Osnova Crkve Sv. Petra na Šuranju (P. Mijović)
Šuranj, Kotor, Crkva Sv. Petra, arhitektura, anonim (IX v.). Nalazi se u blizini južnih kotorskih gradskih vrata. O građenju crkve nema sačuvanih arhivskih izvora. Smatra se da je podignuta 840–841. nakon napada Saracena na Budvu, Kotor i Rose. Identifikuje se sa crkvom benediktinske opatije Sv. Petar de Surrana. Petar, opat Crkve Sv. Petra, prisustvovao je 1166. osvećenju → Katedrale Sv. Tripuna u Kotoru. Kao aktivni samostan, u izvorima se pominje do početka XVI v. Preromanička crkva iz IX v. podignuta je na ostacima kompleksa građevina iz rimskog perioda. Za Crkvu Sv. Petra, od sredine XX v., kada je otkrivena, smatralo se da je trobrodna bazilika, ali su rezultati arheoloških istraživanja 2009. pokazali da je jednobrodna. Izdužene je osnove, orijentisana u pravcu istok – zapad. Na istočnoj strani crkve je apsida, iznutra polukružna, a spolja trapezasta. U crkvi i oko nje pronađeno je više grobova. Zidana je od pritesanih kamenih kvadera. Zbog konfiguracije terena, podzemnih voda i blizine izvorišta potoka Šuranj, ostaci crkve, nakon arheoloških istraživanja, ponovo su zakopani.
Literatura: I. Stjepčević, Katedrala Svetog Tripuna u Kotoru, Split, 1938; J. Kovačević, „Od doseljavanja Slovena do kraja XII vijeka”, Istorija Crne Gore, I, Titograd, 1967; P. Mijović, „Acruvium, Dekatera – Kotor u svijetlu novih arheoloških otkrića”, Tragom drevnih kultura, Titograd, 1970, 41–77; P. Mijović, O kasnoantičkim i srednjovjekovnim grobljima u Kotoru, Titograd 1987, 183–216; P. Mijović, Tipologija crkvenih spomenika Crne Gore, Podgorica, 1996; M. Vrzić, „Arheološka istraživanja u Boki Kotorskoj kao jedini odgovor na neka postavljena pitanja”, Boka, 24 (2004), 199–212; R. Vujićić, Srednovjekovna arhitektura i slikarstvo Crne Gore, Podgorica, 2007; Z. Čubrović, „Srednjovjekovna sakralna arhitektura”, Zagovori svetom Tripunu. Blago Kotorske biskupije. Povodom 1200. obljetnice prijenosa moći svetoga Tripuna u Kotoru, ed. R. Tomić, Zagreb, 2009, 58–69; A. Čilikov, „Likovna umjetnost u doba Vojislavljevića”, Vojislavljevići, Zbornik radova, Cetinje – Podgorica, 2015, 81–93.
T. Koprivica