Katastrofalni zemljotres u Crnoj Gori (1979)

Republički komitet za odnose sa inostranstvom, prvi organ državne uprave Crne Gore za spoljne poslove i međunarodnu saradnju nakon gubitka nezavisnosti Crne Gore (1918). Formiran je na osnovu Zakona o Izvršnom vijeću i republičkim organima uprave, koji je Skupština SR Crne Gore (→ Skupština Crne Gore) donijela 29. maja 1979, a 25. juna 1979. Skupština je, na osnovu prijedloga Izvršnog vijeća (Vlade) SR Crne Gore (→ Izvršno vijeće Crne Gore), izabrala predsjednika Republičkog komiteta za odnose sa inostranstvom. To je učinjeno u skladu sa rješenjima Ustava SFRJ iz 1974, koji daje pravo republikama i pokrajinama da mogu razvijati sopstvene međunarodne odnose sa federalnim jedinicama ili djelovima drugih država. Takva ustavna mogućnost iskorišćena je tek nakon razornog zemljotresa koji je pogodio Crnu Goru 15. aprila 1979, te međunarodne solidarnosti država, međunarodnih organizacija, pojedinaca, iseljenika i građana Crne Gore na privremenom radu u inostranstvu – da pruže pomoć Crnoj Gori u savladavanju posljedica zemljotresa. Najvažniji zadaci novoformiranog organa Izvršnog vijeća bili su: iniciranje i prihvatanje saradnje sa inostranim partnerima, te organizacija prihvatanja predstavnika drugih država i međunarodnih organizacija koje su dolazile u Crnu Goru kako bi se upoznale sa razmjerama zemljotresa, sa prioritetnim potrebama i mogućnostima pružanja pomoći, kao i održavanje daljih kontakata radi organizovane i efikasne realizacije pomoći, odnosno različitih programa i vidova podrške Crnoj Gori, te saradnja sa inostranim partnerima. Zadatak Republičkog komiteta za odnose sa inostranstvom bio je i iniciranje i dogovaranje realizacija sporazuma i programa posebne saradnje sa jedinicama drugih država i sa međunarodnim organizacijama (zapadnonjemačkim pokrajinama Baden-Virtemberg, Bremen, Hamburg; sovjetskim republikama Rusijom i Jermenijom; italijanskom provincijom Pulja; austrijskom pokrajinom Štajerska; kineskom provincijom Gui Džou), te sa drugim partnerima u inostranstvu. U tom cilju, organizovane su uzajamne posjete delegacija na najvišem nivou – predsjednika republika i vlada, usaglašavani su i potpisani sporazumi o saradnji. Takvi sporazumi i programi saradnje značajno su doprinijeli razvoju brojnih, posebno privrednih, kolektiva u Crnoj Gori, koji su dogovarali naučnotehničku saradnju, koristili tehničku pomoć, licence, finansijsku i stručnu podršku. Primjeri takve uspješne saradnje su: „Obod”, „Radoje Dakić”, „Luka Bar”; Agrokombinat „13. jul”, Kombinat aluminijuma, Željezara, naučno-stručne institucije i drugi. Jedna od uloga Republičkog komiteta za odnose sa inostranstvom bilo je učešće u procesima dogovaranja, planiranja, utvrđivanja i ostvarivanja spoljne politike i međunarodne saradnje SFRJ, uz definisanje i afirmaciju posebnih interesa Crne Gore, kao i korišćenje takvih okvira za sveukupan razvoj i djelovanje Crne Gore u tokovima spoljne politike i međunarodne saradnje SFRJ. Primjer takvog angažovanja je podrška inicijativi Opštine Titograd da se u tom gradu formira → Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito”. Ta inicijativa je potom podržana od strane državnih organa SFRJ kao najznačajniji projekat obilježavanja 20-godišnjice stvaranja Pokreta nesvrstanih. Preduzeta je zajednička akcija kod Pokreta nesvrstanih, koji je na nekoliko samita podržao prijedlog i pružio snažnu podršku toj najvažnijoj inicijativi saradnje nesvrstanih u oblasti kulture, uz preporuku članicama Pokreta da daju priloge svojih umjetničkih predmeta, u ovom zajedničkom projektu, međunarodnoj instituciji kojoj je snažnu podršku pružio i UNESCO. Republički komitet za odnose sa inostranstvom bavio se i pripremanjem kadrova iz Crne Gore za institucije i programe spoljne politike i međunarodne saradnje SFRJ, te održavanje uzajamno korisnih konsultacija i kontakata sa diplomatama, odnosno kadrovima koji su angažovani u saveznoj diplomatiji i službama spoljnih poslova, bilo da su delegirani iz Crne Gore ili su se opredijelili da im Crna Gora bude matična republika. Na tim osnovama uspostavljena je evidencija kadrova, a sve više su takvi kadrovi uključivani u konsultacije i programe koji su bili dio međunarodne saradnje Crne Gore. Komitet je takođe davao podršku institucijama nauke, kulture, obrazovanja, privrednim organizacijama i udruženjima, kao i lokalnim zajednicama, u njihovom sve širem uključivanju u tokove međunarodne saradnje SFRJ i Crne Gore, kako bi sticali i valorizovali znanja i iskustva, unapređivali svoje djelatnosti i doprinosili ukupnoj međunarodnoj saradnji i razvoju Crne Gore. Pružana je podrška i u rješavanju problema pojedinim privrednim subjektima, tamo gdje nije ostvarivan devizni priliv ili devizna prava na osnovama izvoza, kako bi mogli inicirati, dogovarati i sprovoditi programe naučnotehničke i ukupne saradnje sa partnerima iz inostranstva. Republički komitet za odnose sa inostranstvom imao je tri predsjednika (ministra), koji su istovremeno bili i članovi Izvršnog vijeća SR Crne Gore. Prvi predsjednik bio je → Branko Lukovac, od aprila 1979. do septembra 1985, drugi → Milenko Stefanović, od 1985. do 1987, a treći → Igor Jovović, od 1988. do 1989. godine. Izmjenama Zakona o Izvršnom vijeću i republičkim organima uprave, februara 1989, Republički komitet je nastavio sa radom kao Republički sekretarijat za odnose sa inostranstvom. Republički sekretar za odnose sa inostranstvom bio je → Dragan K. Vukčević (1989–1991).

Izvori: „Ukaz o proglašenju Zakona o Izvršnom vijeću i republičkim organima uprave”, Službeni list SRCG, br. 17 od 12. juna 1979; Sjednica svih vijeća Skupštine Socijalističke Republike Crne Gore od 25. juna 1979. godine – dnevni red „Izbor 2 člana Izvršnog vijeća i imenovanje predsjednika republičkih komiteta: za odnose sa inostranstvom; za informacije; turizam; urbanizam, građevinarstvo i stambeno-komunalne poslove; za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu”.

B. Lukovac