republike Albanije o obnavljanju, popravci i održavanju piramida, međupiramida i drugih graničnih oznaka duž crnogorsko-albanske državne granice potpisan je 6. novembra 2009. (Službeni list CG – Međunarodni ugovori, br. 8/10). Zajednička crnogorsko-albanska komisija vrši identifikaciju granične linije od vanjske granice teritorijalnog mora u Jadranskom moru do tromeđne granične tačke između Crne Gore, Albanije i Kosova, jer su Međunarodna komisija i Mješovita jugoslovensko-albanska komisija postavili granične oznake sa približnim geografskim koordinatama, a ne u savremenom WGS-u (Gaus–Kriger koordinatnom sistemu), a u cilju obnavljanja graničnih oznaka i zaključenja ugovora o državnoj granici između Crne Gore i Albanije. Ukupna dužina državne granice između Crne Gore i Kosova iznosi 75,6 km, od čega: granica na kopnu 72,4 km i na rijekama 3,2 km (Ibar 1 km, Šekularska rijeka 1,4 km i Pećka Bistrica 0,8 km), od tromeđe između Crne Gore, Kosova i Albanije do tromeđe između Crne Gore, Kosova i Srbije. Sporazum o državnoj granici između Crne Gore i Kosova potpisan je 26. avgusta 2015. u Beču, a stupio je na snagu 4. juna 2018. godine. Ukupna dužina državne granice između Crne Gore i Srbije iznosi 168,5 km (od čega: 161,7 km na kopnu, na rijekama 6,8 km – Lim 3,5 km i Sušanski potok 3,3 km), od tromeđne granične tačke između Crne Gore, Srbije i Bosne i Hercegovine do tromeđne granične tačke između Crne Gore, Srbije i Kosova. Sa Srbijom nijesu vođeni pregovori o zaključivanju ugovora o državnoj granici. Ukupna dužina državne granice između Crne Gore i Bosne i Hercegovine iznosi 254,4 km, od čega: granica na kopnu 204,5 km, na Bilećkom jezeru 11,7 km i na rijekama 38,2 km (Piva 3,2 km, Tara 24,8 km i Ćehotina 10,2 km), od tromeđe između Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Srbije do tromeđe između Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Ugovor o državnoj granici između Crne Gore i Bosne i Hercegovine potpisan je 26. avgusta 2015. u Beču, a stupio je na snagu 20. aprila 2016. godine. Ukupna dužina državne granice između Crne Gore i Hrvatske iznosi 41,7 km, od čega: granica na kopnu 19,7 km i na moru 22 km, a proteže se od tromeđe između Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine do vanjske granice teritorijalnog mora. Protokolom između Savezne vlade SRJ i Vlade Republike Hrvatske o privremenom režimu uz južnu granicu između dvije države, koji sada predstavlja Protokol između Vlade RCG i Vlade Republike Hrvatske, potpisanim 10. decembra 2002. u Kobili (Konfin), između ostalog, uređena je privremena podjela jurisdikcija na način što su se strane Protokola saglasile da SRJ privremeno vrši jurisdikciju na kopnenom 151 području sjeverno od Kobile, a Hrvatska jugozapadno od Kobile, i da privremeno razgraničenje teritorijalnog mora polazi od tačke udaljene tri kabla od Rta Oštro na spojnici Rt Oštro – Rt Veslo, te se nastavlja pravom linijom 12 nautičkih milja, azimutom 206 stepeni do otvorenog mora. Protokolom uspostavljeni privremeni režim važi do sklapanja ugovora o granici i ni na koji način ne prejudicira konačno razgraničenje između dvije države. Crna Gora i Hrvatska načelno su saglasne, ukoliko se ne postigne dogovor o razgraničenju u direktnim bilateralnim pregovorima, da se predmet spora iznese pred Međunarodni sud pravde u Hagu, ili pred ad hoc arbitražu, na osnovu prethodne saglasnosti strana o tekstu posebnog sporazuma. Najrealnije je očekivati da se pitanje razgraničenja sa Hrvatskom povjeri Međunarodnom sudu pravde u Hagu (Sud OUN) ili Međunarodnom sudu za pravo mora u Hamburgu, imajući u vidu očekivanje javnosti i u jednoj i u drugoj državi da Prevlaka pripada jednoj, odnosno drugoj državi. Takođe, Crna Gora ima obavezu da zaključi sporazum sa Vladom Republike Italije o razgraničenju epikontinentalnog pojasa između dvije zemlje, na osnovu Sporazuma između Vlade SFRJ i Vlade Republike Italije o razgraničenju epikontinentalnog pojasa.