Pečat arhonta Petra, Numizmatička zbirka u Berlinu, crtež Dardalesa u Šlumbergovoj zbirci (1884)
Ostaci Manastira Prečista Krajinska u blizini Ostrosa
Crna Gora (Duklja) i Vizantijsko carstvo. Doseljavanje Slovena na teritoriju današnje Crne Gore završeno je za vrijeme vladavine vizantijskog cara Iraklija (610–641). Zahvaljujući spisu O upravljanju carstvom vizantijskog cara Konstantina VII (945–959), postoje saznanja iz ranog srednjeg vijeka o Duklji. U svojim izvještajima (glave 29 i 35) prikazao je naseljavanje teritorije Duklje, tumačenje imena, spomenut je arhont, date su granice i navedeni gradovi. Crnogorski vladari (Vojislavljevići) pominju se u izvorima kada posredno ili neposredno učestvuju u važnijim događajima koji su vezani za političku istoriju Carstva. U toku borbi protiv bugarskog vladara Samuila (976–1014), vizantijski car Vasilije II (976–1025) traži saveznika i stupa u vezu sa dukljanskim knezom → Vladimirom Dukljanskim 992. godine. Plašeći se da će ga napasti Samuilo, knez prihvata savez i šalje 992. svoje poslanstvo u Vizantiju da utvrdi političke veze. O tome važne podatke donosi Jovan Skilica u svojoj hronici, koja obuhvata period od 811. do 1057. godine. Više podataka o odnosima Duklje i Vizantije postoji iz vremena kneza → Vojislava. Kekavmenov Strategikon, nastao u drugoj polovini XI vijeka, donosi podatke o istoriji Duklje pod Vojislavom, a Duklja se ponovo pominje u vizantijskim izvorima 1072, kada je izbio novi ustanak u Makedoniji. Na čelo ustanka došao je → Bodin Vojislavljević, koji je proglašen za cara u Prizrenu. Bodin se ponovo pominje u izvorima, povodom napada Normana na Drač. Vizantija je oko 1089. povela borbu protiv Duklje i zarobila Bodina. Ana Komnina u spisu Aleksijada donosi podatke o borbama cara Aleksija sa dukljanskim kraljem. Bodin je uspio da se oslobodi zarobljeništva prije 1095, ali njegov uticaj počinje da opada. Težište se pomjera prema Raškoj, koja postaje središte otpora protiv Vizantije. Poslije prvog pada Konstantinopolja (1204), Vizantija više nema političkog uticaja na Crnu Goru. Vizantijsko carstvo prestalo je da postoji 1453. godine.
Literatura: G. Ostrogorski, Istorija Vizantije, Beograd, 1959; Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, knj. II, Beograd, 1959; Istorija Crne Gore, knj. 1, Titograd, 1967; G. Ostrogorski, Vizantija i Sloveni, Beograd, 1970; J. Ferluga, „Vizantijsko carstvo i južnoslovenske države od sredine IX do sredine X veka”, Zbornik radova Vizantološkog instituta, knj. 13, Beograd, 1971.
M. Premović