Car David, freska, Crkva Sv. Nikole, Praskvica

Sv. Julita, freska, pjevnica Crkve Sv. Nikole, XVII v., Praskvica

Crkva Sv. Nikole, XV–XVII v., Praskvica kod Svetog Stefana

Praskvica kod Svetog Stefana, manastirska crkva Sv. Nikole, arhitektura, freske, anonim (XV–XVII v.). Bez obzira na indicije da se utemeljenje Manastira Praskvica dovodi u vezu sa starijim vremenskim periodima, pouzdano osnivanje manastira vezuje se za ktitora Balšu III Stracimirovića. On je sa „vlastelom svojom” sagradio glavnu Crkvu Sv. Nikole (1413). U znak odmazde na oružani bunt Paštrovića protiv novog zavojevača plemena, novi vlastodršci Francuzi porušili su crkvu i uništili manastirsku arhivu i knjige. Nakon toga, kada su se stekle povoljnije prilike, Paštrovići su 1847. obnovili glavnu Crkvu Sv. Nikole. Manastirski kompleks čine dvije crkve – Sv. Nikole i Sv. Trojice, konaci i zgrade manastirske ekonomije. Glavna crkva je jednobrodna građevina pravougaone osnove sa polukružnom apsidom na istoku, trodjelnim zvonikom na zapadnom pročelju i osmostranom kupolom bez postolja, sagrađena na pandatifima. Obnovitelji glavne crkve zadržali su očuvane ostatke hrama, sjevernu pjevnicu i dio sjevernog zida. Pedesetih godina XX v. u njoj su otkrivene freske, u kapeli – pjevnici sa sjeverne strane naosa. One prikazuju poprsja pojedinačnih figura svetitelja na svodnim zakrivljenjima i slikanu ornamentalnu dekoraciju na vertikalnim zidovima pjevnice. Na istočnom dijelu svoda predstavljeni su u stojećem stavu Sv. ratnici – Dimitrije i Đorđe. Kao pandan njima, na zapadnom dijelu svoda, prikazane su četiri figure Sv. ratnikâ odjevenih u monašku odjeću i sa mučeničkim krstom u ruci. U tjemenu svoda naslikana su tri lika: Hristos Emanuel, prorok David i prorok Solomon. Lijevo i desno od prozora na sjevernom zidu prikazani su dopojasni likovi svetitelja, zapadno nepoznata svetiteljka, a istočno od prozora đakon Stefan sa kamenom u ruci – simbolom njegove mučeničke smrti. Ovaj sloj fresaka naknadno je proširen novim otkrićem, zapadno i istočno od ovog na sjevernom zidu naosa, gdje su prikazani likovi Sv. Save i Sv. Simeona, Jovana Milostivog i jednog arhijereja. Ovo slikarstvo pripada ruci nepoznatog majstora ranije otkrivenih fresaka koje su, po svoj prilici, nastale u XVII v. U drugom istraživačkom navratu otkrivene su freske ovog majstora i u lučnim nišama. Takođe, u nekadašnjoj trpezariji starog manastirskog konaka, na prvom spratu, sačuvani su fragmenti fresaka Sv. Save i Sv. Simeona, koje su istih karakteristika kao i živopis u pjevničkom prostoru. Druga crkva – Sv. Trojice, nalazi se na platou poviše glavne na groblju, takođe je pravougaone osnove i sa polukružnom apsidom i jednodjelnim zvonikom na zapadnom pročelju. Ona je produžena i proširena uvećanjem priprate. Posjeduje slikarstvo u starijem, istočnom dijelu iz 1681, a izveo ga je zograf → Radul i njegov pomoćnik Dimitrije.

Literatura: A. Čilikov, Paštrovske crkve i manastiri: zidno slikarstvo, Podgorica, 2010, 19–24.

S. Raičević