Ksenija Petrović Njegoš, Hugo Tile, NMCG

Petrović Njegoš, Ksenija (Cetinje, 1881 – Pariz, 1960), crnogorska princeza, kćerka kralja → Nikole I Petrovića Njegoša. Zanimljiva i svestrana ličnost, solidnog obrazovanja i različitog interesovanja. Imala je očevu strast prema politici, principijelnost i bezgraničnu odanost Crnoj Gori. Savremenici je pominju kao nadarenog i lucidnog političkog analitičara, ali i uticajnog člana vladarske kuće, na čije mišljenje je okruženje moralo računati. Protivnici su joj prebacivali napadno miješanje u političke poslove. Njen upliv na oca bio je veći nego bilo kojeg drugog djeteta. Slovila je za miljenicu kralja Nikole, vjerovatno i stoga što je u njoj nalazio ono što nije imao kod sinova. U egzilu tokom Prvog svjetskog rata bila je veoma aktivna, krajnje dosljedna i principijelna u borbi za opstanak Crne Gore. Nikad se nije odvajala od roditelja, čak je i sahranjena na istom groblju u San Remu. Umrla je 10. marta 1960, u 78. godini života, u Parizu. Njeni posmrtni ostaci su u Crnu Goru vraćeni 1. oktobra 1989. i sahranjeni na → Cetinju (→ Prenos posmrtnih ostataka kralja Nikole, kraljice Milene i princeza Ksenije i Vjere). Iako je po zapisima savremenika bila izuzetno lijepa, nikada se nije udala. Ostavila je brojne foto-zapise, jer joj je fotografija bila omiljeni hobi. Bila je prva žena vozač u Crnoj Gori. Njeni dnevnički zapisi (25 knjiga) kompletirani su 2019. i pohranjeni u Muzeju kralja Nikole na Cetinju. Prvih 19 knjiga u vlasništvu Nikolaja Romanova predati su 2011, a preostalih šest koji su bili u vlasništvu Davida Margasona, izvršnog direktora kompanije „Adriatic Marinas“, 2019. godine.

Literatura. V. Vičević, „Šest pisama princeze Ksenije”, Matica, 50, 2012; Istorijski leksikon Crne Gore, knj. 5, Podgorica, 2006; Š. Rastoder, Crna Gora u egzilu, I–II, Podgorica, 2004; Š. Rastoder, Skrivana strana istorije, I–IV, Bar, 1997; Š. Rastoder, Petrovići u egzilu – suton jedne dinastije, Podgorica, 2002; Ž. Andrijašević, Š. Rastoder, Istorija Crne Gore od najstarijih vremena do 2003, Podgorica, 2006; Ž. Andrijašević, Dinastija Petrović-Njegoš, Podgorica – Beograd, 2016.

Š. Rastoder