Valtazar Bogišić

Bogišić, Valtazar (Cavtat, 1834 – Rijeka, 1908), pravnik, univerzitetski profesor, ministar pravde, član Državnog savjeta Knjaževine Crne Gore. Osnovno obrazovanje stekao je u rodnom mjestu, a maturu je položio u Veneciji 1859. godine. Studirao je pravo u Beču, Berlinu, Minhenu, Parizu. Godine 1862. doktorirao je filozofiju u Gisenu. U jednoj od najznamenitijih javnih biblioteka u Evropi – Bečkoj pridvornoj biblioteci – dobio je službu 1862. godine. Pravni fakultet s doktoratom završio je u Beču 1864. godine. Početkom 1868. imenovan je za školskog inspektora i vojnog službenika u Vojnoj krajini, sa sjedištem u Temišvaru. Univerzitet u Odesi mu je 1869. dodijelio zvanje doktora javnog prava honoris causa i imenovao ga za redovnog profesora Istorije slovenskih zakonodavstava. Objavio je oko 50 naučnih radova, od kojih je veliki broj njih od neposrednog značaja za Crnu Goru. Knjaz Crne Gore → Nikola I Petrović Njegoš je avgusta 1872. poslao ruskom konzulu u Dubrovniku → Aleksandru Joninu pismo, s molbom da ruska vlada dozvoli Bogišiću dolazak u Crnu Goru radi izrade zemaljskog zakonika. Novembra iste godine ruski car je Bogišiću dopustio službeni put i boravak u Crnoj Gori. Bogišić je u Crnu Goru došao aprila 1873. i odmah započeo sastavljanje ankete o pravnim običajima u Crnoj Gori, Hercegovini i Sjevernoj Albaniji. Na sastavljanju Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru (OIZ) radio je tokom narednih 15 godina. Između crnogorske vlade (→ Crnogorska vlada / Ministarski savjet Knjaževine/Kraljevine Crne Gore (1879–1916)) i Bogišića, marta 1893, zaključen je ugovor o njegovom stupanju u crnogorsku službu. Na osnovu toga, on se primio portfelja ministra pravde u Knjaževini Crnoj Gori, s kojim je bilo sjedinjeno zvanje načelnika Knjaževske kancelarije za izrađivanje zakona. Ugovorom je primio i zvanje člana Državnog savjeta. Ministarsku dužnost obavljao je do novembra 1899. godine. Za vrijeme ministarskog mandata izdao je 12 naredaba sa snagom zakona, neposredno nadzirao primjenu OIZ-a, preuzeo uređenje Velikog suda, organizovao četiri nova okružna suda, sačinio Spomenicu o povišenju titule crnogorskoga gospodara sa stepena „veličanstvo” na stepen „kraljevsko visočanstvo”.

Literatura: N. S. Martinović, Valtazar Bogišić – istorija kodifikacije crnogorskog imovinskog prava, Cetinje, 1958; Z. P. Rašović, Bogišićeve pravne izreke – skladnost između rimskopravnog i crnogorskog narodnog vrela, Podgorica, 2016.

Z. Rašović