Mahovine, biljke koje odlikuje prosta morfološka organizacija tijela. Rastom su značajno manje od cvjetnica, pa se imenuju kao „niže” više biljke. Osim složeno građenih polnih organa pomoću kojih se razmnožavaju, kod njih u suštini nema drugih, visoko diferenciranih organa. Za razliku od vaskularnih biljaka, nemaju specijalizovane provodne snopiće, pa vodu i mineralne materije apsorbuju uglavnom cijelom površinom tijela. Zbog toga se nazivaju i nevaskularne biljke. Životni ciklus mahovina karakteriše smjena polne ili gametofit generacije koja je dominantna, sa bespolnom ili sporofit generacijom, što je još jedna razlika u odnosu na druge više biljke. Znači, vegetativno tijelo mahovina je gametofit u kojem se odvijaju osnovni fiziološki procesi, dok je sporofit redukovan i sveden na proste strukture u kojima se razvijaju spore. Jedinstvenu fazu u ciklusu razvića mahovina predstavlja formiranje protoneme koja nastaje iz spora, i iz koje se razvija vegetativno tijelo mahovina, odnosno biljka koju pronalazimo u prirodi (tome prethodi formiranje jednog ili nekoliko pupoljaka na protonemi). Protonema pripada gametofit generaciji mahovina. Gametofit mahovina je kod velikog broja vrsta sitan i nježan, ali sa jasnim morfološkim i anatomskim varijabilnostima. Razlikuju se dvije grupe: talusne forme (tijelo im je dorzoventralno spljošteno) i mahovine čije se tijelo sastoji od: kauloida, filoida i rizoida (organi analogni stablu, listovima i korijenu kod vaskularnih biljaka). Mahovine često imaju busenastu formu; pojedinačni gametofiti mogu biti dužine od milimetra do nekoliko desetina centimetara. U pogledu filogenije mahovina, postoje neslaganja: jedni smatraju da vode porijeklo od zelenih algi, a drugi od prvih kopnenih biljaka (Rhyniophyta). Najčešće su višegodišnje biljke koje uglavnom nastanjuju kopno. Široko su rasprostranjene i prisutne na svim kontinentima. Zastupljene su na raznovrsnim prirodnim i antropogenim staništima i podlogama (zemlja, kora drveća, stijene, trula debla i panjevi i druge podloge). Mahovine su dobri remedijatori tla, a pojedine vrste dobri bioindikatori ili pokazatelji stanja životne sredine, odnosno njenih segmenata (vazduh, voda, zemljište). Procjenjuje se da je na Zemlji prisutno od 20.000 do 27.000 vrsta mahovina. Prema tradicionalnoj podjeli sve mahovine su bile svrstane u razdio Bryophyta, koji je obuhvatao tri klase: Anthocerotopsida (→ rogate mahovine), Marchantiopsida (→ jetrenjače ) i Bryopsida (→ zelene, prave mahovine ). Jedna od skorijih podjela, svrstava mahovine u potcarstvo Bryobiotina, a navedene klase prikazuje kao odvojene razdjele: Anthocerotophyta, Marchantiophyta i Bryophyta.

Lit.: Milan Veljić, Dragana Vukov & Marko Sabovljević, Biologija briofita I: morfologija i sistematika, Beograd, Novi Sad, Univerzitet u Beogradu – Biološki fakultet, Univerzitet u Novom Sadu – Prirodno-matematički fakultet, 2018, str. 5–14.

S. Dragićević