Crkva Sv. arhanđela Mihaila, Strašni sud, freska, detalj, zapadni zid, 1605, Petrovići, Banjani

Hrist Pantokrator, freska, centralni travej, 1605, Petrovići, Banjani

Crkva Sv. arhanđela Mihaila, XVII v., Petrovići, Banjani

Petrovići u Banjanima, Crkva Sv. arhanđela Mihaila, arhitektura, freske, djelovi ikonostasa, anonim (XVII v.). Crkvica Sv. arhanđela Mihaila nalazi se u zaseoku Stražnica u Petrovićima, opština Nikšić, i nadopunjuje cjelinu izmještenog Manastira Kosijerevo i praistorijskog lokaliteta Crvena stijena. To je podužni pravougaoni objekat zasveden poluobličastim svodom, koji se na istočnoj strani završava polukružnom apsidom. Podužni zidovi na koje se oslanja svod ojačani su sa tri para prislonjenih lukova. Zidovi crkve sagrađeni su od grubo obrađenih komada kamena povezanih krečnim malterom. Crkva ima dva prozora na podužnim zidovima i jedan na apsidi. Oni više podsjećaju na puškarnice svojom veličinom. Za svod i polukalotu apside upotrijebljena je siga. Ispod poda koji je od neujednačenih kamenih ploča pronađena su tri podzidana groba. U oltaru je časna trpeza kružnog presjeka od kamena. Nije poznato kada je hram sazidan. Ipak, njegova gradnja nije bila mnogo prije nego što je živopisan. U crkvi je sačuvan živopis i natpis koji govori da je crkva oslikana 1605. Taj posao platio je Ivan vojvoda i njegova majka Margita. Natpis i freske su u stanju dobre očuvanosti. U tjemenom dijelu svoda slikani su različiti vidovi Hrista: Hristos iz Vaznesenja, Hristos Starac dana i Hristos Pantokrator. U najzapadnijem traveju naosa slikan je Hristos kao anđeo Velikog savjeta. Niže ovih vidova Hrista, u pojasu sa sjeverne i južne strane, prikazana su poprsja proroka koji drže ispisane svitke u rukama. Niže ovog pojasa poređane su scene Velikih praznika, koje počinju u oltaru na južnom zidu: Rođenje Hristovo, Krštenje Hristovo, Sretenje i Vaskrsenje Lazarevo. Scene ovog ciklusa nastavljaju se na sjevernom zidu: Ulazak u Jerusalim, Raspeće, Mironosice na grobu i Silazak u ad. Uspenje Bogorodičino prikazano je, uobičajeno, na zapadnom zidu, a Blagovijesti i donji dio scene Vaznesenja na istočnom. Na južnom zidu, pored ikonostasa, prikazan je Sv. Nikola u stojećem stavu, a do njega slijede likovi Sv. Dimitrija, Sv. Đorđa, Sv. Simeona i Save Srpskog, dok je na površini zapadnog prislonjenog luka tog zida opširno prikazana scena Strašni sud, koja se nastavlja na zapadnom zidu, južnije od vrata i na površini zapadnog prislonjenog luka na sjevernom zidu. Sv. Konstantin i Jelena slikani su sa sjeverne strane ulaznih vrata u crkvu. U zoni stojećih figura na sjevernom zidu prikazani su arhanđel Mihailo, Deizis – Hristos, Bogorodica i Jovan Preteča, kao i pustinožitelji Sv. Vlasije i Sv. Pavle Tivejski. U oltaru, sa sjeverne strane, naslikana je Vizija Petra Aleksandrijskog i Hristos u grobu. Na istočnom zidu sačuvani su fragmenti scene iz Vaznesenja (Bogorodica i apostoli), u polukaloti je lik Bogorodice, a niže nje Poklonjenje žrtvi. Od arhijereja identifikuju se likovi Sv. Jovana Zlatoustog i Sv. Teodosija. Sada je u crkvi novi ikonostas, a tamo se nalaze i sačuvani djelovi starog, s kraja XVII ili početka XVIII v., rad slikara bokokotorske škole (→ Bokokotorska slikarsko-duborezačka škola).

Literatura: S. Raičević, Svetilišta Banjana i Oputnih Rudina – Tragovi i ishodi od paleolita do naših dana, Berane, 2017, 90–99.

S. Raičević